Podstawy hermeneutyki, cz. 9a – sekretarze Ducha Świętego

utworzone przez | cze 20, 2024 | Egzegezy, Pneumatologia: nauka o Duchu Świętym, Teologia biblijna

Narzędzia Ducha Świętego

2 Piotra 1:20-21

20. To przede wszystkim wiedząc, że żadne proroctwo Pisma nie podlega własnemu wykładowi.

21. Nie z ludzkiej bowiem woli przyniesione zostało kiedyś proroctwo, ale święci Boży ludzie przemawiali prowadzeni przez Ducha Świętego.

Celem tego eseju jest krótkie przedstawienie reformowanej doktryny o sposobie natchnienia i zajęcie bezpardonowo zdecydowanego stanowiska w sprawie doskonałości, majestatu i niebiańskiego objawienia Bożego dla nas. Nie będzie to krytyka poglądu organicznego, raczej będzie to pozytywne potwierdzenie, że ludzcy autorzy są narzędziami, czyli sekretarzami Ducha Świętego.

  • Dokonamy pewnych metafizycznych rozróżnień niezbędnych do dokładnego omówienia roli ludzkich autorów i Ducha Świętego.
    .
  • Zaczniemy od ustalenia wzoru dyktanda w Piśmie Świętym i przejdziemy do oceny ogólnych stwierdzeń, jakie Pismo Święte wypowiada na swój temat.
    .
  • Następnie, zanim zakończymy przestrogą i odpowiedzią na zastrzeżenia, zajmiemy się ludzką osobowością i stylem, które można zaobserwować w różnych księgach Biblii.

Komentując fragment Drugiego Listu Piotra William Perkins (1558 – 1602), purytanin kształtujący pobożność całej Anglii poczynił znamienną uwagę:

„Pismo jest Słowem Bożym, spisanym w języku odpowiednim dla Kościoła przez ludzi natychmiast powołanych na urzędników, czyli sekretarzy Ducha Świętego”  [1]

Wszyscy ortodoksyjni chrześcijanie twierdzą, że każde słowo Pisma Świętego zostało całkowicie natchnione przez Boga i mamy tu na myśli tak słowne jak i plenarne natchnienie. Każde słowo Pisma jest natchnione przez Boga oraz całe Pismo jest natchnione przez Boga

Przysłów 30:5 Każde słowo Boga jest czyste; on jest tarczą dla tych, którzy mu ufają.
.
2 Tym. 3:16 Całe Pismo jest natchnione przez Boga (θεόπνευστος theopneustos – z Bożego tchnienia)

Istnieją jednak rozbieżne poglądy na temat sposobu jego inspiracji i roli, jaką ludzcy autorzy odegrali w pisaniu Pisma Świętego.

Stanowisko Reformowane

Organiczny pogląd na inspirację jest dziś prawdopodobnie najpopularniejszy i był nauczany przez teologów, takich jak Geerhardus Vos i Herman Bavinck.

Organiczna inspiracja to pogląd, że słowa Pisma Świętego nie są jedynie Słowem Bożym przekazywanym przez Jego wybranych sekretarzy lub urzędników, ale że jest to oryginalny wytwór, składający się z trzech zbiegających się źródeł: Boga, osobowości ludzkiej i rozwoju historycznego.

Bronione tu stanowisko to dyktando, czasami pejoratywnie i niesłusznie nazywany inspiracją mechaniczną. Niektórym nie podoba się pewna terminologia, taka jak „dyktowanie”, czy „sekretarze Ducha Świętego”,  itp., być może mylą ją z muzułmańskim pojęciem inspiracji, ale niekoniecznie nie zgadzają się z tą koncepcją. Z jednej strony widzą to w Piśmie Świętym, z drugiej jednak trudno im to utrzymać w obliczu liberalnej krytyki. Nie powinniśmy się wstydzić, stwierdzając za Kalwinem, że Apostołowie

„byli pewnymi i autentycznymi posłańcami Ducha Świętego; i dlatego ich pisma należy uważać za wyrocznie Boże” [2]

i że

„…Duch Chrystusowy szedł przed nimi i w pewnym sensie dyktował im słowa.„ [3]

Albo z Turretinem, że

„…w źródłach nie tylko materia i zdania, ale nawet same słowa były bezpośrednio podyktowane przez Ducha Świętego” [4]

i że Bóg

„dyktował i inspirował każde słowo tym natchnionym ludziom…” [5]

Edward Leigh,

„…Duch Święty, który podyktował zarówno sprawę, jak i słowa…” [6]

Petrus van Mastricht,

„Bóg nie tylko inspiruje treść, ale także dyktuje słowa” [7]

Leonard van Rijssen,

„Duch Święty, który podyktował im nie tylko treść (res), ale i same słowa (verba) [8]

Przyczyna sprawcza a instrumentalna

„Tylko Boga należy uważać za Autora [Pisma Świętego], który natchnął serca tych świętych mężów, których wybrał na swoich sekretarzy; których należy uważać jedynie za Przyczyny Instrumentalne. (2 Piotra 1:20-21.)” [9]

Przyczyna sprawcza (causa efficiens)

„Jest czynnikiem wytwórczym ruchu lub mutacji w dowolnej sekwencji przyczyn i skutków.” [10].

Przyczyna instrumentalna (causa instrumentalis)  to

„Narzędzie, za pomocą której zostaje osiągnięty cel”  [11]
.
„W dziedzinie przyczyn wtórnych to środek używany do wywołania pożądanego skutku, odrębny od przyczyn materialnych i formalnych, jako narzędzie różni się zarówno od materiału, na którym jest używany, jak i od formy, która określa, czym jest ten materiał lub będzie” [12] .
.
„Środki charakteryzują się tym, że są bierne w porządku przyczyn i wykorzystywane przez przyczynę sprawczą. Wartość środków, dodatnia lub ujemna, wynika zatem z osiągniętego celu, przy czym środki same w sobie są neutralne”. [13]

Konkretne przykłady dyktowania

Przysłów 30:6 Nie dodawaj nic do jego słów, aby cię nie strofował i abyś nie okazał się kłamcą

Chociaż można zebrać dokładniejsze statystyki, proste wyszukiwanie słów kluczowych wskazuje na frazę „tak mówi Pan” jako występującą 815 razy w Piśmie Świętym, „Słowo Pańskie doszło do” pojawia się 63 razy, a „Słowo Boże” 54 razy. Ludzcy autorzy przekazali „tak mówi Pan”, nie napisali własnych słów. Te przykłady ilustrują ogólny stosunek Pisma Świętego do samego siebie. Kilka dodatkowych przykładów pokazuje, że Bóg dał Swoim prorokom dokładne słowa do wypowiedzenia.

2 Mojż. 4:12 Teraz więc idź, a ja będę przy twoich ustach i pouczę cię, co masz mówić.
.
2 Mojż. 34:27 Potem PAN powiedział do Mojżesza: Zapisz sobie te słowa, bo według tych słów ustanowiłem przymierze z tobą i Izraelem.
/.
4 Mojż. 23:26 I Balaam odpowiedział Balakowi: Czy nie powiedziałem ci, że cokolwiek powie PAN, to uczynię?
,
2 Sam. 23:2 Duch PANA mówił przeze mnie, a jego słowo jest na moim języku.
.
Jer. 1:7, 9 7. Ale PAN powiedział do mnie: Nie mów: Jestem dzieckiem. Pójdziesz bowiem, do kogokolwiek cię poślę, i będziesz mówił, cokolwiek ci rozkażę. 9. Wtedy PAN wyciągnął swoją rękę i dotknął moich ust. I powiedział do mnie PAN: Oto wkładam moje słowa do twoich ust.
.
Jer. 20:9 I powiedziałem: Nie będę go wspominał ani nie będę już mówił w jego imię. Ale słowo Boże jest w moim sercu jakby ogień płonący, zamknięty w moich kościach, i usiłowałem je wstrzymać, ale nie mogłem.
.
Jer. 26:2 Tak mówi PAN: Stań na dziedzińcu domu PANA i mów do wszystkich miast Judy, do tych, którzy przychodzą oddać pokłon w domu PANA, wszystkie słowa, które nakazuję ci mówić do nich; nie ujmuj ani słowa.
.
Jer. 30:2 Tak mówi PAN, Bóg Izraela: Napisz sobie w księdze wszystkie słowa, które powiedziałem do ciebie.

To samo dotyczy Nowego Testamentu. Księga Apokalipsy zawiera wiele takich wyraźnych przykładów dyktanda. Dla każdego z siedmiu kościołów w Objawieniu 2 i 3 Janowi podano dokładne słowa, które ma napisać:

Obj. 2:1 Do anioła kościoła w Efezie napisz: To mówi ten, który trzyma siedem gwiazd w swojej prawej ręce, który się przechadza wśród siedmiu złotych świeczników
.
Obj. 2:8 A do anioła kościoła w Smyrnie napisz: To mówi pierwszy i ostatni, który był umarły, a ożył:
.
Obj. 2:12 A do anioła kościoła w Pergamonie napisz: To mówi ten, który ma ostry miecz obosieczny.
.
Obj. 2:18 A do anioła kościoła w Tiatyrze napisz: To mówi Syn Boży, który ma oczy jak płomień ognia, a jego stopy podobne są do mosiądzu:
.
itd.

Bóg mówi Janowi, jakie dokładnie słowa ma napisać i kilka razy zapisano dosłownie słowa „tego, który zasiadał na tronie”. W pewnym momencie, gdy Jan przepisywał swoje Objawienie, Bóg powiedział mu, aby nie zapisywał niektórych rzeczy, jakie Bóg mu pokazał:

Obj. 10:4 A gdy siedem gromów przemówiło swoimi głosami, zabrałem się do pisania, lecz usłyszałem głos z nieba, który mówił do mnie: Zapieczętuj to, co mówiło siedem gromów, i nie pisz tego.

Jak zauważył William Whitaker:

„Jest oczywiste, że wszystkie księgi Starego i Nowego Testamentu zostały napisane nie tylko z woli i nakazu, ale pod samym dyktando Chrystusa; ani też tylko od czasu do czasu lub pod sugestią jakichś błahych okoliczności, ale ze świadomym celem służenia Kościołowi przez wszystkie wieki”. [14]

Jest to jeszcze bardzie oczywiste gdy zrozumiemy, że przez ludzi spisujących Pismo Święte przemawiał sam Duch Święty

Mat. 10:20 Bo nie wy mówicie, ale Duch waszego Ojca mówi w was.

W swoim komentarzu do Mateusza 10:20 Matthew Henry pisze:

„Aby przy każdej okazji mieli szczególną obecność Boga przy sobie i natychmiastową pomoc Jego Ducha Świętego, zwłaszcza gdy powinni być wezwani do złożenia świadectwa przed namiestnikami i królami; będzie wam dane (powiedział Chrystus) w tej samej godzinie, co będziecie mówić. Uczniowie Chrystusa zostali wybrani spośród głupców tego świata, ludzi nieuczonych i nieświadomych, dlatego mogli po prostu nie ufać własnym umiejętnościom, zwłaszcza gdy zostali wezwani przed wielkich ludzi.
.
Kiedy Mojżesz został wysłany do faraona, poskarżył się: Nie jestem wymowny,2 Mojż. 4:10. Kiedy Jeremiasz został ustanowiony nad królestwami, sprzeciwił się: „Jestem tylko dzieckiem, Jer. 1:6.W odpowiedzi na tę sugestię:
.
Po pierwsze, jest im tutaj obiecane, że powinno być im dane, ani jakiś czas wcześniej, ale w tej samej godzinie, to, co powinni mówić. Będą mówić improwizując, a mimo to będą mówić w tym samym stopniu co do celu, jak gdyby nigdy nie był on tak dobrze przestudiowany…
.
Po drugie, są tutaj pewni, że błogosławiony Duch będzie prosił za nich. Bo nie wy mówicie, ale Duch waszego Ojca mówi w was.
.
W takiej sytuacji nie zostali pozostawieni samym sobie, ale Bóg podjął się za nich; przemówił w nich Jego Duch Mądrości, jak czasem cudownie przemówiła za nich Jego Opatrzność [np. Dzieje 28:5] i przez jedno i drugie razem uwidocznił się w sumieniach nawet ich prześladowców. Bóg dał im zdolność nie tylko mówienia dla osiągnięcia celu, ale także mówienia tego, co mówili, ze świętą gorliwością. Ten sam Duch, który towarzyszył im za amboną, towarzyszył im w miejscach publicznych. Nie może nie wyjść dobrze, kto ma takiego orędownika; do którego Bóg mówi tak, jak powiedział do Mojżesza: idź, a ja będę przy twoich ustach i pouczę cię, co masz mówić. (2 Mojż. 4:12)”[15]

John Gil ten sam fragment komentuje następująco:

Bo nie wy mówicie – zarówno to, co mówili, jak i same słowa, które wypowiadali, nie pochodziły od nich samych, ale były zasugerowane i podyktowane przez Ducha Bożego; gdyż zarówno „przygotowanie serca”, jak i „odpowiedź języka” w nich pochodziły „od Pana”: Duch był przyczyną sprawczą, oni byli tylko narzędziami; bo nie oni sami o z siebie mówili; ani też nie oni,
.
ale Duch waszego Ojca mówi w was – lub „przez was”: to, co powinni powiedzieć, nie miało być podyktowane ich własnym duchem lub naturalnym zrozumieniem, ani aniołem, ale przez Ducha Bożego;” [16]

Rozumując od mniejszego do większego, jeśli Bóg był sprawczą przyczyną ich przemówień przed urzędnikami (które nie są określane jako Pismo kanoniczne), to o ileż bardziej ich Pisma, które są Pismem kanonicznym?
.

Wstępne wnioski

1 Tym. 3:16 Całe Pismo jest natchnione przez Boga (θεόπνευστος theospneustos – z tchnienia, czy też z Ducha Bożego)

W tym miejscu czytelnik może być przekonany, że przynajmniej niektóre fragmenty Pisma Świętego rzeczywiście zostały podyktowane przez Ducha Świętego i że dyktando może wyjaśniać jedynie niektóre fragmenty Pisma Świętego, ale nie całość.

Dlatego też, widząc wyraźny wzór dyktanda w całym Piśmie Świętym, następnym razem przyjrzymy się kilku kluczowym fragmentom, które ogólnie mówią o natchnieniu Pisma Świętego.

Na podstawie źródło

Nauczanie wygłoszone dnia 08.12.2024

 

Przypisy

[1] William Perkins, Dzieła, 2:647
[2] Jan Kalwin, Instytuty 4.8.9
[3] Tamże, 4.8.8
[4] Francis Turretin, Instytuty teologi elenktycznej, 1.13.13
[5] Tamże, 1.5.7
[6] Edward Leigh, Body of Divinity, I.viii
[7] Tłumaczenie Mullera, PRRD, t. 2, s. 255
[8] Summa Theologiae Elencticae, II.xix, kontrowersja I) itd.1
[9] James Ussher, Body of Divinity, s. 5
[10] Richard A. Muller, Post-Reformation Reformed Dogmatics t. 2, s. 61
[11] Tamże, s. 187
[12] Tamże, s. 62
[13] Tamże, s. 187
[14] William Whitaker, Disputations on Holy Scripture, s. 528.
[15] Matthew Henry, komentarz do Mateusza 10:20
[16] John GIll, komentarz do Mateusza 10:20

Zobacz w temacie

Print Friendly, PDF & Email