Czy można dopuścić rozum ludzki do osądu sprzeczności w sprawach wiary? Potwierdzamy

utworzone przez | cze 16, 2023 | Egzegezy, Teologia systematyczna

 

Źródło pytania

I. Ta kontrowersja jest prowadzona przez naszą partię przeciwko luteranom (zwłaszcza uniwersalistom), którzy {kiedy mówimy, że ich opinia o obecności ciała Chrystusa w wielu miejscach [polytopia] lub wszędzie [pantachousia] jest sprzeczna) zwykle odpowiadają, że sąd o sprzeczności w sprawach wiary nie należy do rozumu, ale do Pisma Świętego, np.

– Lucas Osiander [starszy], Enchiridion controversiarum … Calvinianus 1.3 [1608), s. 25-45
– Balthasar Mentzer, Elencheus errorum Antonii Sadeelis, Arg. 6 [1609], s. 75-76
– Josua Stegmann, Photinianismus hoc est succincta refutatio errorum Photiniarum [1643], disp. 2, q. 3, s. 17-19).

Dlatego Balthasar Meisner mówi, że ten aksjomat czyli „rzeczy przeciwstawne są więc niemożliwe, ponieważ niemożliwe jest bycie i nieistnienie tej samej rzeczy [adynaton]”jest niezwykle niebezpieczny w rzeczach boskich (quaest. metaph. 3. contra Calvin. + ).

Aby właściwie poznać stan sprawy, należy tutaj rozróżnić trzy rzeczy: rozum sądzący, zasadę, z której sąd jest tworzony, oraz regułę konsekwencji, dzięki której jest on tworzony.

1) Rozum nie oznacza tutaj tego, co jest ślepe i zepsute przez grzech, ale to, co jest odnowione i oświecone przez Ducha Świętego.

1 Kor. 2:14 Lecz cielesny człowiek nie pojmuje tych rzeczy, które są Ducha Bożego. Są bowiem dla niego głupstwem i nie może ich poznać, ponieważ rozsądza się je duchowo.

2) Zasady są aksjomatami nie tyle znanymi z natury lub opartymi na ludzkim autorytecie, ale podanymi w Piśmie Świętym.

1 Kor. 2:13 A o tym też mówimy nie słowami, których naucza ludzka mądrość, lecz których naucza Duch Święty, stosując do duchowych spraw to, co duchowe.

3) Regułą, według której rozum kieruje i umacnia się w śledzeniu i stosowaniu prawd Pisma Świętego, jest reguła słusznej konsekwencji, narzucona rozumnemu stworzeniu przez Boga. Ta reguła nie jest regułą samej prawdy (która jest jedynie Słowem Bożym i pierwszą normalną prawdą), ale tylko regułą konsekwencji, dzięki której możemy poznać i rozeznać z większą pewnością, co wynika z prawdy i co nie.

1 Kor. 2:15 Człowiek duchowy zaś rozsądza wszystko…

Treść pytania

II. Nie chodzi o to, czy rozum może sam z siebie dotrzeć do tajemnic wiary (nikt bowiem nie wątpi, że wiele z nich znacznie przewyższa pojmowanie rozumu), ale czy może sądzić o sprzeczności twierdzeń (co można rozpoznać tylko przez prawa natury i rozumu).

Kwestia nie dotyczy absolutnego i nieograniczonego osądu decyzji, ale dotyczy osądu rozeznania, który jest związany i ograniczony przez Słowo i zawsze musi być przez nie udowodniony

1 Tes. 5:21 Wszystko badajcie, a trzymajcie się tego, co dobre.
.
1 Jana 4:1 Umiłowani, nie wierzcie każdemu duchowi, ale badajcie duchy, czy są z Boga, gdyż wielu fałszywych proroków wyszło na świat.

To, jeśli nie zawsze wywołuje przekonanie u innych, to jednak wystarcza dla nas samych.
.

III. Decydujemy więc, że sąd sprzeczności należy do rozumu; ale

1) Zawsze zakłada się objawienie i jego prawdę godną wiary per se;

2) Organicznie i ministerialnie, a nie despotycznie i autorytatywnie;

3) Z zachowaniem zgodności z samym Pismem Świętym, które jasno się interpretuje i nie wymaga żadnego innego tłumacza, aby ustalić jego sens.

W ten sposób rozum oświecony przez Ducha Świętego przez słowo jest w stanie rozważyć i osądzić ze Słowa (zgodnie z regułami dobra i koniecznej konsekwencji), w jaki sposób części doktryny są ze sobą spójne i co może z nich wynikać, a co nie.
.

Dowód, że sąd sprzeczności należy do rozumu.

IV. Przyczyny są następujące:

1) Pismo Święte często zaleca ten sąd

Mat 7:15 Strzeżcie się fałszywych proroków, którzy przychodzą do was w owczej skórze, ale wewnątrz są drapieżnymi wilkami.
.
Mat. 16:6 I powiedział im Jezus: Uważajcie i strzeżcie się zakwasu faryzeuszy i saduceuszy.
.
Kol. 2:8 Uważajcie, żeby was ktoś nie obrócił na własną korzyść przez filozofię i próżne oszustwo, oparte na ludzkiej tradycji, na żywiołach świata, a nie na Chrystusie.
.
Hebr. 5:14 Natomiast pokarm stały jest dla dorosłych, którzy przez praktykę mają zmysły wyćwiczone do rozróżniania dobra i zła.

2) Potwierdzają to przykłady świętych, jak Berejczycy i Koryntianie

Dzieje 17:11 Ci byli szlachetniejsi od tych w Tesalonice, gdyż przyjęli słowo Boże z całą gotowością i codziennie badali Pisma, czy tak się sprawy mają.
.
1 Kor. 10:15 Mówię jak do mądrych. Osądźcie sami to, co mówię.

3) Uczy o tym zamysł Pisma Świętego (który jest doskonałością męża Bożego w poznaniu prawdy i przekonaniu sprzeciwiających się, czemu nie można sprostać wypolerowany bez niego

2 Tym. 3:16 Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne do nauki, do strofowania, do poprawiania, do wychowywania w sprawiedliwości;
.
Tyt. 1:9 Trzymający się wiernego słowa, zgodnego z nauką, aby też mógł przez zdrową naukę napominać i przekonywać tych, którzy się sprzeciwiają.

4) Użycie rozumu jest mocnym dowodem, ponieważ tak jak do niego należy znajomość twierdzeń i negacji zdań oraz doktryna sprzeczności, tak też takim musi być sąd.

I jeśli na to nie pozwolimy, najszersze drzwi zostaną otwarte dla wszelkiego rodzaju heretyków i fanatyków aby wprowadzali ich fikcje i potworne opinie i nigdy nie będziemy mogli użyć żadnej prawdziwej sprzeczności do ich obalenia.
.

Źródła wyjaśnienia

V. Chociaż tego sądu dokonuje subiektywnie człowiek, nie należy go uważać za ludzki (uformowany na sposób ludzki pierwotnie z ludzkiego rozumu i uczuć), ale boski (pochodzący ze światła i wpływu Ducha Świętego).

W tym sensie Paweł mówi, że „ten, który jest duchowy, rozsądza wszystko” (tj. duchowo) w świetle łaski, a nie naturalnego rozumu (1 Kor. 2:15).

VI. Rozum nie może osądzać mocy Bożej na podstawie naturalnych zasad, ale to nie znaczy, że nie może osądzać jej na podstawie słowa

Mat. 19:26 A Jezus, spojrzawszy na nich, powiedział im: U ludzi to niemożliwe, lecz u Boga wszystko jest możliwe. 
.
2 Tym. 1:12 Z tego też powodu znoszę te cierpienia, ale się nie wstydzę, gdyż wiem, komu uwierzyłem, i jestem pewien, że on ma moc zachować to, co jemu powierzyłem, aż do owego dnia. 
.
Psalm 115:3 A nasz Bóg jest w niebie, czyni wszystko, co zechce. 

Tak więc sąd o sprzeczności, co do całkowicie ślepego rozumu, jest niebezpieczny, gdy sąd jest ukształtowany na podstawie skorumpowanych zasad.

Ale mówimy o oświeconym rozumie, który podejmuje decyzje na podstawie Słowa.
.

VII. Rozum ma zostać doprowadzony do niewoli  kiedy wynosi się przeciwko Chrystusowi i Jego Ewangelii

2 Kor. 10:5 Obalamy rozumowania i wszelką wyniosłość, która powstaje przeciwko poznaniu Boga, i zniewalamy wszelką myśl do posłuszeństwa Chrystusowi;

Ale można go słuchać, gdy jest posłuszny Chrystusowi i na podstawie tego sądzi.
.

VIII. Ciemność ludzkiego intelektu nie przeszkadza zdrowemu rozumowi w ocenie prawdziwości powiązań, a więc i sprzeczności. Pozwalamy rzeczywiście, że nie może osądzać prawdziwości twierdzeń (jako nieświadomych ich per se i których musi szukać na podstawie prawa i zeznań).

Ale nie wynika z tego, że nie może osądzać sprzeczności w wyjaśnieniach, opiniach i interpretacjach, jakie ludzie dają o tych tajemnicach.
.

IX. Rozum może sądzić nie tylko o sprzeczności bezpośredniej i formalnej (zawierającej w tych samych terminach zarówno wyraźne stwierdzenie, jak i zaprzeczenie), ale także o sprzeczności pośredniej i domniemanej (dedukowanej przez konieczną konsekwencję).

Oto one: krew Chrystusa oczyszcza nas z wszelkiego grzechu, dlatego nie ma czyśćca; Chrystus wstąpił do nieba, więc nie jest wszędzie.
.

X. Do stwierdzenia sprzeczności nie jest konieczne wyraźne poznanie samych rzeczy i ich istoty. Wystarczy, jeśli znana jest prawdziwość wniosków, na podstawie których możemy łatwo sformułować sąd o sprzeczności zdania.
.

XI. Chociaż wielu osobom może wydawać się wiele rzeczy sprzecznych, które w rzeczywistości nimi nie są, nie wynika z tego, że coś takiego powinno się wydawać takim, jakim nie jest, dla ludzi słusznie posługujących się rozumem i myślą.
.

XII. Co innego mówić o zdrowym i odnowionym rozumie w sposób abstrakcyjny; całkiem inną rzeczą jest mówić o tym samym w konkretach i jak to jest w tym czy innym skorumpowanym temacie.

Pozwalamy, aby sąd rozumował nie w tym drugim znaczeniu, lecz tylko w pierwszym.
.

XIII. Odebranie rozumowi wszelkich sądów i utrzymywanie, że absolutnie nie wolno mu ufać, jest czymś innym niż utrzymywanie, że nie tylko należy wierzyć w te rzeczy, o których rozum wie, ale że w doskonalszej szkole należy uczyć się tych rzeczy, których rozum nie może osiągnąć lub nauczać.

Nie trzymamy pierwszego, ale drugiego.
.

XIV. Chociaż sąd sprzeczności jest dopuszczony do rozumowania w sprawach wiary, nie wynika z tego, że ludzki intelekt staje się panującym nad Boską mocą (jakby Bóg nie mógł więcej rzeczy, niż ludzki rozum może pojąć).

Efez. 3:20 Temu zaś, który według mocy działającej w nas może uczynić o wiele obficiej ponad to wszystko, o co prosimy albo o czym myślimy;

To, że Bóg może zrobić coś ponad naturę i ludzkie pojmowanie (co jest powiedziane zgodnie z prawdą w Efez. 3:20), różni się od tego, że Bóg jest w stanie zrobić coś sprzecznego z naturą i zasadami naturalnej religii (co jest najbardziej fałszywe).

Moc Boża nie jest w ten sposób ograniczona regułą naszego intelektu, ale nasz umysł osądza na podstawie Słowa to, co (zgodnie z naturą rzeczy ustanowionej przez Boga) można nazwać możliwym lub niemożliwym.
.

XV. Rozum nie może osądzać mocy Bożej, aby ją jak najdoskonalej pojąć, ani myśleć o rzeczach niemożliwych, które są ponad naturą, ani wprowadzać czegoś do teologii pod pretekstem mocy Bożej, jeśli wcześniej nie zebrał tego ze Słowa

A tym bardziej, gdy Słowo Boże ustanawia coś w sposób pewny i jasny, człowiek nie może odwołać się do wszechmocy Boga, aby to obalić.

Hebr. 6:18 … jest niemożliwe, aby Bóg kłamał …

O tyle jednak dobrze ocenia moc Bożą, gdy ocenia ją według natury rzeczy i Jego Słowa, aby nazwać to, czy coś niemożliwym i sprzecznym dla tej czy innej osoby, ale co jest naprawdę takie, ponieważ sprzeciwia się naturze rzeczy i prawdzie objawionej w Słowie.
.

XVI. Jedną rzeczą jest dla rozumu móc być sędzią tego, co fałszywe, sprzeczne i sprzeczne zarówno z powszechnymi zasadami rozumu, jak i objawieniem (np. tak jak transsubstancjacja, czczenie stworzenia itp.)

Inną rzeczą, że rozum powinien być sędzią i także miarą objawionej i tajemniczej prawdy, która jest nieskończenie wywyższona ponad swoją sferę i przekazana przez Boga, którego myśli (jakże ogromne!) przewyższają myśli ludzkie i który pragnie by rozum był wziętym w niewolę posłuszeństwa wiary (2 Kor. 10:5).

Pierwszemu zaprzeczamy, ale drugie potwierdzamy.

Na podstawie Francis Turretin, Instytuty Teologii Elenktycznej, Temat 1: Teologia

Zobacz w temacie

Print Friendly, PDF & Email