Czy szabas jest prawem moralnym?

Istota problemu

Prawo moralne jest w Torze wyraźnie odróżnione od prawa cywilnego i ceremonialnego. Dziesięć Przykazań kategorycznie różni się od innych praw. W Księdze Powtórzonego Prawa obecne jest wyraźne rozróżnienie między

• „Dziesięciorgiem Przykazań” , napisanych „palcem Bożym” (2 Mojż. 31:18), 
• „ustawami”  (חֹק hoq) i
  
•  „wyrokami” (מִשְׁפָט mishpat)

Te trzy odmienne prawa jako wyszczególnione kategorie znajdują się w jeszcze jednym miejscu:

5 Mojż. 6:1 A oto przykazania (הַמִּצְוָ֗ה hammiswah), nakazy (הַֽחֻקִּים֙ hahuqqim – ustawy) i prawa (וְהַמִּשְׁפָּטִ֔ים wehamiśpatim – wyroki), których PAN, wasz Bóg, nakazał was nauczyć, żebyście je wypełniali w ziemi, do której idziecie, by ją posiąść;

W tym tekście

• „przykazania” (מִצְוָה mitsvah), zgodnie z leksykonem Brown-Driver-Briggs, odnoszą się do „kodeksu prawnego”
•  „ustawy” (חֹק hoq) wskazują na akty prawne,
• „wyroki” (מִשְׁפָט mishpat) wskazują na wykonanie orzeczeń.

Tak więc mitsvah, hoq i mishpat nie są językowo takie same. Nawet LXX dowodzi, że te trzy prawa nie są identyczne

αἱ ἐντολαὶ καὶ τὰ δικαιώματα καὶ τὰ κρίματα

ai entolai kai ta dikaiomata kai ta krimata…

W Septuagincie, ponieważ spójnik kai „i” jest łącznikiem, a nie kopulą wzmacniającą, te trzy prawa są semantycznie odrębne a nie tożsame. Stąd też prawo moralne z łatwością może zostać wyodrębnione jako osobny element prawa, na które dodatkowo składają się jeszcze inne jego aspekty. Unieważnienie jednego aspektu prawa, nie unieważnia pozostałych aspektów. Np. zniesienie prawa ceremonialnego nie znosi prawa moralnego.

Oto decyzja ważnego zgromadzenia kościelnego, Synodu w Dort. Wśród innych działań tego wielkiego Synodu było przyjęcie oświadczenia doktrynalnego na temat sabatu. W swoim Tractaat van den Sabbath (Traktat o sabacie) Abraham Kuyper informuje nas, że sformułowanie i przyjęcie tego oświadczenia miało miejsce w ciągu około trzech godzin 17 maja 1619 roku. Stanowisko Dort w sprawie szabatu wyrażone było w sześciu punktach:

1) W czwartym przykazaniu Prawa Bożego znajduje się element ceremonialny i moralny.
.

2) Odpoczynek w siódmym dniu po stworzeniu i ścisłe przestrzeganie tego dnia, którym naród żydowski był szczególnie obciążony, miało charakter ceremonialny.
.

3) Że określony i wyznaczony dzień został odłożony na służbę Bogu i że w tym celu wymagany jest taki odpoczynek, jaki jest konieczny do służby Bożej i do uświęconej kontemplacji; ten element jest moralny.
.

4) Sabat Żydów został odłożony na bok, a chrześcijanie mają obowiązek uroczyście obchodzić Dzień Pański.
.

5) Dzień ten był zawsze zachowywany w pierwotnym Kościele od czasów Apostołów.
.

6) Dzień ten powinien być tak poświęcony służbie Bożej, aby w nim ludzie odpoczywali od wszelkich prac służebnych, z wyjątkiem tych, które są wymagane przez dobroczynność i bieżące potrzeby, a także od wszelkich takich rozrywek, które uniemożliwiają służbę Bożą.

Konieczność spotkań w Dzień Pański, czyli pierwszy dzień tygodnia, niedzielę, nie jest nigdzie wyraźnie wyrażona przykazaniem, jednakże szereg fragmentów Pisma Świętego wskazuje na konieczność takiej praktyki.

Przesłanka 1: Chrystus zmartwychwstał w niedzielę Marek 16:9 A Jezus, gdy zmartwychwstał wczesnym rankiem pierwszego dnia po szabacie,

Przesłanka 2: kościół zgromadzał się w niedzielę (por. Jan 20:19, 26) A pierwszego dnia po szabacie, gdy uczniowie zebrali się na łamanie chleba, Paweł, który miał nazajutrz odjechać, przemawiał do nich i przeciągnął mowę aż do północy. (Dzieje 20:7)

Przesłanka 3: kościół zbierał kolektę w niedzielę: Każdego pierwszego dnia tygodnia niech każdy z was odkłada u siebie, stosownie do tego, jak mu się powodzi, (1 Kor. 16:2)

Przesłanka 4: istnieje zakaz opuszczania zgromadzeń Nie opuszczając naszego wspólnego zgromadzenia, (Hebr. 10:25)

Wnioski: ponieważ Chrystus zmartwychwstał w niedzielę, kościół zgromadzał się w niedzielę, w tym dniu zbierano fundusze na działanie kościoła oraz istnieje zakaz opuszczania zgromadzeń, chrześcijanie mają obowiązek uczestniczyć w życiu instytucjonalnego kościoła, szczególnie zaś w niedzielę.

---

Kara śmierci za złamanie szabatu

Jednym z powodów, dla którego przeciwnicy przestrzegania Dnia Pańśkiego odrzucają nakaz jego przestrzegania jest karanie śmiercią tych, którzy łamali sabat.

2 Mojż. 31:15 Ktokolwiek wykona pracę w dniu szabatu, poniesie śmierć.
.
2 Mojż. 35:2 Kto w nim (w dniu szabasu) wykona pracę, poniesie śmierć

W nowej dyspensacji nie ma kary śmierci za łamanie Dnia Pańskiego. Istnieje natomiast dyscyplina kościelna. Z drugiej strony dla szabatarian, którzy wyznają iż całe prawo mojżeszowe dalej obowiązuje, tekst ten stanowi kamień potknięcia, poniważ obliguje ich do zabiajnia tych, którzy nie świętują soboty.
....

---

Wiecznotrwałość szabasu

Przeciwnicy Dnia Pańskiego odrzucają wieczność sabatu a przez to obowiązek przestrzegania przez każdego wierzacego po wszystkie pokolenia.

2 Mojż. 31:13 Powiedz też synom Izraela: Koniecznie macie przestrzegać moich szabatów, bo to jest znak między mną a wami przez wszystkie wasze pokolenia, abyście wiedzieli, że ja jestem PAN, który was uświęca

Po pierwsze ustawa ta dotyczyła duchowego Izraela czyli Kościoła. Kościół istnieje od Adama.

3 Mojż. 26:46 To są ustawy, sądy i prawa, które ustanowił PAN między sobą a synami Izraela na górze Synaj za pośrednictwem Mojżesza.

Rzym. 2:28-29 28. Nie ten bowiem jest Żydem, kto jest Żydem na zewnątrz, ani nie to jest obrzezaniem, co jest na zewnątrz, na ciele; 29. Ale ten jest Żydem, kto jest nim wewnątrz, i to jest obrzezanie, co jest obrzezaniem serca, w duchu, nie w literze, którego chwała nie pochodzi od ludzi, lecz od Boga.

Gal. 6:16 A na tych wszystkich, którzy będą postępować według tej zasady, niech przyjdzie pokój i miłosierdzie to jest na Izraela Bożego.

Po drugie Pismo Święte mówiąc o “wiecznotrwałości” przepisów Starego Przymierza nie przekazuje idei absolutnej formalnej wieczności.

– “wieczna” ustawa dotycząca Namiotu Zgromadzenia przestała obowiązywać kiedy pojawiła się Świątynia i Namiot przestał być potrzebny. Arka została przeniesiona do Świątyni, zmieniła się forma działania ustawy

2 Mojż. 27:21 W Namiocie Zgromadzenia przed zasłoną, za którą jest arka świadectwa, Aaron i jego synowie będą je stawiać przed PANEM od wieczora aż do poranka. Będzie to wieczna ustawa wśród ich potomków dla synów Izraela. 

Hebr. 9:2-3  2 Został bowiem zbudowany przybytek, w którego pierwszej części, zwanej Miejscem Świętym, znajdował się świecznik, stół i chleby pokładne. 3 Za drugą zaś zasłoną był przybytek, który zwano Miejscem Najświętszym. 4 Posiadało ono złotą kadzielnicę i arkę przymierza całą pokrytą złotem, w której było złote naczynie z manną, laska Aarona, która zakwitła, i tablice przymierza.

– “wieczna” ustawa dotycząca kapłaństwa Aarona została zniesiona i zastąpiona kapłaństwem Chrystusa – kapłańśtwo dalej funkcjonuje ale w innej formie

2 Mojż. 29:9 I przepaszesz ich pasem, Aarona i jego synów, i włożysz na nich mitry, i będzie do nich należało kapłaństwo na mocy wiecznej ustawy. 

Hebr. 7:28  Prawo bowiem ustanawiało najwyższymi kapłanami ludzi, którzy podlegają słabościom, słowo zaś przysięgi, która nastąpiła po prawie, ustanowiło Syna doskonałego na wieki. 

Hebr. 8:6-7;13 6 Teraz zaś nasz kapłan o tyle znakomitszą otrzymał służbę, o ile jest pośrednikiem lepszego przymierza, które zostało oparte na lepszych obietnicach. 7 Gdyby bowiem to pierwsze było nienaganne, to nie szukano by miejsca na drugie; 13 A gdy mówi „nowe”, uznaje pierwsze za przedawnioneUstne przekazanie prawa szabatu

Po trzecie o tym, że szabat czyli Dzień Pańśki ma być zachowywany w okresie katolickości Kościoła dowodzi tekst Ezechiela. Proroctwo to dotyczy nowej Świątyni, którą nie jest milenijna, strukturalna świątynia lecz kościół.

Ezech. 46:3 Podobnie lud tej ziemi będzie oddawał pokłon przed PANEM u wejścia tej bramy w dni szabatu i w czasie nowiu.

---

Cechy sabatu a Dzień Pański

Ryt to ustalony i powszechnie przyjęty sposób sprawowania obrzędów religijnych, ujednolicony i zebrany, najczęściej również spisany. Stanowi odzwierciedlenie duchowości – nauki, tradycji – danego kościoła, ich zewnętrzną formę. Poniżej lista fragmentów Pisma poświadczająca, że sabay posiadał cechy rytów, tj. wkazujące na jego ceremonialny charakter.

1. Istniał przepis nakazujący zabijać tych, co szabasu nie przestrzegają, w tym samym miejscu czytamy, że sabat to święto. Dzień Pański to święto Chrystusa, Jego szczególny dzień. Ci, którzy go nie przestrzegają grzeszą i podlegają dyscyplinie kościelnej tak samo jak ci, którzy kradną czy mordują.

2 Mojż. 35:2 Przez sześć dni będzie wykonywana praca, ale siódmy dzień będzie dla was świętem, szabatem odpoczynku dla PANA. Kto w nim wykona pracę, poniesie śmierć.

2. Ponadto należało w tym dniu się radować. To samo dotyczy Dnia Pańskiego

Psalm 118:24 Oto dzień, który PAN uczynił, weselmy się i radujmy się w nim.

3. Wspominać o niewoli w Egipcie oraz wyprowadzeniu z niej Izraela przez Boga. W Dniu Pańskim należy rozmyślać o Ewangelii Chrystusa, uwolnieniu z niewoli grzechu.

5 Mojż. 5:12,15 Przestrzegaj dnia szabatu, abyś go święcił, tak jak ci nakazał PAN, twój Bóg 15 I pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w ziemi Egiptu i że PAN, twój Bóg, wyprowadził cię stamtąd potężną ręką i wyciągniętym ramieniem. Dlatego PAN, twój Bóg, nakazał ci obchodzić dzień szabatu.

4. Należało go rozumieć jako znak między Izraelem a Bogiem. Kościół  czyli Boży Izrael dalej posiada ten znak.

2 Mojż. 31:16-17 16 Dlatego synowie Izraela będą przestrzegać szabatu, zachowując szabat przez wszystkie pokolenia jako wieczną ustawę. 17 Jest on wiecznym znakiem między mną a synami Izraela, bo w sześć dni PAN uczynił niebo i ziemię, a siódmego dnia przestał i odpoczął.

5. Był to dzień doniosły który należało uczcić i nazywać rozkoszą, dodatkowo nakładał restrykcję na wolę i mowę. Nic się nie zmieniło w Dniu Pańśkim

Izaj. 58:13 Jeśli powstrzymasz swoją nogę od przekraczania szabatu, aby nie wykonać swojej woli w moim świętym dniu; jeśli nazwiesz szabat rozkoszą, dzień święty PANA – szanownym; jeśli go uczcisz, nie czyniąc swoich spraw ani nie wykonując swojej woli, ani nie mówiąc słowa próżnego

6. Należało w ten dzień oddawać pokłon Panu. Każdy chrześcijanin czci Pana w Dniu Pańskim w sposób szczególny

Ezech. 46:3 Podobnie lud tej ziemi będzie oddawał pokłon przed PANEM u wejścia tej bramy w dni szabatu i w czasie nowiu

7. I miał swoje świątynne ofiary przypisane do siebie, które były konkretnie okreslone. Ofiara została zniesiona przez doskonałą ofiarę Chrystusa, o której rozmyślamy w Dniu Pańśkim

4 Mojż. 28:9-10 9 Lecz w dniu szabatu złożysz dwa roczne baranki bez skazy i dwie dziesiąte efy mąki pszennej zmieszanej z oliwą na ofiarę z pokarmów wraz z jej ofiarą z płynów. 10 To jest całopalenie sobotnie w każdy szabat, oprócz nieustannego całopalenia i jego ofiary z płynów.

---

Kwestia przeniesienia zwyczajów

Żydowski szabat, jako ostatni dzień tygodnia, wskazywał na konieczność odpocznienia od uczynków, tym samym wskazywał na Chrystusa, który swoją ofiarą znosi konieczność wysiłków w celu zbawienia. Zmartwychwstały Chrystys w niedzielę (Mat. 28:1; Marek 16:9; Łuk. 24:1; Jan 20:1) jest odpocznieniem dla wszystkich chrześćijan, ten dzień jest dniem odpoczynku, rozpoczynającym tydzień pracy w Chrystusie. Dzień Pański jest zatem chrześcijańskim dniem odpocznienia, chrześcijańskim szabatem.

Istnieje wiele innych zbieżności między żydowskim szabatem a chrześćijańskim Dniem Pańśkim, czyli niedzielą co możemy zaobserwować poprzez szereg zwyczajów.

A) W dniu żydowskiego szabatu istniał pradawny zwyczaj czytania Świętych Pism. Nawet służba naszego Pana wskazuje na ten zwyczaj, ponieważ polegała na czytaniu i ekspozycyjnym nauczaniu Bożego Słowa. w synagogach w czasie szabatu.

Dzieje 15:21Mojżesz bowiem od dawien dawna ma w każdym mieście takich, którzy go głoszą, gdyż w synagogach co szabat czytają go.
.
Łuk. 4:16-21 16.Przyszedł też do Nazaretu, gdzie się wychował. Według swego zwyczaju wszedł w dzień szabatu do synagogi i wstał, aby czytać17.I podano mu księgę proroka Izajasza. Gdy otworzył księgę, znalazł miejsce, gdzie było napisane: 20. Potem zamknął księgę, oddał ją słudze i usiadł, a oczy wszystkich w synagodze były w nim utkwione. 21.I zaczął do nich mówić: Dziś wypełniły się te słowa Pisma w waszych uszach.

Chrystus zmartwychwstały zwyczaj ten przenosi na niedzielę. Pierwsze po wskrzeszeniu kazanie Jezusa do zgromadzonego kościoła odbyło się w niedzielę. Drugie po wskrzeszeniu kazanie Jezusa do zgromadzonego kościoła miało miejsce również w niedzielę. Również Apostołowie zgromadzonych ludzi w kościele nauczali w niedzielę

Jan 20:19 A gdy był wieczór tego pierwszego dnia po szabacie, a drzwi były zamknięte tam, gdzie zgromadzili się uczniowie z obawy przed Żydami, przyszedł Jezus, stanął pośrodku i powiedział do nich: Pokój wam.
.
Jan 20:26 A po ośmiu dniach jego uczniowie znowu byli w domu, a Tomasz z nimi. I przyszedł Jezus, gdy drzwi były zamknięte, stanął pośrodku i powiedział: Pokój wam.
.
Dzieje 20:7 A pierwszego dnia po szabacie, gdy uczniowie zebrali się na łamanie chleba, Paweł, który miał nazajutrz odjechać, przemawiał do nich i przeciągnął mowę aż do północy.

B) Chrystus spożył wieczerzę paschalną w dniu przygotowania i ustanowił pamiątkę Wieczerzy Pańśkiej (Łuk. 22:8-20). Sama Pascha wypadała w sobotę, zbiegając się w ten sposób z cotygodniowym szabatem w którym oba święta obchodzono tego samego dnia, a piątek był Dniem Przygotowania.

Żydzi pochodzący z  północnej Palestyny liczyli dzień od wschodu do wschodu słońca, Jezus i uczniowie jako Galilejczycy trwali w tej tradycji i dla nich dzień Paschy rozpoczął się wraz ze wschodem słońca w czwartek, a zakończy się wschodem słońca w piątek.

 Śmierć Jezusa w Dniu Przygotowania, czyli piątek według tradycji północnej, nastąpiła w tym samym czasie, kiedy baranki były przygotowywane na ucztę paschalną później tego wieczoru, na początku Dnia Paschy.

Jan 19:31 Wtedy Żydzi, aby ciała nie zostały na krzyżu na szabat, ponieważ był dzień przygotowania (bo ten dzień szabatu był wielkim dniem,)

Pamiątkę Wieczerzy Pańśkiej, która zastąpiła wieczerzę paschalną, Apostołowie i uczniowie spożywali w niedzielę czyli w Dzień Pański, po szabacie żydowskim.

Dzieje 20:7 A pierwszego dnia po szabacie, gdy uczniowie zebrali się na łamanie chleba, Paweł, który miał nazajutrz odjechać, przemawiał do nich i przeciągnął mowę aż do północy.

C) W dniu żydowskiego szabatu istniał ustanowiony przez kapłana Jehojadę zwyczaj zbierania datków na rzecz świątyni, który funkcjonował do czasów Jezusa

2 Król. 12:9 Wtedy kapłan Jehojada wziął jedną skrzynię, zrobił otwór w jej wieku i postawił ją przy ołtarzu po prawej stronie, którędy wchodzono do domu PANA. Kapłani zaś, którzy strzegli progu, wrzucali tam wszystkie pieniądze, które wnoszono do domu PANA.
.
Marek 12:41 A siedząc naprzeciw skarbony, Jezus przypatrywał się, jak ludzie wrzucali do niej pieniądze. Wielu bogaczy wrzucało wiele.

Chrześcijanie otrzymali zalecenie aby dary na rzecz Kościoła, czyli Świątyni Chrystusa, zbierać Dzień Pańśki czyli w niedzielę.

1 Kor. 16:2 Każdego pierwszego dnia tygodnia niech każdy z was odkłada u siebie, stosownie do tego, jak mu się powodzi, aby nie urządzać składek dopiero wtedy, kiedy ja tam przybędę.

Zatem nauczanie, Wieczerza oraz kolekta okazują się tożsamymi elementami żydowskiego szabatu oraz Dnia Pańśkiego. Dzień Pański w nowej dyspensacji wyraźnie przejął rolę żydowskiego szabatu.

---

Zobacz w temacie

• Wykład X – Ignacy z Antiochii
• Chrystus Panem Zakonu
• Intruz sobotni
• Szabas a zbawienie z uczynków
• Dzień Pański – klasyczna pozycja Reformowana, część 1
• Dzień Pański – klasyczna pozycja Reformowana, część 2