Regula fidei – kamień węgielny Kościoła

Podstawa rozważania

Drugi List do Koryntian niesie ze sobą ważne dla chrześcijan przesłanie o wierze i jej istotnej roli w Kościele. Kościół, osadzony na Chrystusie – fundamencie, jest Bożą budowlą (Hebr. 3:6; 1 Kor. 3:9; Efez. 2:20-21). Ponieważ Chrystus, nasz kamień węgielny jest zbawicielem wybranego Kościoła (i nikogo więcej) jest także jego Głową. Zrozumienie zatem czym jest wiara na której stoi Kościół, a która pochodzi od Chrystusa, należy odnieść do trzech jej aspektów:

1) Wiary rozumianej jako reguła zarządzania

2) Wiary rozumianej jako instrument

3) Wiary rozumianej jako doktryna

Trudność interpretacyjna z jaką będziemy musieli się zmierzyć jest niebezpośredniość twierdzeń apostolskich oraz (pozornym) rozproszeniem tematu. Rozważanie znaczenia frazy “wiarą bowiem stoicie” będzie oparte o implikacje tekstu niż o jego bezpośrednie twierdzenia i usystematyzowane w taki sposób, aby rozpoznając regula fidei zastosować ją w odniesieniu do wszystkich punktów naszego zainteresowania.

---

Definicja regula fidei

Pojęcie reguła wiary (gr. κανών της πίστεως kanon tes pisteos, łac. regula fidei) odnosi się do najwyższego autorytetu w wierze chrześcijańskiej, którym jest spisane Słowo Boże. Regula fidei zastosowana w eklezjologii odnosi się do ustalonej przez Słowo Boże, autonomicznej formy funkcjonowania kościoła instytucjonalnego.

Po pierwsze oznacza to, że kościół zarządzany jest przez zasady ustalone przez Boga w Jego Słowie, a nie przez człowieka i jego tradycje.

Po drugie oznacza to, że spisane Słowo Boże posiada wyższy autorytet niż jakikolwiek przywódca lokalnego kościoła w kwestii doktryny i praktyki.

Po trzecie w praktyce oznacza to, że wszystkie urzędy istniejące w kościele instytucjonalnym oraz zakres obowiązków osób sprawujących te urzędy regulowane są przez zasady określone w Biblii, w szczególności zaś w Nowym Testamencie. Nowy Testament jest tutaj eksponowany, ponieważ zasada zarządzania starej dyspensacji została zniesiona przez Chrystusa (Efez. 2:15; Hebr. 7:12; 8:13).

Jan Kalwin aplikując powyższe zasady w celu obalenia rzymskiej herezji podsumowuje je tymi słowy:

“Bo jeśli natura i skutek wiary są takie, że pochylamy się, aby móc stać, absurdem jest mówić o wierze jako o poddanej ludziom. W ten sposób usuwa on niesprawiedliwe panowanie, którym, jak nieco wcześniej oświadczył, nie był obciążony.” [1]

---

Biblijna podstawa

Rzym. 12:6-8 6. Mamy więc różne dary według łaski, która nam jest dana: jeśli ktoś ma dar prorokowania, niech go używa stosownie do miary wiary; 7. Jeśli usługiwania, niech usługuje; jeśli ktoś naucza, niech trwa w nauczaniu; 8. Jeśli ktoś napomina, to w napominaniu; jeśli ktoś rozdaje, to w szczerości; jeśli ktoś jest przełożonym, niech nim będzie w pilności; jeśli ktoś okazuje miłosierdzie, niech to czyni ochoczo.

Biblijnym argumentem zastosowania reguły wiary w kwestii doktrynalnej i eklezjalnej jest tekst Rzymian 12. Werset 6 wskazuje na analogie wiary jako regułę: Mamy więc różne dary według łaski, które należy używać stosownie do miary (ἀναλογίαν analogian) wiary. Stąd analogicznym do wiary mają być wszystkie aktywności kościoła, w szczególności zaś w rozważane przez nas kwestie:

• zarządzanie (urzędy) jeśli ktoś jest przełożonym, niech nim będzie w pilności, werset 8
  .
  
• napominanie (dyscyplina) jeśli ktoś napomina, to w napominaniu, werset 8
  .
• nauczania (doktryna) jeśli ktoś naucza, niech trwa w nauczaniu, werset 7

Nauczanie, napominanie i zarządzanie (w tym dyscyplina) muszą być zgodne z regułą wiary. To oznacza, że zarządzanie musi odbywać się zgodnie z analogią wiary. To oznacza również, że dyscyplina kościelna odbywa się tylko w tym zakresie, jakie określone jest w Słowie Bożym. Również że właściwe nauczanie nie wykracza poza Słowo Boże a doktryna musi być zgodna z najwyższym autorytetem czyli Pismem Świętym.

Życie kościoła zatem jest regulowane przez Pismo Święte a członkowie kościoła, zarówno sprawujący urzędy starszych i diakonów oraz członkowie będący na urzędzie wierzących nie zarządzają instytucją kościoła, wszyscy oni podlegają pod regułę wiary i zobowiązani są do funkcjonowania z użyciem tych urzędów jakie określa Pismo, stosowania zasad dyscypliny zgodnie z Pismem oraz wyznawania jedynej prawdziwej doktryny Pisma Świętego. Mówiąc prościej chodzi o podporządkowanie się kościoła Chrystusowi jako Głowie, w celu jego prawidłowego funkcjonowania.
.

---

Historyczność regula fidei

Najstarsze stwierdzenie o regule wiary stanowiącej o funkcjonowaniu kościoła instytucjonalnego znajdziemy u Tertuliana, ojca kościoła żyjącego między 150 a 240 rokiem. Ów łaciński teolog Afryki Północnej dowodził, że kościół powszechny zjednoczony był wspólną doktryną po raz pierwszy nazwaną właśnie przez niego regułą wiary:

“Reguła wiary (regula fidei) jest rzeczywiście całkowicie jedna, niezmienna i nieodwracalna; reguła, mianowicie, wiary w jednego Boga wszechmogącego, Stworzyciela wszechświata i Jego Syna Jezusa Chrystusa, zrodzonego z Dziewicy Marii, ukrzyżowanego pod Poncjuszem Piłatem, wskrzeszonego trzeciego dnia z martwych, przyjętego w niebiosach, siedzącego teraz po prawicy Ojca, przeznaczonego, by przyjść sądzić żywych i umarłych poprzez zmartwychwstanie ciała (jak i ducha).” [2]

Reformacja protestancka będąca duchową odnową kościoła, z którą (coraz słabiej i coraz rzadziej) utożsamiają się  nie-katolicy w odniesieniu tak do doktryny  jak i do zarządzania instytucją kościoła od samego początku opiera się na Słowie Bożym. Jan Kalwin w Genewskim Wyznaniu Wiary z 1536 roku odrzuca pozabiblijne źródła określając Pismo Święte jako jedyną regułę wiary (doktryna) i religii (zarządzanie i pobożność)

“Po pierwsze, oświadczamy, że pragniemy postępować wyłącznie według Pisma Świętego jako reguły wiary i religii, nie mieszając z nim niczego innego, co mogłoby zostać wymyślone przez opinię ludzi poza Słowem Bożym, i nie chcąc przyjmować dla naszego duchowego rządu żadnej innej doktryny niż ta, która jest nam przekazywana przez to samo Słowo bez dodawania lub umniejszania, zgodnie z nakazem naszego Pana.” [3]

W Konfesji Westminsterskiej znajdziemy poważny argument na rzecz konieczności weryfikacji postanowień ludzkich instytucji w świetle Pisma Świętego. To, co z nim sprzeczne należy odrzucić jako ludzką tradycję, natomiast wszystko inne może być (ale nie musi) pomocne w życiu kościoła.

“Wszystkie synody lub sobory, od czasów Apostołów, czy to ogólne, czy szczegółowe, mogą błądzić; i wiele z nich błądziło. Dlatego nie powinny być one regułą wiary lub praktyki; ale powinny być używane jako pomoc w obu.” [4]

Precyzyjne wyjaśnienie pomocniczej roli postanowień nieregulowanych przez Pismo znajdziemy już we wczesnym stadium Reformacji. Konfesja Belgijska naucza nas o konieczności odrzucenia wszelkich ludzkich koncepcji jako wiążących i zniewalających sumienia. To co ludzkie można stosować o ile służy zbudowaniu zaś probierzem wartości takich postanowień jest zachowanie zgody i jedności oraz utrzymanie człowieka w posłuszeństwie Bogu.

Tymczasem wierzymy, że chociaż pożytecznym i korzystnym jest, aby ci, którzy zarządzają Kościołem sami wyznaczali i ustanawiali pewne rozporządzenia dla dobra Kościoła, to jednak powinni oni rozmyślnie dołożyć wszelkich starań, by nie oddalić się od ustanowień Chrystusa, naszego jedynego Pana (Kol. 2:6-7). Dlatego też odrzucamy wszelkie wymysły ludzi i wszelkie prawa, które człowiek wprowadza do służby Bożej, jako wiążące i zniewalające w jakikolwiek sposób sumienie (1 Kor. 7:23; Mat. 15:9; Izaj. 29:13; Gal. 5:1; Rzym. 16:17-18). Uznajemy jedynie to, co może posilać i podtrzymywać zgodę i jedność, a także co może utrzymać człowieka w posłuszeństwie Bogu. Dlatego też konieczna jest ekskomunika lub kościelna dyscyplina zgodnie z Bożym Słowem (Mat. 18:17; 1 Kor. 5:5; 1 Tym. 1:20) wraz ze wszystkim, co się z tym wiąże. [5]

Tak jak Tertulian zastosował regułę wiary do doktryny, tak też znajduje ona zastosowanie względem ustroju kościelnego. Urzędy oraz zakres i posługi nie mogą wykraczać poza to, co określone w Piśmie.

“Wierzymy, że prawdziwy Kościół musi być zarządzany przez duchowy ustrój, który nasz Pan ustanowił w swoim Słowie, a mianowicie: że potrzeba mu sług czy pastorów, którzy będą wykładali Słowo Boże i sprawowali sakramenty, także starszych i diakonów, którzy wspólnie z pastorami tworzą radę Kościoła, aby w ten sposób prawdziwa pobożność była zachowana i prawdziwa nauka wszędzie krzewiona, aby grzesznicy byli karani i powstrzymywani w duchowy sposób” [6]

Tak w wielkim skrócie wygląda historyczny przegląd o definicji, zastosowaniu i konieczności reguły wiary jako jedynej formy funkcjonowania kościoła instytucjonalnego. Pismo jest ostatecznym autorytetem a wszystko inne jest mu popoprządkowane.
.

---

Konsekwencje porzucenia reguły wiary

Pogwałcenie zasady regula fidei to cios w kościół a zatem i w Chrystusa jako jego Głowę. To odrzucenie zasad umożiwiających określenie doktryny, urzędów i zarządzania i konsekwentnie konstytucję a nawet restytucję instytucji, a w dalszej perspektywie uczynienie wcześniej żywej tkanki ciała Chrystusa martwą instytucją kierowaną tradycjami ludzkimi, gdzie bogiem staje się człowiek. Tak było w przypadku herezji rzymskiego katolicyzmu, tak też jest w sektach remonstrowanych potocznie zwanych “protestantyzmem”. 

Znamiennym jest zatem, że lokalnym kościół posiadający ogromne nawet problemy, jeśli zarządzany jest zgodnie z zasadami Chrystusowymi nadal pozostaje kościołem. Tak było w przypadku Koryntu, gdzie obecne były:

• spory doktrynalne (1 Kor. 1:11-12; 15:33)
  .
• próby zanieczyszczenia Ewangelii (1 Kor. 4:17; 15:1-3, 12)
  .
• niemoralność (1 Kor. 5:1; 6:18; 10:8; 10:10)
  .
• pochwała grzechu (1 Kor. 5:6, 8)
  .
• procesy (1 Kor. 6:6-7)
  .
• elementy bałwochwalstwa (1 Kor. 10:7, 14)
  .
• próba przejęcia władzy przez kobiety (1 Kor. 11:1-16)
  .
• i inne jak chociażby imitacje darów duchowych (np. bełkot zamiast daru języków)

Rok przed napisaniem drugiego Listu sprawy w Koryncie przybrały tak zły obrót, że kościół ten możnaby w zasadzie spisać na straty. I nikt oprócz Pawła nie wykazywał chęci pracy na rzecz naprawy, o czym świadczy sam Apostoł: A co do brata Apollosa, to bardzo go prosiłem, aby poszedł do was z braćmi. Lecz w ogóle nie chciał teraz iść. (1 Kor. 16:12). Apollos zakonoznawca nie chciał podjąć się wyzwania i miał po temu słuszne powody.

Jednak pomimo opłakanego stanu kościoła, a raczej ze względu na ten stan, Duch Święty natchnął Pawła aby ten napisał Pierwszy List do Koryntian, w którym autorytatywnie reguluje wszystkie powyższe problemy. Tak spisana została reguła wiary zgodnie z którą działanie kościoła instytucjonalnego zaczęło podlegać procesowi naprawy.
.

---

Regula fidei a eklezja

Pismo Święte naucza nas o autonomii lokalnego kościoła. Zagadnienie jest istotne, ponieważ błędna presupozycja struktury i funkcjonowania kościoła obarczona jest ciężarem błędu ludzkiej tradycji stosowanej w miejsce biblijnej prawdy o kościele.

Zagrożenie płynące ze strony Rzymskiego katolicyzmu

Z jednej strony w despotycznym i wielce skomplikowanym systemie rzymskim autonomia lokalnego kościoła nie istnieje. Obserwujemy  raczej porządek oparty o zasadę piramidy, na szczycie której znajduje się głowa tejże instytucji – papież (który, jak twierdzą katolicy, sprawuje władzę w miejsce Chrystusa co w grece brzmi dość znajomo: ἀντί anti – w miejsce oraz Χριστός Christos – Chrystusa – co w połączeniu daje ἀντίχριστος antichristos).

Nieco niżej w strukturze zauważymy biskupów, prałatów i proboszczów, spośród których ten ostatni stoi na czele lokalnej parafii i odpowiada przed prałatem, biskupem oraz papieżem. Ponieważ instytucja rzymska nie należy do Chrystusa spodziewać się możemy, że i zasady w niej obowiązujące pochodzć będą raczej od człowieka (tradycja). I tak w kwestii dyscypliny kościelnej, tj. ekskomuniki, dowiadujemy się, że

“Pochodzić może od papieża, od biskupa w przypadku jego diecezji; i od regularnych prałatów w przypadku święceń religijnych. Ale proboszcz nie może nałożyć tej kary.” [7]

Rzym w jego staraniach zachowania jedności oparł swoje działanie o systemową machinę ludzkiej tradycji całkowicie ignorując lokalne zgromadzenie, tutaj reprezentowane przez tyranię jednowładczego proboszcza.
.

---

Zagrożenie płynące ze strony Remonstrantów

Z drugiej strony, kiedy rozważmy neo-ewangelickie wspólnoty niekatolickie zauważamy albo formę dyscypliny skopiowaną od starszej, rzymsko-katolickiej siostry – gdzie głowa denominacji i okręgowi włodarze mają prawo do ekskomuniki przy nominalnym wsparciu lokalnych “pastorów”, albo też silnoręki, lokalny przywódca podejmuje konkretne decyzje dyscyplinarne stając się tym samym lokalną głową, czy też hersztem swojej sekty.

Ani rzymski ani nie-katolicki model nie reprezentują Chrystusa stąd Chrystus nie jest Głową owych grup. Kościół wtedy jest za taki uznany, gdy jest regulowany przez Słowo Boże. Mówimy tu zatem o regule wiary zastosowanej do eklezji i o tym naucza Paweł. O tym, że niebiblijny model nie znosi konkurencji Słowa Bożego zaświadczyć może przykład purytan, którzy kierując się regułą wiary i będąc jeszcze członkami kościoła anglikańskiego [8] zostali formalnie zmuszeni do porzucenia doktryny Pisma i przyjęcia ludzkich nakazów, czy też tradycji, celem których było ujednolicenie wiary i praktyki, gdzie prerogatywy elekcji duchownych przez biskupów a nie przez lokalne kongregacje.

“Ustawa o ujednoliceniu nakładała na duchownych obowiązek dostosowania się do podanych w Modlitewniku powszechnym praktyk, pod groźbą sankcji karnych. Najbardziej ekstremalna wersja Ustawy o ujednoliceniu została uchwalona w 1662 roku. W tej wersji nakładała ona na duchownych obowiązek publicznego wyrażenia zgody na stosowanie w liturgii Modlitewnika Powszechnego, używania wyłącznie tego Modlitewnika, a także ordynacji duchownych przez biskupów. Rezultatem wprowadzenia w życie tej ustawy była Wielka czystka anty-purytańska” [9]

---

Biblijna odpowiedź: regulowana wiarą autonomia

Istotą wersetów 23-24 jest apostolskie, potwierdzone przysięgą stwierdzenie o wstrzymaniu planów podróży do Koryntu. Powód i wyjaśnienie tego stanu rzeczy jest dwojaki. Z jednej strony, jak stwierdza werset 24, Apostoł argumentuje: nie przybyłem do Koryntu ponieważ

• nie panujemy nad waszą wiarą – oddalając tym samym zarzuty o despotyzm i obalając mit władz denominacyjnych
  .
• raczej służymy pomocą – czy też raczej “jesteśmy współpracownikami w radości (łaski)” – takie jest właściwe znaczenie greckiej frazy συνεργοί ἐσμεν τῆς χαρᾶς synergei esmen tes charas

Apostoł reprezentował szersze grono misjonarzy a kościół w Koryncie był owocem jego żmudnej pracy ewangelizacyjnej. Kościół ten wyposażony był przez Ducha Świętego we wszystkie niezbędne urzędy: pastorów i diakonów odpowiedzialnych za jego zarządzanie. W dwóch twierdzeniach zawarty został przekaz autonomiczności zarządzania lokalnym kościołem: Apostoł nie panował nad nim w sposób jednowładczy, lecz raczej służył jako pomocny współpracownik w dziele łaski.

To, że to właśnie dyscyplina kościelna stanowiła powód opóźnienia odwiedzin odnajdziemy już w pierwszym wersecie drugiego rozdziału: A postanowiłem to sobie, aby nie przychodzić do was znowu w smutku. Powodu smutku doszukamy się nieco dalej – prowodyr, osoba wprowadzająca niezgodę między Koryntianami a Apostołem i jego współmisjonarzami był człowiek szkalujący jego własne dobre imię, najwyraźniej podlegający procesowi kościelnej dyscypliny:

2 Kor. 2:6 Takiemu wystarczy kara wymierzona przez wielu z was.

Werset 9 tegoż rozdziału rozwija myśl opóźnienia – jest to czas próby wierności zasadom regulującym funkcjonowanie lokalnego kościoła:

2 Kor. 2:9 Po to też pisałem, aby was wypróbować i się przekonać, czy we wszystkim jesteście posłuszni

W ostateczności zauważamy, że znamienne stwierdzenie “wiarą bowiem stoicie“ – główna reguła określająca jak należy zarządzać kościołem Jezusa Chrystusa, który jest przecież jedyną jego Głową, a zatem i jedynym ustawodawcą – reguła ta (a nie powaga urzędu Apostoła) jest ostatecznym autorytem kościoła. Kalwin przeciwstawia ten fragment pastorskiej tyranii

“Kiedy [Paweł] mówi, że nie sprawuje władzy nad ich wiarą, daje do zrozumienia, że ​​taka władza jest niesprawiedliwa i nie do zniesienia — więcej, jest tyranią w Kościele.Wiara bowiem powinna być całkowicie wyłączona i w najwyższym stopniu wolna od jarzma ludzi.“ [10]

Reguła wiary odniesiona do eklezji to zasada określająca jego struktury, zakres obowiązków oraz ograniczenia urzędów, na której stoi prawdziwy Kościół Chrystusa. Kościół jest kościołem wtedy i tylko wtedy, gdy stoi wiarą, czy też stoi na regule wiary. Aby instytucja mogła nazwać się kościołem, reguła wiary musi być w nim obecna i praktykowana.

Waga powyższego twierdzenia jest obecnie niemal całkowicie lekceważona w systemowym kościelnictwie – tak wśród romanistów jak i pseudo-protestantów, których będziemy nazywać anabaptyzującymi remonstantami.
.

---

Regula fidei jako instrument

Aby właściwie zrozumieć zastosowanie frazy “wiarą bowiem stoicie“ jako instrumentu musimy rozeznać kontekst całego rozdziału. Rozdział 1 jest podsumowaniem apostolskiego rozważania o uciskach i wytrwaniu we wszelkich przeciwnościach na jakie napotyka chrześcijanin, problemach i utrapieniach tak ciężkich, że przezwyciężenie ich wykracza poza zdolności ludzkie (1 Kor. 1:5-8). Jest także zwieńczeniem zapewnienia o wytrwaniu do samego końca nad którym czuwa sam Bóg (1 Kor. 1:9-10).

Kolejny aspekt życia chrześćijańskiego poruszony w tym rozdziale to spełnienie oczekiwania żywej i niezawodnej nadziei każdego wierzącego – pewności co do Bożej opatrzności w sytuacjach grożących fizyczną śmiercią.

W tym wszystkim zwycięstwo zapewnione jest przez wiarę

…wiarą bowiem stoicie.

---

Instrument zbawienia

Stać w wierze, zgodnie ze znaczeniem greckiego słowa ἵστημι histemi – oznacza stać niezachwianie co odnosi nas do niezniszczalnego instrumentu zbawienia jakim jest wiara. W kontekście utrapień, prześladowań, nieludzkich obciążeń Apostoł odnosi się Wszechmocnego Boga jako tego, który jest wierny:

werset 18 Lecz jak Bóg jest wierny, tak nasze słowa do was nie były „tak” i „nie”.

Rozważany przez nas fragment stanowi niebagatelną informację o wierze.

• O obietnicy utwierdzeniu w wierze a zatem i w Chrystusie naucza nas werset 21
  .
  
• Obietnica namaszczenia Duchem Świętym, który umacnia nas w wierze poruszona została w wersetach 21-22
  .
  
• Poznajemy również obiecaną prawdę o zapieczętowaniu chrześcijanina, dziele Ducha Świętego, co rozumiemy przez wiarę, naucza tego werset 22
  .
  
• Wcześniejszy werset 20 wskazuje na Chrystusa, który zabezpieczył powyższe dzieła łaski: Ile jest bowiem obietnic Boga, w nim są „tak” i w nim są „Amen”, ku chwale Boga przez nas.

Bóg zatem używa wiary jako instrumentu bezbłędnego doprowadzenia wszystkich wybranych do zbawienia owiec do Niego samego.

.

---

Instrument dyscypliny

To wszystko jednak nie wyczerpuje przesłania ponieważ zaraz po tym wszystkim pada znamienna informacja:

werset 23 A ja wzywam Boga na świadka mojej duszy, że aby was oszczędzić, nie przybyłem dotąd do Koryntu.

Spójrzmy na formę gramatyczną użytą w tym zdaniu: Ἐγὼ δὲ, ego de – ja jednakże – spójnik “jednakże” nadaje mu znaczenie antytetyczne, które należy rozumieć jako “miałem zamiar przyjść, ale jeszcze nie przyszedłem”. Apostoł nie tylko poinformował, że w najbliższym czasie nie poajwi się u Koryntian, chcąc oszczędzić im wielu przykrości, potwierdza to także przysięgą (wzywam Boga na świadka! – mówi).

Dlaczego? Otóż powodem podanym nie jest brak troski ale fakt, że Korynt stoi wiarą. Kościół najwyraźniej zaczął kierować się regułami umożliwiającymi naprawę, w szczególności zaś jego starsi, mogli poradzić sobie z problemami we własnym zakresie stosując “wiarę którą stali” jako instrument naprawy.
.

---

Instrument odnowy

Nie autorytet apostolski, lecz autorytet Słowa Bożego, któremu prawdziwie wierzący z chęcią się poddają, jest podstawą duchowej odnowy. Apostoł działał nie wykraczając w swoim urzędzie ponad prerogatywy jakie zostały mu nadane: poprzez przekonywanie służenie pomocą w kestiach doktrynalnych i jeśli istniała taka konieczność również dyscyplinarnych aby lokalny kościół był zbudowany:

2 Kor. 10:5 Obalamy rozumowania i wszelką wyniosłość, która powstaje przeciwko poznaniu Boga, i zniewalamy wszelką myśl do posłuszeństwa Chrystusowi;
.
2 Kor. 10:8 Choćbym się bowiem jeszcze bardziej chełpił z naszej władzy, którą dał nam Pan ku zbudowaniu, a nie ku waszej zgubie
.
2 Kor. 10:14 Nie przekraczamy bowiem ponad miarę samych siebie

Choć obecnie urząd apostolski nie istnieje zasada płynąca z powyższego nauczania jest taka: kościół ma stać wiarą tj. kierować się regułą wiary, szczególnie zastosowaną w praktyce dyscypliny wykonywanej przez Radę Kościoła. Osoby nienależące do struktur lokalnych mogą służyć jedynie pomocą i poradą: jesteśmy pomocnikami waszej radości; wiarą bowiem stoicie. (2 Kor. 1:24). Kalwin konsekwentnie dochodzi do wniosku, że duchowe panowanie nad chrześcijaninem posiada nie człowiek lecz Bóg, poprzez Jego Słowo:

“Stąd wnioskujemy, że wiara nie posiada żadnego podporządkowania poza słowem Bożym i że wcale nie jest podporządkowana ludzkiej kontroli.  Erazm zauważył w swoich Adnotacjach, że poprzez dodanie greckiej cząstki ἕνεκα, można to rozumieć w ten sposób — Nie jakobyśmy sprawowali panowanie nad wami — w odniesieniu do waszej wiary — tłumaczenie, które sprowadza się niemal do tego samego. Bo sugeruje, że nie ma żadnego duchowego panowania, poza tym, które należy tylko do Boga. To zawsze pozostaje ustalonym punktem — pasterze nie mają szczególnego panowania nad sumieniami ludzi,  o ile są sługami, a nie panami.[11]

Tu Kalwin powołał się na oczywisty tekst Piotra

1 Piotra 5:3 I nie jak ci, którzy panują nad dziedzictwem Pana, lecz jako wzór dla stada.

---

Instrument jedności

Aplikując powyższą zasadę wiary jako instrumentu rozumiemy, że każdy lokalny kościół jest zarządzany autonomicznie, w szczególności w kwestiach praktyki i dyscypliny oraz jest zobowiązany do zachowania jedności wiary w kwestiach doktrynalnych z szerszym gronem, czy też klastrem kościołów a nawet denominacją, nie będąc przy tym związany pozabiblijnymi strukturami jak papież czy prezbiter naczelny.

Więzią jedności eklezjalnej jest wyznanie wiary, konfesja, jest to także instrument używany przez przywódców lokalnego kościoła służący do jego naprawy i zabezpieczenia przed zepsuciem tak doktrynalnym jak i funkcjonalnym. O tym, że to właśnie jedna wiara wiąże kościół przeczytamy w Liście do Efezjan:

Efez. 4:4-5 4. Jedno jest ciało i jeden Duch, jak też zostaliście powołani w jednej nadziei waszego powołania. 5. Jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest;

Pamiętać tu jednak należy o katolickości kościoła. Żaden kościół lokalny nie powinien funkcjonować w eklezjalnej próżni, ponieważ Jeden Bóg i Ojciec wszystkich, który jest ponad wszystkimi, przez wszystkich i w was wszystkich. (werset 6).

Powód po temu jest oczywisty. Brak zdolności poradzenia sobie z problemami złej praktyki oraz rażące odstępstwo od wyznania wiary nakłada na resztę powiązanych kościołów instytucjonalnych obowiązek teologicznego napomnienia, próby pomocy w postaci mediacji, a gdy to wszystko zawiedzie, odsunięcie się a nawet wykluczenie odstępczej instytucji.
,

---

Regula fidei a doktryna

Kwestia wiary jest zagadnieniem dla chrześcijanina kluczowa. Pismo Święte określa z precyzją, można to tak ująć, skalpela chirurgicznego zakres i znaczenie teologii wraz z jej zastosowaniem, w szczególności zaś zastosowaniem w do zbawienia. Apostoł najwyraźniej był spokojny o losy owiec Chrystusa zgromadzonych w Koryncie, ponieważ niezależnie od dalszych losów tego kościoła, mógł śmiało stwierdzić o nich: wiarą bowiem stoicie.  Co przez to rozumiał?

Ponownie pomocnym okaże się Jan Kalwin, który odnosi się do Ducha Świętego będącego zadatkiem chrześcijanina. Dzieło Ducha pieczętujące zbawionego poprzez ratyfikację przymierza Boga z człowiekiem, czego rezultatem jest wiara w Ewangelię. Poprzez wiarę należy tu rozumieć subiektywną, pełną akceptację biblijnych propozycji co do Ewangelii a zatem wymaga to od uprzednio odrodzonego człowieka wiary w obiektywną prawdę Ewangelii. Ponieważ człowiek naturalny nie może uwierzyć w prawdę Bożą dziełem Ducha Świętego jest wewnętrzne przekonanie o obiektywnej prawdzie i wzbudzenie subiektywnej wiary.

“Ponieważ Duch, dając świadectwo o naszym usynowieniu, jest naszym zabezpieczeniem, a potwierdzając wiarę obietnic, jest pieczęcią, więc słusznie nazywa się Go zadatkiem, ponieważ to jemu zawdzięczamy, że przymierze Boga jest ratyfikowane po obu stronach, co, gdyby nie to, wisiałoby w zawieszeniu. Tutaj musimy zauważyć, w pierwszej kolejności, związek, którego Paweł wymaga między Ewangelią Bożą a naszą wiarą; ponieważ wszystko, co Bóg mówi, jest więcej niż tylko pewne, więc pragnie, aby zostało to ustanowione w naszych umysłach przez stanowczą i pewną zgodę. Ponadto, musimy zauważyć, że ponieważ zapewnienie tej natury jest czymś, co przekracza możliwości ludzkiego umysłu, to częścią Ducha Świętego jest potwierdzanie w nas tego, co Bóg obiecuje w swoim słowie.”  [12]

I tak dzięki Duchowi Świętemu:

Przez wiarę uprzednio odrodzony człowiek przywłaszcza wszystkie zasługi Chrystusa (Rzym. 4:1-8; Filip. 3:9) tak, że sprawiedliwość Mesjasza, zostaje przypisana grzesznikowi  zwalniając go z obowiązku zapracowania na swoje zbawienie (rzecz całkowicie niemożliwa).

Przez wiarę sumienie grzesznika zostaje oczyszczone (Hebr. 9:14; 10:22; 13:12) ponieważ Boży, sprawiedliwy gniew karzący grzech grzesznika został oddalony dzięki zastępczej i zadośćczyniącej ofierze Chrystusa, który cierpiał na krzyżu w miejscy wybranego do zbawienia grzesznika (1 Piotra 3:18; 2 Kor. 5:21; Gal. 3:10, 13).

Mówiąc zatem o chwalebnym dziele usrpawiedliwienia przez wiarę mamy na myśli zarówno całe bezgrzeszne życie Chrystusa rozumiane jako doskonałe posłuszeństwo Prawu (Rzym. 10:4; 1 Kor. 1:30; Filip. 2:8; Jan 17:10) jak sprawiedliwość  zadośćuczynienia okazaną w posłuszeństwie w czasie cierpienia na krzyżu (Filip. 2:8; Łuk. 22:42; Gal. 3:13) – jednym słowem mówimy o rzeczywistości podwójnego przypisania: grzechu osoby wybranej do zbawienia Chrystusowi i sprawiedliwości Chrystusa grzesznikowi.

Jak zauważa Konfesja Belgijska

“Jezus Chrystus poczytujący na naszą korzyść wszystkie swoje zasługi i wszystkie swoje święte dzieła, jakich dokonał dla nas i zamiast nas, jest naszą sprawiedliwością. A wiara to narzędzie, które jednoczy nas z Nim we wszystkich Jego dziełach, które gdy stają się nasze, zupełnie wystarczają do uwolnienia nas z grzechów.” [13]

Przez wiarę uprzednio odrodzony grzesznik rozumie, że na krzyżu był on sam, choć nie osobiście. Chrystus umierając za swój wybrany do zbawienia lud jako federalna głowa wszystkich tych, za których wypijał do samego dna Boży gniew traktowany był z całą furią Bożego świętego gniewu ponieważ czynił to jako reprezentant. W tym sensie umarliśmy z Chrystusem na krzyżu. Również z powodu zadośćuczynienia nasza Głowa, nasz Mesjasz został zmartwychwzbudzony jako całkowicie niewinny, a my razem z nim. Usprawiedlieni przez krzyż wierzymy, że skoro umarliśmy z Chrystusem, wierzymy, że też z nim będziemy żyć;(Rzym. 6:8).

Wiara zapewnia nas o skuteczności śmierci Chrystusa. Wiara zapewnia nas o koniecznej konsekwencji zadośćuczynienia, którą jest życie wieczne.

Przez wiarę zbawiony grzesznik może z ulgą powiedzieć wraz z Apostołem, że nie musi czynić starań aby dotrzeć do chwalebnej społeczności z Bogiem w niebie. Uświadomiony przez Słowo Boże chrześcijanin wie i ma całkowitą pewność, że tak jak Chrystus został ukrzyżowany z powodu grzechu grzesznika i tak jak Chrystus powstał z martwych, ponieważ po zadośćuczynieniu okazał się całkowicie sprawiedliwym, tak też i grzesznik będący złączony z Chrystusem.

Rzym. 4:25 Który został wydany z powodu naszych grzechów (διὰ τὰ παραπτώματα dia ta paraptomata) i wstał z martwych z powodu naszego usprawiedliwienia (διὰ τὴν δικαίωσιν ἡμῶν   dia ten dikaiosin hemon)

Przez wiarę przypisane zostaje mu usprawiedliwiające dzieło Chrystusa.  Wierząc w to obiektywne dzieło życia i śmierci swojego Mistrza i Zbawiciela, zostaje usprawiedliwiony w swoim własnym umyśle. Z radością wykrzykuje – jestem niewinny! Niewinny przed Bogiem, tak tu i teraz jak i na Sądzie Ostatecznym, i to sam Bóg mnie o tym zapewnił:

Rzym. 4:5 Temu zaś, kto nie pracuje, lecz wierzy w tego, który usprawiedliwia bezbożnego, jego wiara zostaje poczytana za sprawiedliwość.

Przez wiarę chrześcijanin rozumie czym są zasługi Chrystusa i że dzięki nim on sam zwolniony jest z zadania zapracowania na zbawienie i zadośćuczynienia za grzechy.

Rzym. 4:6-8 6. Jak i Dawid mówi, że błogosławiony jest człowiek, któremu Bóg przypisze sprawiedliwość bez uczynków, mówiąc: 7. Błogosławieni, których nieprawości są przebaczone i których grzechy są zakryte. 8. Błogosławiony człowiek, któremu Pan nie poczyta grzechu.

Wiara jest świadomością usprawiedliwionego grzesznika, że to nie jego wola, nie jego uczynki, nie jego siła przekonania ale że to Chrystus usprawiedliwia a wiara jest tego niezłomnym zapewnieniem. Wiara zatem jest konieczną rzeczywistością zbawienia ponieważ bez wiary nie można podobać się Bogu: bo ten, kto przychodzi do Boga, musi wierzyć, że on jest i że nagradza tych, którzy go szukają (Hebr. 11:6). O ile Boża chwała jest Jego motywacją do działania w zbawieniu o tyle Chrystus stojący w centrum Ewangelii to niekwestionowanym objawieniem tej chwały w historii o czym zapewnia nas List do Hebrajczyków:

Hebr. 1:3 Który, będąc blaskiem jego chwały i wyrazem jego istoty i podtrzymując wszystko słowem swojej mocy, dokonawszy oczyszczenia z naszych grzechów przez samego siebie, zasiadł po prawicy Majestatu na wysokościach;

Wiara w doskonałe dzieło Chrystusa zadośćczyniące za grzechy wszystkich wybranych do zbawienia stanowi sedno samego chrześcijaństwa ogólnie i samego chrześcijanina szczególnie. Jak zauważa Kalwin:

“Teraz będziemy mieli pełną definicję wiary, jeśli powiemy, że jest to mocne i pewne poznanie Boskiej łaski wobec nas, oparte na prawdzie wolnej obietnicy w Chrystusie, objawionej naszym umysłom i zapieczętowanej na naszych sercach przez Ducha Świętego.” [14]
.
“Mieć wiarę to nie wahać się, zmieniać, unosić się w górę i w dół, wahać się, trwać w niepewności, wahać się, w końcu popadać w rozpacz; oznacza to posiadanie pewnej pewności i całkowitego bezpieczeństwa umysłu, miejsca, w którym można odpocząć i mieć solidny grunt dla nóg.” [15]

---

Wnioski

Oto regula fide, której wagi zastosowania nie można przecenić w zarządzaniu kościołem i doktrynie. Kościół stoi, gdy jest regulowany wiarą Chrystusa. I upada, gdy w jej miejsce wkracza ludzka tradycja. Czynnikiem decydującym jest odpowiedź na istotne pytanie: czy ludzka mądrość przewyższa mądrość Bożą? Ponieważ tak nie jest, to na jakiej podstawie wiara i praktyka chrześcijańska miałaby opierać się na opinii i domyśle a nie na prawdzie Bożej?

Wcześni Reformatorzy gorąco doceniali znaczenie reguły wiary zastosowanej do źródła prawdy jakim jest Pismo oraz do jego interpretacji – a w konsekwncji do rozwiązywania wszelkich sporów doktrynlanych. Regula fide ma praktyczne zastosowanie, co znamy pod pojęciami sola Scriptura (tylko Pismo jest źródłem prawdy) oraz analogia Scriptura (Pismo interpretuje Pismo). Oba wyraża np. Konfesja Westminsterska:

IX. Niezawodną zasadą jest, że Pismo Święte powinno być interpretowane przez Pismo. Kiedy pojawi się jakakolwiek wątpliwość, co do prawdziwości czy pełnego znaczenia danego fragmentu Pisma, to należy ją rozwiać w świetle innych fragmentów, które sprawę przedstawiają dokładniej.
.
X. Wszelkie spory religijne mają być rozstrzygane przez Pismo Święte i jedynie przez Pismo Święte. Wszelkie uchwały synodów, opinie starożytnych, doktryny mają być przyjmowane lub odrzucane zgodnie z wyrokiem Pisma Świętego, przez które przemawia Duch Święty. Na takim wyroku winniśmy się oprzeć [16]

Reguła wiary zastosowana jako instrument zarządzania kościołem przez Chrystusa podsumowuje Duży Katechizm Westminsterski. Zwróćmy uwagę na istotny fakt – nie tylko Głowa Kościoła powołuje osoby na urzędy ale także ustanowił konkretne prawa regulujące funkcjonowaniem instytucją kościoła. Te prawa odnoszą nas do Spisanego Słowa Bożego i stanowią ogromne błogosławieństwo Króla – Chrystusa dla Jego wybranego ludu:

“Chrystus pełni urząd Króla poprzez: powoływanie ze świata ludu dla siebie, dawanie mu urzędników kościelnych, praw i dyscypliny, poprzez które widzialnie nim rządzi; udzielanie zbawiennej łaski swoim wybranym, wynagradzanie ich posłuszeństwa, karcenie ich za ich grzechy, zachowywanie i wspieranie ich pośród pokus i cierpień, powstrzymywanie i przezwyciężanie wszystkich ich wrogów oraz pełne mocy kierowanie wszystkich rzeczy dla swojej chwały i dla ich dobra; a także w dokonywaniu pomsty na reszcie ludzi, którzy nie znają Boga i nie są posłuszni Ewangelii.” [17]

Rozważenie tego dedykujemy wszystkim wyznawcom wolnej woli – Arminianom Remonstrantom, w szczególności zaś silnorękim hersztom sekt udających Kościół Jezusa Chrystusa.

Izaj. 8:20 Do prawa i do świadectwa! Jeśli nie będą mówić według tego słowa, to w nim nie ma żadnej światłości.

Sola Fide umiłowani

Pierwsza część kazania wygłoszona dnia 15.09.2024

 

Przypisy

[1] Jan Kalwin, Komentarz do 2 Koryntian, źródło
[2] Tertulian z Kartaginy, „O zasłanianiu dziewic”, w Ojcowie trzeciego wieku: Tertulian, część czwarta; Minucjusz Feliks; Kommodian; Orygenes, części pierwsza i druga, red. Alexander Roberts, James Donaldson i A. Cleveland Coxe, tłum. S. Thelwall, tom. 4. Ojcowie przedtenicejscy (Buffalo, NY: Christian Literature Company, 1885), s. 27
[3] Konfesja Genewska (1536), art. 1
[4] Konfesja Westminsterska (1646) 31.3
[5] Konfesja Belgijska 32, Porządek i dyscyplina w Kościele
[6] Tamże, 34,Zarządzanie Kościołem i jego urzędy
[7] Katechizm kościoła katolickiego, Rozdział 2, Watykan, art. 3 Pismo Święte, III. Duch Święty, interpretator
[8] Kościół Anglikański opierał swoją regułę wiary o Pismo Święte w czasie gdy przyjęte przezeń zostały Reformowane 42 Artykuły Wiary Thomasa Cranmera z 1553 roku, następnie okrojne do 39 artykułów. Z czasem anglikanizm upodobnił się do rzymskiego katolicyzmu a jego funkcjonariusze rozpoczęli prześladowania wiernych Słowu Bożemu purytan, spadkobierców Reformacji, czyniąc kościół anglikański synagogą szatana.
[9] Joel R. Beeke, Purytanie, Tolle lege s. 689
[10] Jan Kalwin, Komentarz do 2 Koryntian, źródło
[11] Tamże
[12] Tamże
[13] Konfesja Belgijska 22, Usprawiedliwienie przez wiarę w Jezusa
[14] Jan Kalwin, Instytuty, 3.2.7
[15] Tamże, 3.13.3
[16] Konfesja Westminsterska 1.9-10
[17] Duży Katechizm Westminsterski Pyt. i Odp. 45

Część 1 kazania wygłoszona dnia 15.09.2024

Część 2 kazania wygłoszona dnia 22.09.2024