Błąd Socynian, Arminian i papistów

Efez. 4:3-6 3. Starając się zachować jedność Ducha w więzi pokoju. 4. Jedno jest ciało i jeden Duch, jak też zostaliście powołani w jednej nadziei waszego powołania. 5. Jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest; 6. Jeden Bóg i Ojciec wszystkich, który jest ponad wszystkimi, przez wszystkich i w was wszystkich.

I. Problem artykułów podstawowych jest trudny i ważny. Było to omawiane przez wielu, którzy błądzili zarówno w niedomiarze jak i w nadmiarze. Socynianie błądzą w niedomiarze, dopuszczając bardzo niewiele podstaw (i te jedynie praktyczne, prawie całkowicie odkładając na bok teorię), aby uczyć, że rozstrzygnięcie różnic w religii jest łatwe, ponieważ odnoszą się one bardziej do wniosków teologicznych i dogmatów szkół niż do podstawowych artykułów wiary (których jest niewiele i które zasadniczo podzielają obie strony).

Pod tym pretekstem usuwają z podstaw główne doktryny wiary: jak

  • naukę o Duchu Świętym,
  • Boskości,
  • Osobie Chrystusa,
  • zadośćuczynieniu
  • itp.

Do tej klasy najwyraźniej należą Arminianie, którzy sprowadzają podstawy do tych tematów, które są są bezdyskusyjne wśród prawie wszystkich i zawierają się w trzech filarach: wierze w Boże obietnice, posłuszeństwie Bożym przykazaniom i należnej czci dla Pisma Świętego.


II. Ci, którzy błądzą w nadmiarze, to zarówno papiści, którzy są na tyle bezczelni, aby uznawać za podstawowe swoje własne siano i ściernisko oraz wszystko, czego naucza kościół rzymski; i bardziej rygorystyczni luteranie, którzy (aby uczynić unię z nami trudniejszą) rozszerzają podstawy szerzej niż jest to sprawiedliwe, zamieniają prawie każdy błąd w herezję i czynią koniecznymi to, co jest obojętne, aby łatwiej udowodnić, że różnimy się w podstawach.
.


III. Ortodoksi utrzymują pozycję pośrednią pomiędzy obydwoma. Ponieważ z konieczności opierają się na pewnych podstawach, nie ograniczają ich ani zbytnio, ani nie rozszerzają za bardzo.
.


IV. Jak w domu będącym fundamentem, który ma taką pozycję, że bez niego nie można go ani wznieść, ani stać, tak też w przypadku religii, która jest podstawą, na której opiera się cała religia i na której stoi lub upada. Używa się go w dwóch znaczeniach: po prostu i w znaczeniu osobistym lub kompleksowo i naturalnie o podstawową prawdę, w którą wszyscy powinni wierzyć i która dlatego nazywa się podstawą wiary.

W odniesieniu do Chrystusa, fundamentu wszelkiego zbawienia, na którym Kościół i religia są zbudowane jak na mocnej i nieruchomej skale

1 Kor. 3:11 Nikt bowiem nie może położyć innego fundamentu niż ten, który jest położony, którym jest Jezus Chrystus.
.
Mat. 16:18 ...na tej skale zbuduję mój kościół, a bramy piekła go nie przemogą
.
1 Piotra 2:6-7 6. Dlatego mówi Pismo: Oto kładę na Syjonie kamień węgielny, wybrany, drogocenny, a kto w niego wierzy, nie będzie zawstydzony. 7. Dla was więc, którzy wierzycie, jest on cenny, dla nieposłusznych zaś ten kamień, który odrzucili budujący, stał się kamieniem węgielnym; 8. Kamieniem potknięcia i skałą zgorszenia dla tych, którzy nie wierząc, potykają się o słowo, na co też są przeznaczeni.

Można to jednak rozszerzyć albo na pierwsze podstawy religii chrześcijańskiej (które były nauczane przez katechumenów podczas wtajemniczenia i nazywane przez Apostoła podstawą [themeliou], albo na zasady [arches]): takie jak

  • upamiętanie z martwych uczynków ,
  • wiara w Boga,
  • nauka o chrztach,
  • nakładaniu rąk,
  • zmartwychwstaniu
  • i sądzie wiecznym (Hebr. 6:1-2).

Zasady te jednak nie mają jednakowego stopnia konieczności, niektóre są konieczne przede wszystkim i same w sobie, a inne tylko wtórnie i z innego powodu. W tym sensie podstawowe artykuły religii należą do Dekalogu, Apostolskiego Wyznania Wiary, Modlitwy Pańskiej, sakramentów i mocy kluczy, ponieważ zawierają naukę o zbawieniu jako niezbędną i podstawową, bez której nie możemy otrzymać reszty. Ściślej mówiąc, oznacza podstawowe doktryny chrześcijaństwa, których teoria  i praktyka są konieczne po prostu ze względu na samą rzecz; lub które są po prostu i absolutnie niezbędne, aby wszyscy chrześcijanie w nie wierzyli i których nie można poznać ani którym zaprzeczyć bez ryzyka zbawienia.

W tym sensie mówimy teraz o artykułach podstawowych.
.


Nie wszystkie artykuły są fundamentalne

V. Chociaż wszystkie prawdy objawione w Piśmie Świętym są konieczne, aby wierzyć w nie jako boskie i nieomylne, jednak nie wszystkie są jednakowo konieczne i należy tu dokładnie odróżnić zakres i zasięg wiary od jej konieczności. Nie wszystko, co należy do zakresu wiary, musi zatem należeć do jej konieczności. Nie wszystkie prawdy mają tę samą wagę. Niektóre mają większy, inni mniejszy stopień konieczności. Na przykład niektóre są konieczne ze względu na konieczność środków; inne tylko z konieczności nakazu.

Niektóre dotyczą doktryn ściśle, inne jedynie obrzędów i ceremonii.

  • Jedne odnoszą się do jakiegoś artykułu lub doktryny co do istoty (na przykład, że Chrystus cierpiał i umarł);
    .
  • Inne  do tego samego rozpatrywany tylko w odniesieniu do okoliczności (na przykład, że Chrystus cierpiał pod Poncjuszem Piłatem i został ukrzyżowany między dwoma złoczyńcami).

Moglibyśmy bowiem nie wiedzieć o tym drugim bez zagrożenia dla naszego zbawienia.
.


Dowody z Pisma

VI. Pismo Święte wyraźnie wskazuje na taką różnicę pomiędzy artykułami

1 Kor. 3:11-13 11. Nikt bowiem nie może położyć innego fundamentu niż ten, który jest położony, którym jest Jezus Chrystus. 12. A czy ktoś na tym fundamencie buduje ze złota, srebra, z drogich kamieni, drewna, siana czy ze słomy; 13. Dzieło każdego będzie jawne. Dzień ten bowiem to pokaże, gdyż przez ogień zostanie objawione i ogień wypróbuje, jakie jest dzieło każdego.

Paweł odróżnia tutaj fundament od tego, co na nim zbudowane. W Liście do Filipian naucza, że istnieją pewne doktryny, co do których chrześcijanie mogą się różnić, nie niszcząc przy tym pokoju i miłości.

Filip. 3:15 Ilu więc nas jest doskonałych, tak myślmy. A jeśli o czymś inaczej myślicie, i to wam Bóg objawi.

Jeśli ktoś jednak dotyka podstaw, podlega tej klątwie:

Gal. 1:8 Lecz choćbyśmy nawet my albo anioł z nieba głosił wam ewangelię inną od tej, którą wam głosiliśmy, niech będzie przeklęty.

W innych jest miejsce na chrześcijańską wyrozumiałość: „Przyjmujcie słabych w wierze” (Rzym. 14:1). Ale tak jak w wierze istnieje różnica w doktrynach, tak też w prawie w odniesieniu do przykazań istnieje konieczność moralna i ceremonialna – pierwsza jest absolutna i niezbędna, druga hipotetyczna i zmienna.
.


VII. Dlatego niektóre doktryny trzeba znać po prostu dla istnienia wiary, inne tylko względnie (kata ti) i dla jej dobra. Niektóre do wytworzenia wiary, inne do jej doskonalenia (Hebr. 6:1). Niektóre per se i absolutnie konieczne są wszystkim, czy to niemowlętom (nepiois), czy doskonałym (teleiois), inne przypadkowo tylko osobom pełnoletnim (teleiois) i zaawansowanym

Hebr. 5:13-14 13. Każdy bowiem, kto żywi się tylko mlekiem, jest niewprawny w słowie sprawiedliwości, bo jest niemowlęciem. 14. Natomiast pokarm stały jest dla dorosłych, którzy przez praktykę mają zmysły wyćwiczone do rozróżniania dobra i zła.

Niektóre doktryny są stosunkowo niezbędne do nauczania innych. Do tej konieczności należy podchodzić z pewną swobodą, zależnie od darów, wykształcenia, powołania, płci i wieku, ponieważ niektórzy należą do stada, a inni są pasterzami, którym powierzone są wyrocznie Boże, których obowiązkiem jest udzielanie instrukcji (didaskein) i przekonywanie przeciwników (taus antilegontas elenchein)

Tyt. 1:9 Trzymający się wiernego słowa, zgodnego z nauką, aby też mógł przez zdrową naukę napominać i przekonywać tych, którzy się sprzeciwiają.


VIII. Podobnie jak jeden przedmiot wiary jest ogólny i proporcjonalny (tzn. całe Słowo Boże), a inny specjalny i szczególny (tzn. nauka o Chrystusie z przymiotami zależnymi i obietnicami Bożymi), tak też niektóre doktryny wiary są

  • pierwotne i natychmiastowe; jak artykuły dotyczące Trójcy, Chrystusa Pośrednika, usprawiedliwienia itp.
    .
  • Inne są hipotezami wtórnymi i pośrednimi (lub wynikającymi z nich) oraz wnioskami wynikającymi z hipotezy pierwotnej i z niej wydedukowanymi.
    .
  • niektóre są pozytywnie i potwierdzają jakąś prawdziwą doktrynę; jako że Chrystus jest Synem Bożym, że jego śmierć jest okupem (lytron) za nasze grzechy.
    .
  • inne są negatywne, odrzucając to, co fałszywe; jak zakaz odprawiania mszy św., brak czyśćca itp.

W odniesieniu do tych doktryn w niektóre z nich należy wierzyć publicznie i formalnie, jako w szczególne i właściwe przedmioty wiary (doktryny pierwotne i bezpośrednie oraz artykuły pozytywne dotyczące głównego zrębu wiary); inne tylko pośrednio.
.


Potrójny błąd: przeciw fundamentowi, o fundamencie i poza fundamentem

IX. To, co powiedzieliśmy o artykułach wiary, można powiedzieć o błędach, którym się one sprzeciwiają. Ponieważ nie wszystkie prawdy są tej samej konieczności, tak też nie wszystkie rany zadawane prawdzie są śmiertelne, ani też nie każdy błąd jest zabójczy. Dlatego rozróżniamy trzy rodzaje błędów:

1) Przeciw fundamentowi
2) o fundamencie
3) obok niego.

Błędem sprzecznym z fundamentem jest ten, który bezpośrednio obala jeden lub więcej artykułów wiary (tj. taki, który zaprzecza boskości Chrystusa i Trójcy Osób).

Błąd co do podstawy to ten, który wprawdzie bezpośrednio nie zaprzecza podstawowemu artykułowi, lecz utrzymuje przeciwstawienie, w wyniku którego artykuł ten zostaje obalony pośrednio i w koniecznych konsekwencjach; np. ten, który uczy o istnieniu Boga, ale nie uznaje Jego opatrzności (bo usuwając opatrzność, usuwa się Boga).

Błąd poza fundamentem to taki, który albo w ogóle nie dotyka fundamentu, albo odnosi się do niego jedynie w drodze odległej i niejasnej konsekwencji, i zajmuje się kwestiami problematycznymi i ciekawymi, które nie są ani objawione słowem, ani konieczne, aby je poznać. Takie są doktryny, które Paweł nazywa „sianem i słomą”, które mogą opierać się na prawdziwym fundamencie. Nie przeszkadzają one wyznającemu je w dostąpieniu zbawienia, choćby poniósł stratę.

1 Kor. 3:12 A czy ktoś na tym fundamencie buduje ze złota, srebra, z drogich kamieni, drewna, siana czy ze słomy;


X. Jeden błąd bezpośrednio, na początku i natychmiast obala fundamenty; inny, pośrednio, wtórnie i w konsekwencji. Ten pierwszy jest niewątpliwie większy z tych dwóch.

Ponownie błąd może obalić fundamenty pośrednio i poprzez bezpośrednie, oczywiste i konieczne konsekwencje; lub przez odległą, oczywistą i wyprowadzoną konsekwencję. To pierwsze jest z pewnością śmiertelnym błędem, ale nie to drugie.

Zatem papiści nie atakują bezpośrednio wystarczalności zadośćuczynienia Chrystusa i usprawiedliwienia przez wiarę i innych podobnych doktryn. Ale pośrednio i w konsekwencji (choć oczywiste i konieczne) przeciwstawiają się temu swoimi błędami dotyczącymi

  • zasługi uczynków,
  • osobistego zadośćuczynienia,
  • ofiary Mszy,
  • czyśćca
  • itp.

Ci, którzy spokojnie opierają się na domniemanej sprzeczności tam, gdzie istnieje sprzeciw w zestawieniu a sprzeczność w dodaniu należy uważać za obalenie fundamentu w nie mniejszym stopniu niż ci, którzy bezpośrednio go atakują.
.


XI. Błędu, który w sposób nieoczywisty i gwałtowny wynika z jakiejkolwiek doktryny (lub którego ci, którzy doktrynę traktują poważnie i pobożnie nienawidzą), nie można im sprawiedliwie przypisać. Na przykład te, które zarzucono Reformatorom, nie można im zgodnie z prawem przypisać.  tj. to,

  • że uczynili Boga sprawcą grzechu
    ,
  • że zaprzeczyli Jego wszechmocy, ponieważ nie chcieli trzymać się wszechobecności Ciała Chrystusa
    ,
  • że zamienili sakramenty w zwykłe znaki, ponieważ zaprzeczyli cielesnej obecności Chrystusa podczas Wieczerzy Pańskiej

Błędy te nie są oczywistymi i wrodzonymi konsekwencjami, które można wywnioskować z prawdziwej doktryny Reformatorów, ale są przeciwstawiane ich intencjom i zamiast zostać przyjęte, są przez nich potępiane i odrzucane.
.


XII. Istnieje błąd werbalny (dotyczący tylko wyrażeń) i błąd rzeczywisty (dotyczący samych doktryn).

To pierwsze nie może mieć charakteru fundamentalnego, gdyż „jest herezją dotyczącą zrozumienia, a nie Pisma Świętego” [1]. Sens, a nie słowa, nadaje charakter winie. Jak mówi Hieronim

„Ewangelia nie jest zawarta w słowach Pisma Świętego, ale w pewnym sensie nie na powierzchni, ale w szpiku, nie w liściach słów, ale w korzeniu rozumu” [2]


XIII. Mówienie o doktrynach i zasadach teologii to jedno; co innego , aby mówić o ich wnioskach i konsekwencjach. Znajomość i zgoda na to drugie są rzeczywiście konieczne dla teologów, aby mogli mieć bogatszą wiedzę o sprawach Bożych w celu potwierdzenia (kataskeuen) prawdy i obalenia (anaskeuen) błędu. Nie zawsze jednak są one potrzebne ogółowi chrześcijan i mogą być przez nich nieznane, nie zagrażając przy tym ich zbawieniu.

Kiedy jednak mówimy tutaj o artykułach podstawowych, nie mamy na myśli tych, które są wyraźnie niezbędne, aby był znany doskonałemu człowiekowi (człowiekowi Bożemu), aby wypełnić miarę jego obowiązków i imienia; ale dokładnie te, w które każdy wierzący i chrześcijanin musi wierzyć, aby osiągnąć zbawienie.
.


XIV. Niektóre mają jedynie środki, inne jedynie zasady.

  • pierwsze stanowią fundament i są przede wszystkim
    ;
  • drugie budowane są wtórnie na fundamencie, który je wzmacnia i utwierdza
    .
  • pierwsze są absolutnie i zawsze konieczne
    .
  • drugie relatywne.

Bez pierwszych nie można uzyskać zbawienia; ale bez drugich jest to możliwe. Zwykły ich brak nie gwarantuje potępienia, lecz jedynie pogardę, jak na przykład sakramenty.
.


XV. Musimy rozróżnić treść artykułu lub doktryny od jej trybu i okoliczności. Istota artykułu podstawowego ani nie może, ani nie powinna być nieznana i zawsze pozostaje taka sama, lecz inaczej jest w odniesieniu do okoliczności lub trybu, których nieznajomość nie jest oczywiście potępiająca. Zatem błąd dotyczy

  • albo istoty rzeczy, albo sposobu, okoliczności lub stopnia
    ;
  • albo faktu (do hoti), albo tego jak (do pas) i dlaczego (do dioti).

Prawdą jest, że czasami, gdy zmienia się tryb, usuwana jest sama rzecz, ponieważ tryb wchodzi w istotę rzeczy i stanowi jej część; w praktyce ten, kto usuwa nakazany przez Boga sposób oddawania czci Bogu, obala samo uwielbienie

Mat. 15:9 Lecz na próżno mnie czczą, ucząc nauk, które są przykazaniami ludzkimi.

Ten, kto usuwa sposób odkupienia przez okup (lytron) Chrystusa (sposób usprawiedliwienia przez wiarę), obala samo odkupienie i usprawiedliwienie. Ale prawdą jest również, że błąd co do trybu i okoliczności nie może być szkodliwy dla samej rzeczy. Na przykład Grecy zostali skazani za błąd co do sposobu procesji Ducha Świętego; niemniej jednak trzymali się doktryny o Trójcy i boskości Ducha.
.


XVI. Wiarę można rozpatrywać

  • albo według pełni i stopnia światła
    .
  • albo według mnogości rzeczy, w które należy wierzyć.

W pierwszym przypadku wiara mogłaby wzrastać proporcjonalnie do miary objawienia i być pełniejsza w ekonomii Nowego Testamentu niż w ekonomii Starego Testamentu, ale nie w tym drugim, ponieważ w tym sensie wiara jest niezmienna

Efez. 4:5 Jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest;
.
Hebr. 13:8 Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam i na wieki.


XVII. Doktryna dotycząca Jezusa, syna Marii, prawdziwego Mesjasza, nie jest nowym artykułem wiary co do treści i tez, ponieważ od dawna wierzono, że Mesjasz przyjdzie. Ale jest to tylko szczególne określenie i zastosowanie proroczych wyroczni w hipotezach.
.


XVIII. Niektóre przedmioty same w sobie są fundamentalne; inne stają się nimi tylko przypadkowo, gdy natkną się na jakiś zasadniczy temat. Na przykład obrzezanie samo w sobie nie jest sprawą podstawową, lecz staje się nią, gdy staje się konieczne do zbawienia i wkracza w naukę o usprawiedliwieniu. W tym sensie Apostoł potępia fałszywych apostołów (którzy chcieli zachować obrzezanie), którzy dopuszczali się śmiertelnego błędu

Gal. 5:2-3 2. Oto ja, Paweł, mówię wam, że jeśli dacie się obrzezać, Chrystus na nic wam się nie przyda. 3. A oświadczam raz jeszcze każdemu człowiekowi, który daje się obrzezać, że jest zobowiązany wypełnić całe prawo.

Podobnie też artykuł dotyczący Wieczerzy Pańskiej nie jest sam w sobie fundamentalny, chociaż papiści tak go przedstawiają, czyniąc z niej ofiarę przebłagalną za grzechy.
.


XIX. Do artykułów podstawowych muszą należeć następujące rzeczy:

1) By były katolickie, gdyż wiara powszechna wymaga tego, co niezbędne do zbawienia wszystkich (według Atanazjańskiego Wyznania wiary

„kto chce być zbawiony, powinien przede wszystkim posiadać wiarę katolicką, bo jeśli nie będzie ona zachowana w całości i będzie naruszona, zginie na zawsze” [3]

2) Że wiara w prawdy katolickie z konieczności pociąga za sobą zbawienie; a ich nieznajomość, całe zwątpienie w niebezpieczeństwo, bezbożne i heretyckie zaprzeczanie jest godne potępienia;

3) Aby wierzący żywili wobec nich prawdziwą zgodę i aby niektórzy nie myśleli inaczej niż inni, gdyż jeśli ktoś myśli lub mówi inaczej, podlega przekleństwu

Gal. 1:8 Lecz choćbyśmy nawet my albo anioł z nieba głosił wam ewangelię inną od tej, którą wam głosiliśmy, niech będzie przeklęty.

Zatem tam, gdzie istnieje różnica w podstawach, nie może być mowy o jedności.

4) Sprowadzić do nich należy wszystkie doktryny teologiczne jako regułę, którą Apostoł nazywa Analogią wiary (analogian pisteis);

5) Że są to prawdy pierwotne i główne, na których zbudowane są wszystkie inne, jak na fundamencie, a usunięta, obalona zostaje sama wiara; nie drugorzędne i mniej główne, przez usunięcie których wiara zostaje zachwiana.
.


Kryteria artykułów podstawowych zaczerpnięte są z natury doktryn

XX. Kryteria rozróżnienia artykułów podstawowych i niefundamentalnych można wyprowadzić z natury i stanu samych doktryn (tj. tych, które zawierają konieczne przyczyny i warunki zbawienia, zarówno cel, jak i środki niezbędne do tego celu, ponieważ: jeśli zaprzeczy się przyczynom, odrzuci się także skutek i odrzuci środki, nie można osiągnąć celu). Dlatego też głównymi przyczynami zbawienia są

  • łaska Boża, przez którą zostaliśmy wybrani,
    .
  • zasługa Chrystusa, przez którą jesteśmy odkupieni,
    .
  • i Duch, przez którego jesteśmy uświęceni,

A wiara jest narzędziem (Jan 3:16-17), zaś upamiętanie i nawrócenie do Boga niezbędnymi warunkami (Hebr. 6:1; Mat. 3:2). Mówimy, że wszystkie te doktryny są fundamentalne.
.


XXI. Po drugie, podstawowe artykuły można wyprowadzić z deklaracji Pisma Świętego. Te bowiem z pewnością zostałyby uznane za podstawowe, których znajomość nazywa się konieczną i zbawiającą, a niewiedza lub zaprzeczenie jest śmiertelne. Takie są artykuły dotyczące


XXII. Trzeci znak artykułów podstawowych można wyprowadzić z Apostolskiego Wyznania Wiary, w którym starożytni zebrali z pism apostolskich treść podstawowych doktryn. Dlatego nadano mu nazwę „Symbol”, ponieważ jest on jakby znakiem lub symbolem chrześcijaństwa. Musimy jednak dokładnie zauważyć:

1) Że nie może to być dokładne oznaczenie artykułów podstawowych, ponieważ dotyczy wyłącznie artykułów teoretycznych odnoszących się do wiary, a nie artykułów praktycznych związanych z kultem;

2) Że tego, w co należy wierzyć, nie można znaleźć tutaj w tak wielu słowach (autolexei) i wprost, ale w sposób dorozumiany, poprzez konsekwencję i analogię: na przykład, choć nic nie jest powiedziane o łasce Bożej i zadośćuczynieniu Chrystusa, nie ma nic o opatrzności, ochronie i tym podobne, choć można je łatwo wydedukować z tego, co się mówi;

3) Że Symbolu nie należy rozpatrywać jedynie w odniesieniu do słów, ale także w sensie ponieważ, jak mówi Hilary,

„Pismo nie polega na czytaniu, ale na rozumieniu”, „podstaw nie można znaleźć w słowach, ale w sensie”

Dlatego chociaż heretycy mogą twierdzić, że otrzymali Symbol, jednak tak się nie dzieje, ponieważ odrzucają jego prawdziwy i autentyczny sens. Tak więc Sabeliusz, Ariusz, Macedoniusz i inni antytrynitarze wyznawali wcześniej (bez powodu) słowami Symbolu swoją wiarę w Ojca, Syna i Ducha Świętego, próbując obalić tę właśnie doktrynę nie przez tajne ataki, ale przez otwartą wojnę.

Czynią to współcześni Socynianie i ich uczniowie. Na próżno papiści wyznają w to wiarę, wypaczając znaczenie różnych artykułów dotyczących cierpień i śmierci Chrystusa, jego zstąpienia do piekła, Kościoła katolickiego, odpuszczenia grzechów i tym podobnych.
.


XXIII. Chociaż teologia jest zarówno teoretyczna, jak i praktyczna, to jednak Socynianie mylą się, twierdząc, że artykuły podstawowe można odróżnić od artykułów nie podstawowych jedynie na podstawie tego jednego kryterium – posłuszeństwa należnego Bogu i Chrystusowi lub pieczęci pobożności i dobrych uczynków ponieważ nie tylko są to przykazania obowiązków niezbędne do zbawienia, ale także nauki wiary, jak dowiadujemy się z Pisma

Jan 20:31 Lecz te są napisane, abyście wierzyli, że Jezus jest Chrystusem, Synem Bożym, i abyście wierząc, mieli życie w jego imieniu.
.
2 Tym. 3:16 Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne do nauki, do strofowania, do poprawiania, do wychowywania w sprawiedliwości;

Zatem skoro istnieją artykuły o charakterze praktycznym, tak powinny istnieć także artykuły teoretyczne.
/


XXIV. Chociaż niektórzy ortodoksi wyznają więcej, inni mniej artykułów wiary, nie różnią się one w rzeczywistości, a jedynie słowami i sposobem ich przedstawiania. Niektórzy włączają je do zajęć bardziej ogólnych i podsumowujących; inni klasyfikują je bardziej szczegółowo i pod względem części. Dlatego

  • Niektórzy ograniczają podstawę zbawienia do samej prawdy o Jezusie Chrystusie jako naszym ukrzyżowanym Odkupicielu z 1 Kor. 2:2;
    .
  • Inni ograniczają to do dwóch kwestii dotyczących poznania Boga i Chrystusa z Jana 17:3.
    .
  • Inni ponownie rozciągają je na cztery głowy, zarówno teoretyczne, jak i praktyczne
    .
  • Inni do sześciu.

Wszyscy jednak są zgodni co do tych podstawowych artykułów:

a) doktryny uznającej Pismo Święte za natchnione (theopneusto), będące jedyną i doskonałą regułą wiary;
b) dotyczące jedności Boga i Trójcy;
c) odnośnie Chrystusa Odkupiciela i jego najdoskonalszego zadośćuczynienia;
d) odnośnie grzechu i wynikającej z niego kary śmierci;
e) o prawie i jego niemożności zbawienia;
f) dotyczące usprawiedliwienia przez wiarę;
g) dotyczące konieczności łaski i dobrych uczynków,
h) uświęcenia i oddawania czci Bogu,
i) Kościoła,
j) zmartwychwstania,
k) sądu ostatecznego
l) i życia wiecznego i tym, co jest z tym związane.

Wszystko to jest tak ściśle ze sobą powiązane, że wzajemnie od siebie zależy. Nie można wycofać jednego bez obalenia wszystkich pozostałych.
.


Pytanie o liczbę artykułów podstawowych jest pochopne i bezużyteczne

XXV. Pytanie dotyczące liczby artykułów podstawowych, które zaproponowali nasi przeciwnicy, poza tym, że jest pochopne (ponieważ Pismo Święte nie mówi o tym nic konkretnego), jest także bezużyteczne i niepotrzebne, ponieważ nie ma potrzeby, abyśmy znali szczególnie liczbę takich artykułów, jeśli możemy udowodnić, że mylą się zasadniczo w jednym lub większej liczbie. Można to łatwo zrobić w odniesieniu do papistów, socynian, anabaptystów i podobnych heretyków.
.


XXVI. Nie wynika z tego, że umniejszana jest doskonałość Pisma Świętego w sprawach niezbędnych, ani że brakuje nam zasady komunii kościelnej. Pismo Święte nie przestaje bowiem zawierać najpełniej wszystkiego, co konieczne do zbawienia, chociaż ich liczba nie jest dokładnie określona. Z przytoczonych powyżej kryteriów można jasno wywnioskować prawdziwość artykułów zasadniczych (które powinny być dla nas zamiast reguły).
.


XXVII. Kiedy ortodoksi utrzymują czasami, że artykułów podstawowych jest niewiele, nie należy tego rozumieć w sposób absolutny i prosty, ale w odniesieniu do głównych zasad w obu przypadkach. Wziętych zbiorowo (syllebden), jest ich niewiele w porównaniu z papistami (którzy w dużej mierze je powiększają), przekształcając kanony Kościoła, publicznie przyjęte nakazy szkół i tradycje ojców w artykuły wiary, a każde odstępstwo od tego pociąga za sobą winę herezji.

Na podstawie Francis Turretin, Instytuty Teologii Elenktycznej, Temat 1: Teologia, pytanie 14

[1] Hilary, The Trinity 2*.3 [FC 25:36; PL 10.51]).
[2] Hieronim ze Strydonu, Commentariorum ad Galatas 1 [ PL 26.347] w Gal. 1:11, 12).
[3] por. Schaff, 2,66, tłum. polskie: “Tak uczy wiara, a kto się jej stale nie trzyma, ten zbawionym nie może być wcale.”
[4]  Ad Constantium Augustum, Il, 9 [PL 10.570]


Zobacz w temacie