Artykuł jest odpowiedzią na herezję pana Janusza Kucharczyka, wykładowce greki i filozofii na Wyższym Baptystycznym Seminarium Teologicznym
Hurtowe “chrześcijaństwo”
1 Kor. 1:23 My zaś głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, który dla Żydów wprawdzie jest zgorszeniem, a dla Greków głupstwem;
Niektórzy wierzą, że skuteczność głoszenia Słowa Bożego mierzona jest liczbą nowych członków zboru. Im więcej osób zapisze się do kościoła, tym ewangelizacja lepsza. A ponieważ ewangelia dla większości słuchaczy jest zgorszeniem i głupstwem, aby zachęcić odbiorcę do kościelnictwa, trzeba w jakiś sposób dobrą nowinę głoszącą upamiętanie i gotowość na śmierć za wiarę jakoś ładnie schować lub nawet pozbyć się jej.
Do tego celu nadają się doskonale:
- kawa i ciastka zamiast modlitwy
- kluby dyskusyjne zamiast studium Pisma
- książki promujące religijne kursy zamiast komentarzy Słowa
- wieczorki taneczne zamiast postu
- konferencje zamiast misji krzewienia Słowa
Jednak jeśli już ktoś upiera się głosić Chrystusa, ewangelia będzie dostosowana do lokalnej kultury.
- Chińczyk pozna pięć ewangelii, bo wierzy, że liczba pięć ma szczególne znaczenie, jej bóg nie będzie suwerenem świata lecz raczej poprzez rodzaj życzliwej propozycji podpowie jak żyć
. - Hindus będzie praktykował swoje chrześcijaństwo tak jak wcześniej dharmę, jako drogę do osiągnięcia ziemskiej doskonałości
. - Miekszańcy Afryki usłyszą o bogu, który pragnie sukcesu zawodowego, zdrowia i szczęścia swych dzieci
. - Europejczycy i Amerykanie dowiedzą się o mistycznym bogu udzielającym mocy cudów i znaków, który przymyka oko na ich przewinienia
Jest to niebiblijne podejście ilościowe produkujące nominalnych uczestników wspólnego zgromadzenia, a ponieważ głoszona jest fałszywa nowina, nie ma tu miejsca na narodzenie z góry. Ławki zborów będą zapełniane zwiedzionymi pseudoewangelią i martwymi duchowo neofitami.
Niezmienna ewangelia
W Imperium Rzymskim I wieku ukrzyżowanie było najwyższym, i zarazem najbardziej okrutnym wymiarem kary dla złoczyńców najgorszego rodzaju. Kto zawisł okrywał się wieczną hańbą. Szli na niego buntownicy i mordercy.
Jeremy Ward szef wydziału fizjologii w King’s College London stwierdza
“Ukrzyżowanie było metodą tortur, a nie tylko sposobem na zadania śmierci. To była szczególnie okrutna i niezwykła forma pozbawiania ludzi życia “.
Archeologiczne odkrycie kości ukrzyżowanego mężczyzny, które obecnie znajdują się w muzeum w Izraelu, wskazuje na fakt, że stopy prawdopodobnie nie były ułożone na przedzie krzyża. W szczątkach gwóźdź przechodzi przez piętę, co prowadzi do wniosku, że ukrzyżowani byli bardziej przybici do kostek po obu stronach masztu krzyża. Ale, jak mówi Ward, interpretacje niektórych artystów były szczególnie trafne.
“Klasyczną pozycją rąk [na obrazach] jest to, że są zaciśnięte. Neurolodzy sugerują że zaciśnięcie wynikało z faktu, że gwóźdź powodował zasadniczo neuropatię lub uszkodzenie nerwu pośrodkowego, który kontroluje kciuk i palce – tak, że rzeczywiście ręce zaciskały się w określony sposób “.
Będąc na krzyżu aby zaczerpnąć powietrza skazaniec musiał unieść swoje ciało swobodnie zwisające (co tłumiło do pewnego stopnia ból). To uniesienie po oddech życia przyprawiało o koszmarne cierpienie gdy gwoździe umieszczone w kończynach zadawały kolejną torturę. A gdy ból stawał się nie do zniesienia ukrzyżowany wracał do pierwotnej pozycji tylko po to aby zacząć ponownie się dusić. To była okrutna i trwająca wiele dni kara. Śmierć nie przychodziła szybko.
Jeśli o Judeę chodzi, była ona postrzegana jako odległy kraj bez większego znaczenia, który jedynie sprawiał kłopoty. Zarządzanie prowincją było przez Rzymian traktowane jako forma zesłania politycznego.
- W okresie od 6 A.D. do 135 A.D. Judeą zarządzało 30 Legatów lub Prefektów
- Średni czas piastowania tej funkcji to ok. 3,5 roku
- Sześciu z nich rządziło nie dłużej niż 1 rok
- Siedmiu nie dłużej niż 2 lata
- Ośmiu nie dłużej niż 3 lata
- Tylko dziewięciu wytrzymało 4 i więcej lat
W tym czasie miały tam miejsce trzy religijne rewolty
- 66-70 CE – Pierwsza wojna żydowsko-rzymska , w wyniku której oblężenie Jerozolimy zniszczyło Świątynię Heroda, a zakończyła się oblężeniem Masady w latach 73-74.
. - 115-117 CE – wojna Kitos ; rozgrywała się głównie w żydowskiej diasporze
.. - 132-135 CE – Bunt Bar Kokhby ; po jej stłumieniu cesarz Hadrian zmienił nazwę prowincji na Syria Palaestina, a Jerozolima stała się Aelią Capitoliną, którą Hayim Hillel Ben-Sasson stworzył w celu usunięcia historycznych więzów narodu żydowskiego z tym regionem.
Rzymainie wyznawali politeizm. Lektisterium to uczta dla bogów, w której pojawiają się obrazy bóstw siedzących na kanapie. Brało w niej udział dwunastu wielkich bogów, augustowski historyk Liwy umieszcza bóstwa w parach zrównoważonych pod względem płci:
- Jupiter-Juno
- Neptun-Minerwa
- Mars-Wenus
- Apollo-Diana
- Wulkan-Westa
- Merkury-Ceres
Jednak pełna lista zawiera imiona ponad 220 bóstw, którym cześć oddawali pogańscy mieszkańcy Imperium. I mowa tutaj oczywiście o głównych kultach, do których nie zostały wliczone lokalne religie podbitych terytoriów. Dodajać do tego należy jeszcze kult herosów, czyli synów bogów i ludzkich kobiet, którzy zawsze wykazywali takie cechy jak męstwo, ponadnaturalna siła, mądrość i spryt osiągali zasłużone miejsce wśród panteonu innych bogów.
Rzymianie mieli bożka od wszystkiego, gardzili Judeą, Żydami, osobami ukrzyżowanymi i słabymi. A chrześcijanie głosili im
- Jednego Boga,
- którego wcielony Syn, będący z ciała Żydem i mieszkańcem Judei został ukrzyżowany za cudze grzechy,
- został odrzucony przez swój naród a religijni przywódcy nie rozpoznali w Nim Mesjasza.
Dla Rzymian było to zgorszenie. Nazywali chrześcijan ateistami i głupcami a ich wiarę odrzucali jako niedorzeczną. Mówiąc obrazowo tak samo zachowałby się każdy współcześnie trzeźwo myślący człowiek. Gdyby tak dziś u progu drzwi stanął biednie ubrany prymitywny mieszkaniec dorzecza Amazonii i zachęcał do wiary w Moto Moto, człowieka o którym nikt nigdy nie słyszał a który ogłosił się Bogiem całego świata, lecz został utopiony w rzece przez współplemieńców, i zachęcał przy tym każdego kto uwierzy do gotowości bycia utopionym, wzbudziłby w najlepszym przypadku uśmiech na twarzy. Może ktoś zadzwoniłby po policję, a być może nawet po psychiatrę.
To wcale nie przesada. Poniższe zdjęcie pochodzi z I / II wieku i przedstawia grafiti wyryte na murze pałacu cesarskiego. Podpisana jest Aleksamenos czci swojego boga
Sposób traktowania chrześcijan głoszących dobrą nowinę zobrazuje wczesnochrześcijański zapis męczeńskiej śmierci Polikarpa, który był osobistym uczniem Apostoła Jana:
…prokonsul spytał go czy on jest Polikarpem. W czasie jego wyznania, że nim jest (prokonsul) starał się przekonać go do wyparcia się (Chrystusa), mówiąc: „Miejże wzgląd na swój podeszły wiek,” i tym podobne rzeczy wedle ich zwyczaju. „Przysięgnij na fortunę Cesarza; upamiętaj się i powiedz – precz z Ateistami (czyli chrześcijanami).” Ale Polikarp, spoglądając z surowym obliczem na bezbożne pogańskie rzesze zgromadzone na stadionie, machając ręką w ich stronę, z westchniem spojrzał do góry na niebo i rzekł: „Precz z ateistami.”…
.
...cały tłum złożony z pogan i Żydów mieszkających w Smyrnie ryknął gromko w niekontrolowanej furii: „Oto nauczyciel Azjii, ojciec chrześcijan, który obalił naszych bogów, ten, który nauczał wielu aby nie składać ofiar, ani nie czcić bogów.” …Wtedy to zdało im się ryczeć zgodnie, że Polikarp powinien zostać żywcem spalony.
.
– Męczeństwo Polikarpa, rozdz. 9
I choć z ludzkiego puntku widzenia “sprzedaż” chrześcijańskiej religii była niemożliwa, żaden chrześcijanin nie odważył się naruszyć treści ewangelii. Oni głosili Chrystusa ukrzyżowanego, wcielonego Jedynego Boga, którego ludzkie ciało zostało zabite na odkupienie grzechów. Głosili potrzebę życia we wstrzemięźliwości oraz zbliżający się sąd nad niewierzącymi. Oni nie dbali o kontekst kutlurowy, nie przejmowali się, czy odbiorcy dobrze zrozumieją ich intencje. Nie było kawy, ciastek, wygodnych foteli, kursów Alfa, projektów 700 miast, Ewangeliczna Polska i M4. Nikt nie dopasowywał nauki Chrystusa do potrzeb lokalnej kultury. Było wręcz odwrotnie. Proklamowano czyste Słowo Boże z pełnymi tego konsekwencjami.
Elementy ewangelii: Boskość i człowieczeństwo Chrsytusa, męczeńska krzyżowa śmierć, zmartwychwstanie, wszechwładza, totalna deprawacja ludzkości
Dzieje 2:15…36 15 zabiliście Dawcę życia, którego Bóg wskrzesił z martwych, czego my jesteśmy świadkami. 23 (Jezusa) Wydanego zgodnie z powziętym postanowieniem Boga oraz tym, co przedtem wiedział, wzięliście i rękami bezbożników ukrzyżowaliście i zabiliście. 24 Jego to Bóg wskrzesił, uwolniwszy od boleści śmierci, bo było niemożliwe, aby ta mogła go zatrzymać. 36 Niech więc cały dom Izraela wie z pewnością, że tego Jezusa, którego wy ukrzyżowaliście, Bóg uczynił i Panem, i Chrystusem.
Upamiętanie
Dzieje 2:38 Wtedy Piotr powiedział do nich: Pokutujcie i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na przebaczenie grzechów, a otrzymacie dar Ducha Świętego.
.
Dzieje 3:19 Dlatego pokutujcie i nawróćcie się, aby wasze grzechy były zgładzone, gdy nadejdą od obecności Pana czasy ochłody;
.
Dzieje 24:25 A gdy on rozprawiał o sprawiedliwości, powściągliwości i przyszłym sądzie, Feliks przestraszył się i powiedział: Teraz już odejdź.
Przekaz był zawsze jeden i ten sam, wszystko inne pozostawało w rękach Trójjedynego Boga
Ojciec: Jan 6:64 Nikt nie może przyjść do mnie, jeśli go nie pociągnie mój Ojciec, który mnie posłał. A ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym.
.
Syn: Jan 12:32 A ja, jeśli będę wywyższony nad ziemię, pociągnę wszystkich do siebie.
.
Duch: Jan 16:18 A gdy on przyjdzie, będzie przekonywał świat o grzechu, o sprawiedliwości i o sądzie.
Umieszczanie ewangelii i Słowa Bożego w kontekście współczesnej pogańskiej kultury jest perwersją i wypaczeniem. To próba zastąpienia dzieła Bożego przez dzieło ludzkie i jako takie skazana jest na porażkę. Jedynie co może wyjść jako produkt końcowy z takich działań to rzesze samozwiedzionych nominalnych chrześcijan, którzy, będąc przekonani że są na drodze do nieba, w rzeczywistości kroczą autostradą na zatracenie.
.
Mowa Apostoła Pawła na Aeropagu (Dzieje 17)
Tło kutlurowo religijne
Wiara i kultura ateńczyków zawierała następujące elementy:
- Politeizm, wielu bogów
- Bałwochwalstwo, w postaci reprezentacji bożków
- Pośmiertne życie duchowe (stoicy), zaprzeczające wskrzeszeniu ciał
- Pośmiertny niebyt (epikurejczycy), zaprzeczający życiu po śmierci
- Hedonizm wynikający z filozofii epikurejskiej
- Stoicki panteizm, wszystko jest bogiem, całe stworzenie
- Arystotelowski i epikurejski pogląd na wiecznotrwałość wszechświata (zaprzeczenie stworzeniu)
- Narodowy elitaryzm, ateńczycy uważali się za bezpośrednich potomków bogów, lepszych od innych ludzi
- Szczególne intelektualne, kulturowe i duchowe oświecenie
Paweł nie głosił żadnej z powyższych nauk obecnych w kutlurze ateńczyków. Dlatego też został zabrany na przesłuchanie w to samo miejsce, w którym ok. 400 lat wcześniej skazano na śmierć Sokratesa oskarżając go o szerzenie obcych bogów.
W 399 B.C. filozof Sokrates stanął przed ławą przysięgłych złożoną z 500 jego rodaków Ateńczyków oskarżony o “odmowę uznania uznanych przez państwo bogów” i “zepsucie młodzieży”. Został uznany za winnego a karą była śmierć – źródło
Stawką głoszenia Boga Jezusa Chrystusa było życie Pawła. Nie ostracyzm, nie wygnanie, nie wystygła kawa czy niedojedzone ciastka. Śmierć.
Przebieg wydarzeń
Ateny były centrum kulturalnym ówczesnego świata. Każda ulica obfitowała w bogactwo i przepych antycznych budowli, rzeźb, obrazów oraz obiektów kultu. Ateńczycy. Apostoł oburzał się na bałwochwalstwo jakie zastał w mieście i prowadził ostre dysputy tak z Żydami jak i poganami tłumacząc im ewangelię.
16 A gdy Paweł czekał na nich w Atenach, burzył się w duchu na widok miasta oddanego bałwochwalstwu.
17 Rozprawiał więc w synagodze z Żydami i ludźmi pobożnymi oraz codziennie na rynku ze wszystkimi, których spotkał.
- Apostoł negował bałwochwalstwo
- Jego reakcją była korekta fałszu
Natychmiast pojawia się opozycja złożona z lokalnych stronnictw religijnych. Ci spierają się z Apostołem okazując mu najwyższą pogardę
18 Wtedy niektórzy z filozofów epikurejskich i stoickich spierali się z nim. Jedni mówili: Co chce powiedzieć ten nowinkarz (σπερμολόγος spermologos) ? A inni: Zdaje się, że jest zwiastunem obcych bogów. Głosił im bowiem Jezusa i zmartwychwstanie.
- Słowo nowinkarz to greckie σπερμολόγος spermologos oznacza kogoś kto bełkota, dosł. zbierający nasiona i drobiazki stąd i stamtąd, w odniesieniu do człowieka oznacza wylegującą się na rynku osobę, która spożywa wszelkie odpady aby tylko przeżyć; to forma wielkiej obrazy
. - Treść przekazu była absolutnym novum dla lokalnych filozofów, trynitarny monoteizm, wcielenie Syna Bożego, wskrzeszenie w postaci uwielbionego ciała godziły w ich system religijny
. - Apostoł głosił obcych bogów – l. mnoga – koncepcję istoty Jednego Boga będącego trzema Osobami, rzecz całkowicie niezrzoumiałą dla nieodrodzonych z góry ludzi
To wzbudziło kontrowersję ponieważ spokój społeczny został zaburzony. Wierzenia ateńczyków i ich kultura zostały zakwestionowane. Rozpoczęło się przesłuchanie
19 Zabrali go, zaprowadzili na Areopag i zapytali: Czy możemy się dowiedzieć, co to za nowa nauka, którą głosisz?
20 Bo przynosisz jakieś rzeczy obce naszym uszom. Chcemy więc wiedzieć, o co właściwie chodzi.
- Paweł został zmuszony do zaprzestania głoszenia
- Rozpoczęło się przesłuchanie
- To co głosił Paweł nie należało do sfery lokalnej kultury i religii
Obrona Pawła
22 Wtedy Paweł stanął pośrodku Areopagu i powiedział: Mężowie ateńscy, widzę, że pod każdym względem jesteście nadzwyczaj religijni.
- Paweł odwołuje się do ogólnej religijności lokalnej społeczności, nie wartościując jej
- Apostoł nie wskazał, że to co robią ateńczycy jest czymś dobrym
23 Przechadzając się bowiem i przypatrując waszym świętościom, znalazłem też ołtarz, na którym było napisane: Nieznanemu Bogu. Ja głoszę wam tego, którego nie znając, czcicie.
- Powołanie się na świętości nie oznacza, że Paweł je pochwalał,
- Służy to raczej jako zbudowanie pomostu umożliwiającego argument przeciw bałwochwalstwu, przeciw któremu wcześniej się głeboko obruszał wewnętrznie
- Pomostem tym jest nieznany Bóg, któremu służą w niewłaściwy sposób
- Nie można właściwie czcić Boga, którego się nie zna, ponieważ nikt nie może wiedzieć jakie są wymogi kultu nieznanego Boga (argument ad ignorantum popełniany przez wyznawców)
24 Bóg, który stworzył świat i wszystko na nim, ten, który jest Panem nieba i ziemi, nie mieszka w świątyniach zbudowanych ręką.
- Apostoł uderza w politeizm i go obala, skoro jeden Bóg stworzył wszystko, inni nie mogą być Bogami
- Apostoł udzerza w stoicki panteizm i go obala, jeśli Bóg jest wszystkim to powinien być i świątynią a tak nie jest, przedstawiony zostaje Bóg transcendentny, niezależny od stworzenia
- Apostoł uderza w epikurejską wiecznotrwałość wszechświata i ją obala, skoro Bóg stworzył wszechświat, to nie jest on wieczny i posiada stwórcę oraz swój początek
25 Ani nie jest czczony rękoma ludzkimi tak, jakby czegoś potrzebował, ponieważ sam daje wszystkim życie i oddech, i wszystko.
- Apostoł uderza w formy kultu, czyli bałwochwalstwo, i je obala, skoro Bogu nie można czcić rękami ludzkimi, wszystko co czynili ateńczycy jest fałszywą formą religijności
- Apostoł uderza w wyznawaną przez ateńczyków samoistność wszechświata i ją obala, skoro Bóg wszystko podtrzymuje przy istnieniu, wszechświat nie może istnieć sam z siebie
26 I z jednej krwi uczynił wszystkie narody ludzkie, żeby mieszkały na całej powierzchni ziemi, określiwszy czasy wcześniej wyznaczone i zamierzone granice ich zamieszkania;
- Apostoł uderza w lokalny narodowy elitaryzm i go obala, skoro wszyscy ludzie są jednej krwi, to ateńczycy nie są boskiego pochodzenia
27 Żeby szukali Pana, czy go nie znajdą po omacku,
- Apostoł uderza we wszystkie lokalne religie i je obala, ponieważ skoro należy szukać tego jednego Boga, wszystko to, co do tej pory czcili poganie jest fałszywe
- Apostoł udzerza w mądrość ludzką i ją obala, skoro nazywa, że wszyscy szukają Boga po omacku to wszyscy są ślepi duchowo i brak im rozeznania
27 chociaż nie jest daleko od nikogo z nas. 28 Bo w nim żyjemy, poruszamy się i jesteśmy, jak też powiedzieli niektórzy z waszych poetów: I my bowiem jesteśmy z jego rodu.
- …w nim żyjemy, poruszamy się i jesteśmy… Jest to cytat z poety kreteńskiego Epimenidesa (ten sam który powiedział że Kreteńczycy to zawsze łgarze (cytowane przez Apostoła w Tyt. 1:2)
- Wcześniej Apostoł zaprezentował ideę Boga transcendentnego, zatem nie ma tu odniesienia do panteizmu, który wcześniej został przez niego obalony
- Chodzi raczej o zbudowanie pomostu na podstawie wcześniej refutowanej pogańskiej nauki, co ma ułatwić zrozumienie teologii głoszonej przez Pawła
- Panteizm nie został włączony do nauczania lecz jedynie stanowił platformę, z której Apostoł wyszedł w celu wyjaśnienia prezentowanej i nowej dla słuchaczy idei
29 Będąc więc z rodu Boga, nie powinniśmy sądzić, że Bóstwo jest podobne do złota, srebra lub kamienia, misternie wyrzeźbionych według wyobrażenia ludzkiego.
- Będąc z rodu Bożego To słowa Aratosa z Soloj, który pochodził z rodzinnych stron Pawła, czyli z Cylicji.
- Wcześniej Paweł obalił narodowy egalitaryzm, zatem nie ma tu mowy o budowaniu paralelnego odniesienia
- Chodzi ponownie o zbudowanie pomostu między systemami, który ułatwi zrozumienie teologii głoszonej przez Pawła
- Narodowy egalitaryzm nie został włączony do nauczania lecz jedynie stanowił platformę, z której Apostoł wyszedł w celu wyjaśnienia prezentowanej nowej dla słuchaczy idei
30 Bóg wprawdzie pomijał czasy tej nieświadomości, teraz jednak nakazuje wszędzie wszystkim ludziom pokutować;
31 Gdyż wyznaczył dzień, w którym będzie sprawiedliwie sądził cały świat przez człowieka, którego do tego przeznaczył, zapewniając o tym wszystkich przez wskrzeszenie go z martwych.
- Apostoł udzerza i obala w ideę hedonizmu przeciwstawiając mu koncepcję pokuty
- Apostoł prezentuje nowe koncepcje: sąd, wskrzeszenie ciał, obalając epikurejski pośmiertny niebyt
32 Gdy usłyszeli o zmartwychwstaniu, jedni się naśmiewali,
- Wszystkie koncepcje były absolutnym głupstwem dla zgromadzonych.
- Ponieważ przekaz wydał się tak absurdalny, Paweł został zwolniony i uznany za szaleńca, kogoś w rodzaju wioskowego głupka, na którego z całą pewnością nikt przy zdrowych zmysłach nie będzie zwracał uwagi
33 I tak Paweł wyszedł spośród nich.
- To doprowadziło do uwolnienia Pawła
Dzieło Ducha Świętego
32 a inni mówili: Posłuchamy cię o tym ponownie. 34 Lecz niektórzy ludzie przyłączyli się do niego i uwierzyli. Był też wśród nich Dionizy Areopagita i kobieta imieniem Damaris oraz inni z nimi.
- Nauka Pawła została powszechnie uznana za szaleństwo niegodne uwagi
- Sam Paweł za idiotę
- Mimo to Duch Święty narodził z góry niektórych ludzi, którzy wcześniej byli w Bożym planie zbawienia
- Ci wszyscy stali się chrześcijanami pomimo powszechnego kulturowego niezrozumienia i religijnej pogardy dla ewangelii
.
Podsumowanie
W czasie swojej przez Ducha Świętego natchnionej apologetyki wiary Paweł obalił następujące lokalne wierzenia i przeświadczenia kulturowe
- politeizm, przeciwstawiając mu trynitarny monoteizm
- bałwochwalstwo, przeciwstawiając mu właściwą formę kultu
- pośmiertne życie duchowe, przeciwstawiając mu wskrzeszenie ciał
- pośmiertny niebyt przeciwstawiając mu koncepcję życia wiecznego
- hedonizm przeciwstawiając mu życie w upamiętaniu
- panteizm przeciwstawiając mu Boga transcendentnego
- wiecznotrwałość wszechświata przeciwstawiając mu stworzenie przez Boga
- narodowy elitaryzm przeciwstawiając mu równość wszystkich narodów
- ich oświecenie przeciwstawiając mu rzeczywistość duchowej ślepoty
Apostoł, nie zważając na groźbę utraty życia, przeciwstawił się absolutnie wszystkim wartościom i świętościom społeczności, którą ewangelizował. Użył jednakże niektórych z przekonań jako bazy umożliwiającej przedstawienie prawdziwej duchowej rzeczywistości objawionej przez Jedynego Boga. W ten sposób rozpoczął on proces zakwaszania pogańskiej kultury wartościami chrześcijańskimi. I takie jest zadanie kościoła. To my mamy zakwaszać otaczający świat a nie świat zakwaszać kościół.
Odpowiadając na postawione na początku artykułu pytanie: ile pogaństwa ma być w chrześcijaństwie głosimy:
ZERO
Stawką jest czystość ewangelii, a zatem życie wieczne słuchaczy.
Zobacz w temacie
