Spis treści
Błędne założenie hermeneutyczne
Przysłów 2:6 PAN bowiem daje mądrość, z jego ust pochodzi wiedza i rozum
Egzegeza to sztuka wydobywania prawdy z Pisma Świętego. To proces interpretacji Biblii, w którym stosowane są zasady hermeneutyki. Jedną z najbardziej spornych metod hermeneutycznych jest wnioskowanie dedukcyjne.
Rozumowanie dedukcyjne lub dedukcja polega na wnioskowaniu na podstawie powszechnie akceptowanych faktów lub przesłanek.
Stosując tą metodę do analizy Pisma Świętego uznajemy, że daną doktrynę konstytuuje szereg fragmentów. W ten sposób potwierdzone zostały np. następujące chrześcijańskie, historycznie prawdy teologiczne:
- Doktryna Trójjedyności Boga – jedna Boska istota jest współdzielona przez trzy współistotne Osoby, Ojca, Syna i Ducha|
. - Unia hipostatyczna – zjednoczenie Bożej i ludzkiej natury w jednej Osobie, w Chrystusie
. - Doktryna perychorezy – wzajemne zamieszkiwanie i przenikanie Trzech Osób Boga
. - Doktryna spiracji – Duch Święty wiecznie pochodzi od Ojca i Syna
. - Modlitwa do Ducha Świętego – odrzucana przez Arminian….
. - Chrzest wodny dzieci – dzieci osób wierzacych są włączone do Przymierza i należą do Kościoła
Szczególnie ostatnia doktryna, chrzest niemowląt, budzi mocne kontrowersje, oparte o fałszywą przesłankę. Otóż zwolennicy credo-baptyzmu czyli chrztu osób wyznających swoją wiarę, zadają pytanie:
„pokaż mi, gdzie jest napisane w Biblii, że należy chrzcić dzieci? Albo podaj choć jeden przykład takiej praktyki?”
W pytaniu tym wyrażona została podstawowa hermeneutyczna zasada oznaczająca zasadnioczo to, że wszystkie niezbędne doktryny i praktyki muszą być jasno i wyraźnie określone w Biblii. Dodając do tego odrzucenie wnioskowania i rozumowania opartego o implikacje, zasada ta wymaga wskazania konkretnego wersetu, gdzie Biblia wyraźnie nakazuje danej praktyki albo pokazuje jej przykład. Proces ten w dalszej części artykułu nazwany będzie eksplicytyzmem.
Choć poszukiwanie potwierdzenia doktryn w konkretnych fragmentach Pisma nie jest złe samo w sobie, to jednak odrzucenie wnioskowania opartego o wiele przesłanek jest poważnym błędem hermeneutycznym prowadzącym do wielu groźnych konsekwencji.
Problemy eksplicytyzmu
Żądanie, aby każda główna doktryna, każda niezbędna praktyka była wyraźnie określona w Piśmie, jest po prostu niebiblijne. Najbardziej wyraźny przykład eksplicytyzmu znajdziemy w Katechizmie Baptystycznym Benjamina Keacha z 1677 roku. W odpowiedzi na pytanie 102 o zasadność chrztu dzieci osób wierzących zawarte zostały następujące argumenty: 1) brak nakazu w Piśmie, 2) brak przykładu w Piśmie oraz 3) brak „pewnych konsekwencji” , termin ten jednoznacznie odrzuca Reformowaną zasadę hermeneutyczną „dobrej i koniecznej konsekwencji”:
Pytanie 102. Czy dzieci wyznających wierzących mają być ochrzczone?
.
Odpowiedź: Niemowlęta wyznających wierzących nie mają być chrzczone; ponieważ nie ma ani nakazu, ani przykładu w Piśmie Świętym, ani pewnych konsekwencji z nich, by chrzcić takich.
Widzimy tu zatem zastoswanie zasadę eksplicytyzmu (punkty 1 i 2) przy jednoczesnym odrzuceniu hermeneutyki (punkt 3), którą, co zostanie dowiedzione w dalszej częśći artykułu, stosował sam Jezus. W identyczny sposb heretyccy Arminianie odrzucali dobrą konieczność modlitwy do Ducha Świętego – twierdząc, że w Piśmie nie ma ani nakazu ani przykładu takiej praktyki. W rzeczywistości, gdybyśmy przyjęli tę zasadę i konsekwentnie ją stosowali, podważyłoby to wiele różnych historycznych doktryn wiary chrześcijańskiej, w tym np. doktrynę Trójjedyności Boga, którą tworzy wiele fragmentów Pisma a nie jeden konkretny:
Przesłaniki
- Bóg jest jeden (Marek 12:29; Rzym. 3:30)
- Ojciec jest Bogiem (Jan 6:27; 1 Kor. 8:6)
- Syn jest Bogiem (1 Mojż. 33:20; Izaj. 9:6; Jan 1:1; 5:18; 8:24; Filip. 2:6; 1 Jana 5:20)
- Duch Święty jest Bogiem (1 Kor. 2:10; 12:11; 2 Kor. 3:17-18; Hebr. 9:14)
- Ojciec nie jest Synem (Hebr. 1:5)
- Syn nie jest Duchem Świętym (Jan 14:16-17)
- Duch Święty nie jest Ojcem (Łuk. 3:22)
Wnioski: doktrynę Trynitarną konstytuuje wiele różnych fragmentów Pisma, które dowodzą, że jest Jeden Bóg, Bogiem jest Ojciec, Bogiem jest Syn i Bogiem jest Duch Święty ale jednocześnie Ojciec nie jest Synem, Syn nie jest Duchem Świętym oraz Duch Święty nie jest Ojcem.
Powoli zaczynamy zdawać sobie sprawę, że eksplicytyzm jest niebiblijny, ponieważ konsekwentne jego stosowanie uniemożliwia rozpoznanie i usystematyzowanie kluczowych dla chrześcijaństwa doktryn, które budowane są w oparciu o zebrany materiał dowodowy i serię wnioskowań dokonywanych w oparciu o implikacje wielu fragmentów. Gdyby konsekwentnie stosować hermeneutyczną zasadę ekspicytyzmu, doktryna Trójcy zostałaby podważona.
.
Zasada dobrej i koniecznej konsekwencji
Nie emocje lecz rozum jest podstawą wiary (Rzym. 10:2; Izaj. 1:18; Rzym 12:2; Efez. 1:18; Efez. 3:18; Efez. 4:23; Filip. 4:8; Kol. 3:10; 1 Jana 5:20). Pojęcie rozumu obejmuje logikę, rozsądek, rozeznawanie i wnioskowanie. Kiedy Bóg nas stworzył, stworzył nas ze zdolnością do komunikowania się, ze zdolnością języka, ze zdolnością rozumowania.
A) Bóg objawiony został w Piśmie jako Istota rozumna i logiczna. Po trzykroć Bóg nazwany jest Logosem w pierwszym wersecie Ewangelii Jana: Na początku było Słowo (Λόγος Logos), a Słowo (Λόγος Logos) było u Boga i Bogiem było Słowo (Λόγος Logos) (Jan 1:1). Grecki termin λόγος logos odnosi się do rozumu, logiki, słowa, rozsądku, doktryny, analogii.
B) Oznacza to kompletność logiki i rozumu Boga odniesioną do Bożej Istoty, która może zostać poznana za pomocą rozumu, jakiego udziela Bóg: Syn Boży przyszedł i dał nam rozum, abyśmy poznali prawdziwego Boga (1 Jana 5:20), dzięki duchowemu przyswojeniu i akceptacji objawionego i spisanego Słowa Bożego: Jak nowo narodzone niemowlęta pragnijcie rozumnego (λογικὸν logikon), czystego mleka (słowa Bożego), abyście dzięki niemu rośli (1 Piotra 2:2 ).
Bóg stworzył nas jako istoty racjonalne i rozumne, stworzył na swój obraz, z racjonalnymi umysłami (1 Mojż. 1:26-27) dzięki którym można wnioskować. To odróżnia nas od reszty zwierząt (Koh. 3:19; 2 Piotra 2:12)
C) Luter twierdził, że logika jest częścią samego Pisma i o ile jego oskarżyciele nie pokażą mu, że mylił się na podstawie Pisma Świętego i rozumując na podstawie Pisma, nie tylko nie chciał ale nie mógł się wyrzec doktryn, do których doszedł stosując Biblijną logikę (obok prostych stwierdzeń Pisma również wnioskowanie nazwane przez niego „prostym powodem”), co wyraził w słynnym stwierdzeniu:
„Jeśli nie przekonasz mnie na podstawie Pisma Świętego i prostego powodu, nie wyrzeknę się i nie mogę się wyrzec”.
D) Reformatorzy stosowali zasadę zwaną „dobrą i konieczną konsekwencją”. Zasadniczo oznacza to, że oprócz wyraźnych stwierdzeń, które mamy w Biblii, również wszystkie logiczne wnioski, które wyciągamy z tych stwierdzeń, są wiążące dla chrześcijanina. W Westminsterskim Wyznaniu Wiary, rozdział 1, paragraf 6 jest napisane:
„Cała rada Boża dotycząca wszystkiego, co jest konieczne dla zbawienia, wiary i życia człowieka dla jego własnej chwały, jest albo wyraźnie ustanowiona w Piśmie Świętym, albo przez dobre i konieczne konsekwencje można to wywnioskować z Pisma Świętego”
E) Zasada „dobrej i koniecznej konsekwencji” wyrażona w Reformowanych Wyznaniach Wiary wynika z Pisma Świętego
2 Tym. 3:16-17 16. Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne do nauki, do strofowania, do poprawiania, do wychowywania w sprawiedliwości; 17. Aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła w pełni przygotowany.
.
Kol.2:2-3 2. Aby ich serca były pocieszone, będąc zespolone w miłości, a to ku wszelkiemu bogactwu zupełnej pewności zrozumienia, ku poznaniu tajemnicy Boga, Ojca i Chrystusa; 3. W którym są ukryte wszystkie skarby mądrości i poznania.
Mądrość Boża jest skarbem, którego należy poszukiwać. Skarb bywa ukryty i nie zawsze jest wyraźnie widoczny. Cała mąrość jest w Chrystusie, zatem nie pozostaje żadna mądrość poza Chrystusem.
Każda nauka i praktyka niezbędna dla pobożnego życia może i jest odnajdywana w Piśmie Świętym. Czasem wyrażona bezpośrednio, czasem wynika z wielu przesłanek.
.
Przykłady
W celu potwierdzenia słuszności stosowania „dobrej i koniecznej konsekwencji”, czyli wnioskowania dedukcyjnego posłużą nam dwa biblijne przykłady chrześcijańskiej praktyki, co do których nie ma bezpośrednich stwierdzeń, nakazów ani przykładów.
.
Kobiety a Wieczerza
Dopuszczanie kobiet do Wieczerzy Pańskiej – nie tylko nie jest to nigdzie wyraźnie nakazane, ale nie mamy nawet wyraźnego przykładu takiej praktyki w całej Biblii. Jednak ponieważ wiemy że kobiety są równoprawnymi współuczestnikami zbawienia zgodnie z zasadą dobrej i koniecznej konsekwencji, są dopuszczane do sakramentu Wieczerzy
Przesłanka 1: kobiety otrzymują tak samo łaskę jak mężczyźni …okazując im szacunek jako słabszemu naczyniu kobiecemui jako tym, które współdziedziczą łaskę…(1 Piotra 3:7)
Przesłanka 2: kobiety są tak samo zbawione jak mężczyźni [w Chrystusie] nie ma mężczyzny ani kobiety; wszyscy bowiem jedno jesteście w Chrystusie Jezusie. (Gal. 3:28)
Przesłanka 3: kobiety uczestniczą w sakramencie chrztu wodnego tak samo jak mężczyźni A gdy została ochrzczona razem ze swoim domem (Dzieje 16:15)
Wnioski: ponieważ łaska, zbawienie i pierwszy sakrament są udziałem kobiet na równi z mężczyznami, powinny one przystępować do Wieczerzy Pańskiej tak samo jak mężczyźni.
.
Obowiązek niedzielnych zgromadzeń
Konieczność spotkań w Dzień Pański, czyli pierwszy dzień tygodnia, niedzielę, nie jest nigdzie wyraźnie wyrażona, jednakże szereg fragmentów Pisma Świętego wskazuje na konieczność takiej praktyki.
Przesłanka 1: Chrystus zmartwychwstał w niedzielę Marek 16:9 A Jezus, gdy zmartwychwstał wczesnym rankiem pierwszego dnia po szabacie,
Przesłanka 2: kościół zgromadzał się w niedzielę (por. Jan 20:19, 26) A pierwszego dnia po szabacie, gdy uczniowie zebrali się na łamanie chleba, Paweł, który miał nazajutrz odjechać, przemawiał do nich i przeciągnął mowę aż do północy. (Dzieje 20:7)
Przesłanka 3: kościół zbierał kolektę w niedzielę: Każdego pierwszego dnia tygodnia niech każdy z was odkłada u siebie, stosownie do tego, jak mu się powodzi, (1 Kor. 16:2)
Przesłanka 4: istnieje zakaz opuszczania zgromadzeń Nie opuszczając naszego wspólnego zgromadzenia, (Hebr. 10:25)
Wnioski: ponieważ Chrystus zmartwychwstał w niedzielę, kościół zgromadzał się w niedzielę, w tym dniu zbierano fundusze na działanie kościoła oraz istnieje zakaz opuszczania zgromadzeń, chrześcijanie mają obowiązek uczestniczyć w życiu instytucjonalnego kościoła, szczególnie zaś w niedzielę.
.
Metodologia Jezusa
Mamy zatem dwie konkurujące ze sobą hermeneutyczne zasady. Jedna z nich mówi „wszystko musi być powiedziane wprost, a jeśli nie jest powiedziane wprost, nie przyjmę tej doktryny i nie przyjmę tej praktyki”. Druga zaś: „rozumuj i wnioskuj przez Pismo Święte, dodawaj przesłankę za przesłanką i wyciągaj ważne wnioski, a kiedy to zrobisz, do czego dojdziesz jest to wola Boża. To, co wywodzicie z tego procesu, to nauczanie Pisma Świętego”.
Powstaje pytanie, która z nich jest bardziej biblijna? Która z nich była używana przez Apostołów podczas pisania listów, czy przez przez Logos, czyli samego Pana Jezusa Chrystusa, gdy wykonywał swoją posługę w obecności wielu ludzi? Metodologia Jezusa powinna rozstrzygnąć tę debatę raz na zawsze.
.
O saduceuszach
Saduceusze nie wierzyli w życie po śmierci. Saduceusze wierzyli, że kiedy ktoś umiera, przestaje istnieć. I tak konsekwentnie zaprzeczali doktrynie zmartwychwstania, zaprzeczali duchom, zaprzeczali nawet królestwu anielskiemu.
Dzieje 23:8 Saduceusze bowiem mówią, że nie ma zmartwychwstania ani anioła, ani ducha
Byli teologicznymi liberałami pod każdym względem.
„Powodem, dla którego saduceusze nie wierzyli w zmartwychwstanie zmarłych, aby otrzymać nagrodę i karę, jest to, że nie jest to nauczane w prawie Mojżesza (Sanhedryn, 90 b), które po prostu obiecuje doczesne nagrody i kary za posłuszeństwo i nieposłuszeństwo (2 Mojż. 20:12; 23:25-26; 5 Mojż. 7:12-15; 28).” – McClintock and Strong Cyclopedia, źródło
Konfrontacja z Panem
W Ewangelii Mateusza jest przypadek, w którym saduceusze konfrontują się z Jezusem.
Mat. 22:23-28 .
23. Tego dnia przyszli do niego saduceusze, którzy mówią, że nie ma zmartwychwstania, i pytali go:
24. Nauczycielu, Mojżesz powiedział: Jeśli ktoś umrze, nie mając dzieci, to jego brat ma ożenić się z jego żoną i wzbudzić potomstwo swemu bratu.
25. Było więc u nas siedmiu braci. Pierwszy ożenił się i umarł, a nie mając potomstwa, zostawił żonę swemu bratu.
26. Podobnie drugi i trzeci, aż do siódmego.
27. A w końcu po wszystkich umarła też ta kobieta.
Tak więc saduceusze przychodzą pewnego dnia do Jezusa i decydują, że chcą podważyć jego wiarę w zmartwychwstanie. Opowiadają historię. Powiedzieli, że był mężczyzna, który poślubił kobietę, ale nie dał jej dziecka. I zgodnie z prawem Mojżesza, jeśli ten człowiek umrze, jego brat ma teraz poślubić swoją żonę i wzbudzić nasienie dla swojego zmarłego brata. Tak więc w scenariuszu pierwszy mężczyzna umiera, zanim da żonie dziecko, a drugi brat przychodzi i poślubia ją, a potem umiera, nie dając jej dziecka i tak dalej, aż do siódmego brata.
Pytanie, które saduceusze zadają Jezusowi w tym momencie brzmi:
Mat. 22:28 Żoną którego z tych siedmiu będzie więc przy zmartwychwstaniu? Gdyż wszyscy ją mieli za żonę.
Zgodznie z Prawem Mojżesza kobieta wychodząca za mąż za innego mężczyznę w czasie gdy jej poprzedni mąż żyje popełnia karany śmiercią grzech cudzołóstwa (2 Mojż. 20:14, 17; 3 Mojż. 20:10). Ponieważ kobieta wyszła za siedmiu mężów, przy zmartwychwstaniu kobieta stałaby się grzesznicą i powinna zostać zabita, co dla saduceuszy czyniło zmartwychwstanie niezgodnym z Prawem Mojżesza.
Teraz jest jeszcze coś, o czym należy pamiętać. Saduceusze chcieli uzyskać odpowiedź konkretnie z pierwszych Pięciu Ksiąg Mojżesza, ponieważ tylko te księgi uznawali za kanoniczne. Dla saduceuszy słowem Bożym był tylko Pięcioksiąg Mojżesza. Odrzucali proroków, księgi historyczne, Psalmy i Księgę Przysłów itd. I co ciekawe, nigdzie w pierwszych Pięciu Księgach Biblii nie ma bezpośredniego stwierdzenia o życiu po śmierci.
I Jezus o tym wiedział.
.
Sylogizm Jezusa
Jak zatem miał im odpowiedzieć? Z pewnością nie bezpośrednim cytatem, nie nauczaniem wprost:
- Nie mógł wskazać na 12 rozdział Księgi Daniela, który mówi wyraźnie, że nastąpi zmartwychwstanie sprawiedliwych i niesprawiedliwych (Dan. 12:1-3)
. - Nie mógł wskazać na Księgę Hioba, w której Hiob mówi, że „w tym ostatnim dniu ujrzy Boga we własnym ciele”. (Hiob 19:26-27)
. - Nie mógł wskazać Psalmu 16, w którym Bóg mówi, że nie pozwoli swojemu świętemu zobaczyć zepsucia (Psalm 16:10-11)
Jezus zamiast tego postanowił stawić czoła wyzwaniu saduceuszy i odpowiedzieć im na ich własnych warunkach, używając tylko pierwszych Pięciu Ksiąg Mojżesza. Jak więc Jezus miał udowodnić doktrynę zmartwychwstania? Cóż, zaczął rozumować na podstawie Pisma Świętego, używając „dobrych i koniecznych konsekwencji”. Posłuchajmy:
Mat. 22:31-33 .
31. A co do zmartwychwstania umarłych, czy nie czytaliście, co wam zostało powiedziane przez Boga:
32. Ja jestem Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba? Bóg nie jest Bogiem umarłych, ale żywych.
33. A tłumy, słysząc to, zdumiewały się jego nauką.
Co Jezus tutaj zrobił? Otóż wszystko przekształcił w logiczny sylogizm, z dwiema przesłankami i wnioskiem.
Sylogizm (z stgr. συλλογισμός – konkluzja, wniosek) – schemat wnioskowania na podstawie dwóch przesłanek, które zawierają wspólny element, a każdy element wniosku zawarty jest w dokładnie jednej przesłance.
Odwrócmy te przesłanki:
Przesłanka 2 „Bóg nie jest Bogiem umarłych, ale żywych”. – z tym twierdzeniem zgadzali się saduceusze, bo dla nich, jeśli ktoś umrze, przestaje istnieć i saduceusze nie mogli stwierdzić, że Bóg jest Bogiem tego, co nie istnieje. Zatem Bóg jest Bogiem osoby, dopóki ta osoba żyje. Pierwsza przesłanka została ustalona: Bóg nie jest Bogiem umarłych, ale żywych.
Przesłanka 1: „Ja jestem Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba„ – Jezus cytuje 2 Mojż. 3:6 gdzie Bóg przemawiał do Mojżesza. Ważną częścią tego założenia jest to, że kiedy Bóg przemawiał do Mojżesza przez płonący krzew, przemawiał do niego jakieś 400 lat po tym, jak Abraham żył, umarł i został pochowany. Zatem Abraham nie żył od ponad 400 lat. A jednak Bóg powiedział do Mojżesza „Jestem Bogiem Abrahama”. Nie powiedział „Byłem Bogiem Abrahama” ani „Kiedyś byłem Bogiem Abrahama”. Ale zamiast tego mówi w czasie teraźniejszym. Mówi „Jestem Bogiem Abrahama”.
Wniosek: Kiedy połączyć te dwie przesłanki razem, to wychodzi – ponieważ Bóg jest Bogiem Abrahama, którego ciało zostało pochowane (1) oraz Bóg nie jest Bogiem umarłych, ale żywych (2) to Abraham Izaak i Jakub wciąż żyją, nawet po śmierci. Tak więc właśnie wtedy i tam Jezus udowodnił, że istnieje życie po śmierci i położył kamień węgielny pod doktrynę zmartwychwstania stosując zasadę „dobrych i koniecznych konsekwencji”.
I uczynił to nie dlatego, że Piecioksiąg mówi wyraźnie w tej sprawie, ale dlatego, że Jezus rozumiał naturę Słowa Bożego i potrafił wnioskować z Pisma Świętego.
.
Praktyczna aplikacja zasady
Więc kiedy do tekstu przychodzi chrześcijanin-baptysta i mówi „pokaż mi, gdzie jest napisane, że mam chrzcić moje dzieci?” właściwie narzuca swoje własne kryteria słowu Bożemu. A kiedy mówi: „Nie będę tego praktykować, bo Biblia tego nie nakazuje i nie podaje mi wyraźnego przykładu”, to odchodzi od hermeneutycznej zasady samego Pana Jezusa Chrystusa.
Nie w ten sposób Jezus podszedł do tekstu Pisma. W rzeczywistości, jeśli spojrzeć na fragment Mateusza, okaże się, że to saduceusze mieli taką hermeneutyczną zasadę. I zawstydzili się, ponieważ „gdy tłum usłyszał odpowiedź Jezusa, był zdumiony Jego nauką”. A już w następnym wersecie tego rozdziału czytamy: „a kiedy faryzeusze usłyszeli, że Jezus uciszył saduceuszy, zebrali się razem”. Zaczęli się przygotowywać „jak mamy zamiar obalić i obalić Jezusa z Nazaretu?” Ale zauważcie, że kiedy usłyszeli, że Jezus uciszył saduceuszy, zebrali się razem. Innymi słowy, nawet faryzeusze wiedzieli, że rozumowanie Jezusa było zdrowe i mocne.
Hermeneutyczna zasada eksplicytyzmu prowadzi do wielu błędów, przed którymi ostrzegał Pan: „A Jezus im odpowiedział [saduceuszom]: Błądzicie, nie znając Pisma ani mocy Boga” (Mat. 22:29). Mamy nadzieję, że ten artykuł był pomocny, aby pokazać, dlaczego jest to zła zasada i dlaczego lepszą jest zasada „dobrych i koniecznych konsekwencji”.
Tak jak czytamy w Westminsterskim Wyznaniu Wiary, czego naucza Biblia i Jezus.
Co zatem z chrztem dzieci? Stosując zasadę dobrych i koniecznych konsekwencji odpowiedź znajdziemy w Piśmie:
Przesłanka 1: Stare i Nowe Przymierze posiada tę samą duchową jakość jakość | Przesłanka 2: Dzieci wierzących będące dziećmi obietnicy należą do Przymierza |
|
|
Zasada regulatywna: nie wolno odmawiać chrztu osobom zbawionym: Czy ktoś może odmówić wody, żeby byli ochrzczeni ci, którzy otrzymali Ducha Świętego jak i my? (Dzieje 10:47) Dobra i konieczna konsekwencja: należy chrzcić dzieci osób wierzących. |
Na podstawie, źródło
Zobacz w temacie
- Podstawy hermeneutyki, cz. 1 – pieć podstawowych zasad
- Podstawy hermeneutyki, cz. 2 – rozwinięcie nauczania
- Podstawy hermeneutyki, cz. 3 – o interpretacji proroctw
- Podstawy hermeneutyki, cz. 4 – o znaczeniu słów
- Podstawy hermeneutyki, cz. 5 – zasada dobrej i koniecznej konsekwencji
- Podstawy hermeneutyki, cz. 6 – logika i Pismo
- Podstawy hermeneutyki, cz.7 – jak traktować patrystykę i inne ludzkie dzieła telogiczne?
- Podstawy hermeneutyki, cz. 8 – analogia wiary
- Podstawy hermeneutyki, cz. 9a – sekretarze Ducha Świętego
- Podstawy hermeneutyki, cz. 9b – natchnienie jako dyktando
- Podstawy hermeneutyki, cz. 9c – obalenie obiekcji
. - Bóg jest Trójjedyny
- Doktryna perychorezy
- Doktryna spiracji, czyli procesja Ducha Świętego
- Carmen Christi a zielonoświątkowa jedność Bóstwa
- Dołączanie do prawdziwego Kościoła
- O dopuszczaniu do Wieczerzy Pańskiej, część 1
- O dopuszczaniu do Wieczerzy Pańskiej, część 2
. - Jedność Starego i Nowego Przymierza
- Żmije w pieluchach
- Chrzest Jezusa a credo baptyzm
- Ukryty atak Arminianizmu na Ducha Świętego