Szkocka Reformacja (1525 – 1560) jako wzór dla Polski

utworzone przez | maj 1, 2025 | Historia chrześcijaństwa, Reformowany światopogląd

Wstęp

Izaj. 49:22 Tak mówi Pan BÓG: Oto wzniosę rękę ku narodom, podniosę swój sztandar ku ludom. I przyniosą twoich synów na rękach, i twoje córki będą nieść na ramionach.

Szkocka Reformacja, która wydarzyła się w kraju całkowicie katolickim, może służyć Polakom jako przykład do naśladowania. Przemiana Szkocji z kraju katolickiego w protestancki była niezwykła ze względu na fakt, że pomimo pewnego podziemnego zaangażowania w protestantyzm przez małe grupy radykałów i indywidualnych otwartych kaznodziejów krótko po okresie, w którym Luter zaczął pisać (około 1520 r.), nie ma żadnych poszlak, że Szkocja była na drodze do stania się tak kompletnym protestanckim narodem.

Jednak niemal z dnia na dzień w 1560 r. Szkocja, kraj mocno katolicki, stała się bastionem Protestanckiej Reformacji.

  • Jak doszło do szkockiej Reformacji w latach 1559-60?
    .
  • Jakie było podłoże tego procesu?

Zobaczmy jakich narzędzi użył suwerenny Bóg, aby zapewnić wybranemu Kościołowi Chrystusa pokój i wolność wyznawanej religii, a także reformę całego kraju.

Przyczyny

Psalm 33:10 PAN udaremnia zamiary narodów, niweczy zamysły ludów.

To, że protestantyzm stał się główną religią Szkocji, było zasługą oddanych kaznodziejów, takich jak George Wishart i John Knox, którzy aktywnie głosili Ewangelię Chrystusa, przez którą Bóg włączał do ciała Chrystusa rzesze odrodzonych chrześcijan. Knox i Wishart rekrutowali i zachęcali także najbardziej wpływowe i potężne grupy społeczeństwa szkockiego do sprawy protestanckiej.

Było to również spowodowane tym, że kościół rzymsko-katolicki lekceważył protestantyzm w Szkocji oraz nie rozpoznał własnych niedociągnięć i wewnętrznych problemów.

Reformacja była zarówno duchowym jak i politycznym sprzeciwem wobec tyranii rzymskiego katolicyzmu, a szlachta, która przewodziła rebelii przeciwko Marii de Guise, matce królowej Marii i regentce Szkocji pod koniec lat 50 XVI wieku, miała na celu przesunięcie osi dyplomatyczną Szkocji od odwiecznych relacji Szkocji z katolicką Francją.

W latach 50. XVI wieku relacja ta groziła aneksją Szkocji za pośrednictwem młodej królowej (która sama była potomkinią francuskiego arystokratycznego rodu Gwizjuszy-Lotaryngii i była żoną następcy tronu Francji, Franciszka) i skierowała ją w stronę protestanckiej Anglii..
.

Kontekst polityczny, 1503-1560

Przysłów 21:1 Serce króla jest w ręku PANA jak potoki wód; kieruje je, dokąd chce.

Między 1503 a 1560 rokiem nastąpiła dramatyczna zmiana w tradycyjnej polityce zagranicznej Szkocji. Od początku wojen o niepodległość w XIII wieku Szkocja cieszyła się bliską przyjaźnią z Francją – znaną jako „stary sojusz” – i była zaciekłym wrogiem Anglii, z częstymi okresami wojen między dwoma sąsiadującymi państwami.

W 1503 roku król Szkocji Jakub IV (1488-1513) poślubił Małgorzatę Tudor, córkę króla Anglii Henryka VII i siostrę przyszłego Henryka VIII. To małżeństwo ustanowiło dynastyczne powiązanie między domami panującymi obu narodów, co ostatecznie doprowadziło do tego, że prawnuk Jakuba, Jakub VI, został królem obu królestw w 1603 roku.

Następcą Jakuba IV było niemowlę Jakub V, zabite przez Anglików pod Flodden w 1513 roku.

W latach trzydziestych XVI wieku Jakub V ożenił się bezpośrednio z francuską rodziną królewską – udało mu się to zrobić, ponieważ nowa pozycja religijna Henryka VIII sprawiła, że ​​Jakub stał się coraz cenniejszy na scenie europejskiej.

Kiedy papież nie udzielił Henrykowi VIII rozwodu z jego żoną Katarzyną Aragońską na rzecz Anny Boleyn, Henryk faktycznie oddzielił kościół Anglii od kościoła rzymskiego, na którego czele sam stanął.

W 1533 r. wprowadził ustawę o powstrzymaniu apelacji do Rzymu, zakazując poddanym zwracania się do Rzymu o arbitraż w sporach prawnych, takich jak małżeństwo lub prawowitość.

W 1534 r. wydano ustawę o zwierzchnictwie królewskim nad kościołem, w której Henryk ogłosił się głową zarówno sfery duchowej, jak i świeckiej w Anglii.

Jakub V, znajdujący się na północnej granicy Henryka, kontrolował zatem bramę, przez którą Anglia mogła zostać najechana przez europejskie siły katolickie, zwłaszcza po tym, jak jego małżeństwa z francuską księżniczką Madeleine, a następnie Marią de Guise wzmocniły jego więzi z Francją.

Narodziny córki Jakuba, Marii, w 1542 r. oznaczały drastyczną zmianę w polityce dynastycznej i religijnej, nie tylko dla stosunków angielsko-szkockich, ale także dla szerszej sceny europejskiej. Maria była atrakcyjna dla Anglii oraz Francji, ponieważ miała, poprzez swojego dziadka, silne roszczenia do tronów angielskiego i szkockiego. Ktokolwiek by ją poślubił, mógł na stałe zapewnić tron ​​szkocki swoim następcom.
..

Wczesny ruch Reformatorski, ok. 1520-ok. 1545

Amos 8:11 Oto nadchodzą dni, mówi Pan BÓG, gdy ześlę głód na ziemię, nie głód chleba ani pragnienie wody, ale słuchania słów PANA.

W latach 20 XVI wieku zaczęło pojawiać się wiele wydarzeń kulturalnych, które miały wpłynąć na kształt polityczny przyszłych wydarzeń. Pierwszym z nich był obieg idei reformy Marcina Lutra w formie drukowanej i rękopisu, które zaczęły pojawiać się w Szkocji, szczególnie w portach wschodniego wybrzeża, za pośrednictwem kupców i statków handlowych z Niderlandów i państw bałtyckich. Musiało nastąpić zauważalne odczytanie tych tekstów, ponieważ parlament w 1525 r. uchwalił „Act anent heresy” zakazujący ich importu i odczytywania pod groźbą konfiskaty (utraty własności i dóbr).

Pierwszym protestanckim męczennikiem, który poniósł śmierć w wyniku szerzenia ewangelicznego przesłania, był student i mistrz uniwersytecki Patrick Hamilton, który powrócił do St Andrews w 1527 r. (po krótkim pobycie w Niemczech) i przyjął szereg przekonań luterańskich. Został spalony za bramami St Salvator’s College 29 lutego 1528 roku.

Kolega Hamiltona ze studiów, Henry Forrest, osądzony i stracony przez arcybiskupa St Andrews, Jamesa Beatona w październiku 1533 roku, również uczył się w St Leonard’s, wstępując do college’u w 1526 roku.

W latach 1528-1532 miały miejsce przypadki profanacji kościołów katolickich w Ayrshire,

W latach 1538-1539 w St Andrews doszło do kolejnych męczeństw za wiarę

W 1543 roku w Perth stracono kolejną małą grupę rzemieślników za protestanckie wierzenia.

Przesłanie protestanckie w Szkocji w pełni się skrystalizowało dopiero gdy charyzmatyczny kaznodzieja George Wishart, pierwszy Szkot, który powrócił do Szkocji z przesłaniem religijnym głoszonym przez szwajcarskich Reformatorów (w tym Jana Kalwina), a nie niemieckich, zaczął głosić kazania w Szkocji w 1545 roku.

Jego śmierć po procesie, któremu przewodniczył kardynał David Beaton 1 marca 1546 roku, faktycznie wzmocniła jego przesłanie – Wishart dobrowolnie poszedł na spalenie żywcem przed zamkiem St Andrews i ucałował i objął swojego kata na znak przebaczenia.
.

Traktaty z Greenwich i Traktat z Haddington, 1543-1548

Izaj. 40:15 Oto narody są jak kropla w wiadrze, znaczą tyle, co pyłek na wadze. Oto porywa wyspy jak bardzo małą rzecz.

Śmierć króla Jakuba V w 1542 r. i wstąpienie na tron ​​będącej jeszcze niemowlęciem królowej Marii pozwoliły na okres wytchnienia Protestantom w Szkocji. Bez silnego monarchy katolickiego protestantyzm związał się (przynajmniej wielu szlachciców) przyjaźnią z Anglią, która odłączyła się od herezji katolickiej za króla Henryka VIII na początku lat trzydziestych XVI wieku.

W grudniu 1542 r. proklamowano radę regencyjną kardynała Davida Beatona i Jamesa Hamiltona, hrabiego Arran, oraz hrabiów Moray, Argyll i Huntly. Jednak na początku następnego roku Arran uwięził Beatona, przejął władzę dla siebie i napisał do Henryka VIII, obiecując reformę.

W parlamencie w marcu 1543 r. Arran zezwolił na czytanie Biblii w języku ojczystym. Biblie przywożono „wozami”, aby szerzyć protestantyzm wśród tych, którzy potrafili czytać. W tym samym czasie kilku angielsko-szkockich „pewnych lordów” pośredniczyło w traktacie pokojowym między Szkocją a Anglią, znanym jako Traktaty z Greenwich, który miał poślubić młodą królową Marię z następcą Henryka VIII, księciem Edwardem.

Zostało to ratyfikowane przez Arrana 25 sierpnia, ale hrabia stracił władzę pod koniec 1543 r. w wyniku zamachu stanu Beatona. Kardynał Beaton szybko odrzucił traktaty z Greenwich, ale do tego czasu protestantyzm zdołał się umocnić – rząd na krótko zalegalizował protestantyzm.
.

Maria de Guise i francuskie interludium, 1548-1559

Przysłów 17:23 Niegodziwy bierze dar z zanadrza, aby wypaczać ścieżki sądu.

Po tym, jak młoda królowa została wysłana do Francji, jej matka, Maria de Guise, została regentką Szkocji. Maria była skuteczną władczynią – nagradzała swoich zwolenników podarunkami w postaci ziemi i pieniędzy, a także przekupywała tych, którzy się wahali. Próbowała przywrócić stanowczy rząd centralny i zająć się administracją wymiaru sprawiedliwości oraz regulacją handlu.

Jednak szkocka szlachta stawała się wobec niej coraz bardziej podejrzliwa. Jej wysiłki na rzecz wprowadzenia formy podatku w 1556 r., choć rozsądnie wycofane, doprowadziły do ​​znacznej nieufności między nią a szkocką szlachtą.

W 1557 roku Maria również próbowała zorganizować wojnę przeciwko Anglii, ale gdy armia dotarła do granicy 17 października 1557 r., główni szkoccy szlachcice odmówili walki. Co znamienne, należeli do nich książę Châtelherault oraz hrabiowie Morton i Argyll, którzy wszyscy byli aktywni po stronie protestanckiej podczas rebelii reformacyjnej.
.

Religia w Szkocji, 1546-1559

Luk. 12:3 Dlatego to, co mówiliście w ciemności, będzie słyszane w świetle, a to, co szeptaliście do ucha w pokojach, będzie rozgłaszane na dachach.

Maria nie zajęła się poważnie kwestią reformy religijnej. Śmierć kardynała Beatona w 1546 r. oznaczała, że w kościele nie było przywództwa, a chociaż John Hamilton zajął jego miejsce, minęło dwa lata, zanim uzyskał wystarczające uprawnienia, aby działać jako arcybiskup St Andrews. Pozwoliło to protestantyzmowi rozwijać się – nastąpiło przejście od małych podziemnych spotkań jednostek w tajnych „konwentyklach” do bardziej publicznych „tajnych kościołów”.

Pomimo wzrostu znaczenia Protestantyzmu, przywrócenie wpływów francuskich dawało podstawy do przypuszczenia, że religia katolicka może zostać w pełni przywrócona w Szkocji. Rzeczywiście, chociaż istniała spora społeczność szkockich wygnańców religijnych w Genewie i za granicą pod przewodnictwem Johna Knoxa i jego przyjaciela Christophera Goodmana, ze względu na panowanie w Anglii pańśtwa rzymsko katolickiego pod wodzą Marii Tudor w 1553 r. Protestanci nie mieli gdzie się ukryć na brytyjskim kontynencie.
.

Droga do zrzucenia katolickiego jarzma

2 Tes. 3:11 Bo słyszymy, że niektórzy wśród was postępują nieporządnie, wcale nie pracują, lecz zajmują się niepotrzebnymi rzeczami.

1 stycznia 1559 r. na drzwiach wszystkich klasztorów, opactw i klasztorów wywieszono „Wezwanie żebraków” w którym wzywano wywłaszczenia żerujących na ludzie zakonników. Zaadresowane w imieniu „ślepych, krzywych, przykutych do łóżek, wdów, sierot i biednych Szkocji” brzmiało następująco:

„Wy sami nie jesteście nieświadomi (a myśleliście, że tak będzie), że teraz (dzięki Bogu) cały świat wie, że dobrodziejstwa i jałmużna wszystkich chrześcijan należą się nam w całości; dlatego, będąckrzepkimi,silnymi, wytrzymałymi i zdolnymi do pracy... jest was wielu… ostrzegamy was, w imię Boga Wszechmocnego, niech to będzie publicznie napisane, przytwierdzone do waszych domów, w których teraz mieszkacie…” (Knox, II, 255-6).

Rebelia, maj 1559-lipiec 1560

Izaj. 49:25 Ale tak mówi PAN: Pojmany lud zostanie odebrany mocarzowi i zdobycz okrutnika zostanie wybawiona. Ja bowiem sprzeciwię się twemu przeciwnikowi i ocalę twoich synów.

2500 ludzi z Ayrshire, pod dowództwem hrabiego Glencairn, przybyło, aby bronić Perth przed Regentem. Po negocjacjach wojska Glencairna oddały 30 maja kontrolę nad Perth Guise’owi, który natychmiast podjął próbę wprowadzenia katolicyzmu w mieście za pomocą prawa wojennego.

Było to bardzo niepopularne, a podczas ponownej okupacji jego żołnierze zastrzelili chłopca. Wydarzenia te skłoniły Lorda Jamesa Stewarta, przyrodniego brata królowej Marii i hrabiego Argyll do opowiedzenia się po stronie reformatorów i stanięcia na czele partii znanej jako „Lordowie Kongregacji”.

Kongregacja wprowadziła Reformację w St Andrews w połowie czerwca, a pod koniec miesiąca zdobyła Edynburg. Wysłano posłańców do Anglii w poszukiwaniu wsparcia, a w międzyczasie skonsolidowano kontrolę nad ziemiami macierzystymi w Angus i Mearns, Fife i południowym zachodzie.
.

Parlament Reformacji, sierpień 1560 r.

Obj. 18:4 I usłyszałem inny głos z nieba, który mówił: Wyjdźcie z niej, mój ludu, abyście nie byli uczestnikami jej grzechów i aby was nie dotknęły jej plagi.

Lordowie Kongregacji i ich zwolennicy zapoczątkowali religijną rewolucję, która nie tylko na stałe przekształci Kościół Szkocji, ale także wpłynie na jego życie kulturalne i intelektualne na każdym poziomie i na stałe zmieni szkocką tożsamość narodową. To spotkanie, znane jako Parlament Reformacji,

  • zakazał praktykowania kultu katolickiego w Szkocji
    .
  • zaprzeczył, że papież ma jakąkolwiek władzę duchową nad Szkocją
    .
  • zaprzeczył, że papież ma jakąkolwiek władzę orzekania w sprawach prawnych, takich jak małżeństwo i rozwód

W ten sposób jednym zamachem Protestanci uciekli wszelkie relacje między Szkocją a heretyckim kościołem katolickim.
.

Pierwszy reformowany ustrój polityczny w Szkocji

Dzieje 5:29 Wtedy Piotr i apostołowie odpowiedzieli: Bardziej trzeba słuchać Boga niż ludzi.

Aby poprzeć to wyznanie, grupa protestanckich duchownych i intelektualistów – znanych, jako „sześciu Janów”, ponieważ wszyscy mieli to samo imię i wśród nich był John Knox – stworzyła ustrój „dotyczący reformy religii w Szkocji”. Plan tego, co miało stać się Kościołem, lub Kirk, Szkocji, znany później jako Pierwsza Księga Dyscypliny, został przyjęty aktem tajnej rady w styczniu 1561 r. Miał on na celu wprowadzenie radykalnych zmian w szkockim systemie parafialnym.

Kościoły miały zostać pozbawione bałwochwalczej sztuki religijnej i dekoracji oraz wybielone, aby czcić tylko Boga i Chrystusa, a nie ich wizerunki lub wizerunki świętych (zakazane, wraz z wszelkiego rodzaju modlitwą wstawienniczą, jako cecha wiary katolickiej).
.

Na podstawie, źródło

Print Friendly, PDF & Email