Wykład XVIII – List do Diogneta

utworzone przez | lut 18, 2019 | Teologia historyczna

Rys historyczny

List “μαθετες mathetes” – uczniów – do Diogneta (gr. Πρὸς Διόγνητον Ἐπιστολή Pros Diogneton Epistole) jest przykładem chrześcijańskiej apologetyki, pism broniących chrześcijaństwa przed jego oskarżycielami. Grecki pisarz i odbiorca nie są znani; szacunki datowania oparte na języku i innych dowodach tekstowych wskazują na 130 – 200 a.d. co sprawia, że że jest to jeden z pierwszych przykładów literatury apologetycznej.

Jednym z możliwych odbiorców listu mógł być Diognet, nauczyciel Marka Aureliusza, cesarza rzymskiego w latach 161 – 180 a.d.

List przetrwał tylko w jednym rękopisie , który znajdował się w Sztrasburgu i został zniszczony w pożarze podczas wojny francusko-pruskiej w 1870 roku. Ten rękopis został początkowo odkryty w kodeksie z XIII wieku, który zawierał dzieła przypisane Justynowi Męczennikowi. Wydrukowany był po raz pierwszy w 1592 r.We wszystkich kopiach w środku brakuje około dwóch linii tekstu. Manuskrypt z XIII wieku został uszkodzony w tym miejscu, a kopie zostały wykonane dopiero po tym, jak już zostały zniszczone. Wiele transkrypcji tego rękopisu przetrwało do dzisiaj.

Struktura

List posiada dwanaście rodziałów

Rozdział I: Okazja Listu.
Rozdział II: Krytyka kultów pogańskich.
Rozdział III: Krytyka Judaizmu
Rozdział IV: Inne obserwacje Żydów.
 Rozdział V: Zwyczaje chrześcijan.
 Rozdział VI: Relacja chrześcijan do świata.
 Rozdział VII: Manifestacja Chrystusa.
 Rozdział VIII: Nieszczęśliwy stan ludzi przed przyjściem Słowa.
 Rozdział IX: Dlaczego Syn został wysłany tak późno.
 Rozdział X: Błogosławieństwa, które wypłyną z wiary.
 Rozdział XI: Objawienie tajemnic Bożych
Rozdział XII: Znaczenie wiedzy dla prawdziwego życia duchowego.

Dzieło zawiera odpowiedzi na następujące pytania dotyczące chrześcijan i chrześcijaństwa (zadane w samym Liście):

  • Jakiemu Bogu zawierzyli?
  • Jaki kult Mu oddają?
  • Jak to się dzieje, że wszyscy oni pogardzają światem, a śmierć sobie lekceważą?
  • Dlaczego nie dbają o bogów czczonych przez Hellenów ani nie przestrzegają przesądów żydowskich?
  • Skąd się bierze ich wielka miłość wzajemna?
  • I dlaczego wreszcie ten lud nowy – ten nowy rodzaj życia – pojawił się dopiero teraz na świecie, a nie wcześniej?
    .

Ważniejsze przesłania

Potwierdzenie źródła nauki

XI. 1. Nie mówię nic szczególnego, nie szukam paradoksów, lecz jako uczeń Apostołów jestem nauczycielem narodów, a to, co sam otrzymałem, przekazuję wiernie wszystkim, którzy pragną być uczniami prawdy.

  • Nauka zawarta w Liście została zdefiniowana jako w pełni zgodna z nauczaniem apostolskim, jest zatem prawowierna
  • Tekst wskazuje na możliwy kontakt autora z Apostołami
  • Bardziej prawdopodobnym jest jednak, że głosi on naukę Apostołów taką, jaka powszechnie była uznana w całym ówczesnym Kościele
    .
Identyfikacja religii

I. 1. Widzę, dostojny Diognecie, że bardzo gorliwie starasz się poznać religię chrześcijan,

Odniesienie do rozsądku

II. 1. Kiedy więc oczyścisz się ze wszystkich przesłaniających twój umysł przesądów, kiedy odrzucisz zwodnicze przyzwyczajenia, kiedy staniesz się jakby z gruntu nowym człowiekiem – ponieważ, jak sam to przyznajesz, masz zamiar słuchać nowej nauki – rozpatrz wówczas, posługując się nie tylko oczami, lecz także rozumem, jaka jest w rzeczywistości istota i postać zewnętrzna tych, których wy nazywacie bogami i za bogów też uznajecie.

Krytyka idolatrii

II. 2. Czyż ten oto nie jest po prostu kamieniem podobnym do innych kamieni, po jakich depczemy? Czyż tamten z brązu ma większą wartość od sprzętów odlewanych na nasz użytek? Ten znowu z drewna już gnić zaczyna, ów zaś ze srebra potrzebuje stróża, żeby go nie ukradziono. Inny jest kawałkiem żelaza, które rdza pożera, inną bryłą gliny, wcale nie szlachetniejszej od używanej zwykle do sporządzania najmniej godnych naczyń.

  • Zupełnie jak w przypadku kultu Rzymskiego katolicyzmu poganie czynili sobie wizerunki bożków, którym oddawali cześć
  • W obu przypadkach obiekty kultu podlegają rozkładowi a także ludzkiej niegodziwości

II. 4. Ci natomiast bogowie, których teraz czcicie, czyż nie mogliby pod ręką ludzką przemienić się w zwykłe sprzęty? Czyż nie są oni wszyscy głusi, ślepi, pozbawieni życia, czucia i możliwości ruchu? Czyż wszyscy nie gniją, nie niszczeją?

  • Jest to bardzo wyraźne odniesienie do tekstu Izaj. 44:9-17
  • Poinieważ stworzenie ulega zniszczeniu nie może zatem być obiektem religijnego uwielbienia
  • Stoi to w całkowitej opozycji do praktyki np. wyznawców bożka z Częstochowy

II. 6. Dlatego nienawidzicie chrześcijan, że takich bogów nie uznają.

  • Praktyka chrześcijańska II wieku pozbawiona była wizerunków Boga i świętych.

VI. 4. Niewidzialna dusza zamknięta jest w widzialnym ciele i o chrześcijanach wiadomo, że są na świecie, lecz kult, jaki oddają Bogu, pozostaje niewidziany.

  • .Niewidzialny kult oznacza całkowity brak materialnych elementów
  • Nie jest zatem możliwe, aby pierwszy Kościół praktykował kult obrazów i figur, jak to mają w zwyczaju Rzymscy katolicy czy wyznawcy Prawosławia
    .
Chrześcijaństwo a system religijnych ofiar

III. 3. Przynosząc ofiary bożkom głuchym i nic nie czującym, Hellenowie dowodzą swej bezmyślności. Żydzi, którzy składają je Bogu jakby mógł on takich darów potrzebować, powinni wreszcie zrozumieć, że postępują nie pobożnie, ale głupio.

  • Pierwotne chrześcijaństwo nie praktykowało żadnej formy składania Bogu ofiar
  • Najwyraźniej obca im była idea mszy świętej rozumianej jako “ofiara”

III. 5. Nie widzę żadnej różnicy między ludźmi sądzącymi, że właściwym hołdem dla Boga jest składanie Mu ofiar z krwi, dymiącego tłuszczu i całopaleń, a tymi, co w taki sam sposób okazują swoją pobożność głuchym bożkom niezdolnym z owej czci korzystać. Wyobraź sobie, że można dać coś Temu, który niczego nie potrzebuje!…

  • Kadzidło w rękach rzymskokatolickich księży uznane zostałoby przez pierwszy kościół za przejaw pogaństwa
    ,
Stosunek do szabatu, pokarmów i stroju

IV. 1. Co zaś do ich skrupułów dotyczących pokarmów, przesądnego zachowywania szabatu, zarozumiałości z powodu obrzezania, obłudy ich postów i świętowania pierwszych dni miesiąca, rzeczy zgoła śmiesznych i niewartych nawet wspomnienia, nie przypuszczam, byś potrzebował w tych sprawach moich wyjaśnień.

  • W II wieku gminy chrześcijańskie nie obchodziły szabatów
  • Szabaty, restrykcje pokarmowe, obrzezanie i żydowskie święta uznane były w tamtym czasie za przejaw śmieszności, przesądu, obłudy
  • Chrześcijańska wolność całkowicie zgodna z nauką Pisma zawartą w  1 Kor. 10:25; Kol. 2:16-23; 1 Tym. 4:1-5; Dzieje 15:19-21

V. 1. Chrześcijanie nie różnią się od innych ludzi ani miejscem zamieszkania, ani językiem, ani strojem.

  • Bardzo interesującym jest stwierdzenie o języku: chrześcijanie w swojej religii nie używali żydowskiej nowomowy;
  • Nie wzywali imienia Jehoszua czy Jahoszua lecz tak, jak to było w zwyczaju używali imienia Pańskiego takim, jakie było ono przyjęte w danym języku (w ich przypadku greka koine: Ιεσους Iesous)

V. 4. Mieszkają w miastach helleńskich i barbarzyńskich, jak komu wypadło, stosując się do miejscowych zwyczajów w ubraniu, jedzeniu, sposobie życia, 

  • Istotnym jest również fakt zachowywania zwyczajów lokalnej społeczności; świeczniki siedmioramienne, jarmułki i tego typu bzdury nie były w użyciu
  • Współczesne próby wtłoczenia chrześcijaństwa w kleszcze judaizmu nie ma swojego precedensu w pierwszym Kościele

. .

Sprawa małżeństwa i aborcji

V. 6.Żenią się jak wszyscy imają dzieci, lecz nie porzucają nowo narodzonych.7. Wszyscy dzielą jeden stół, lecz nie jedno łoże.

  • W II wieku nie było mowy o tzw. “wolnych związakch”
  • Dzieci zawsze były wśród chrześcijan pod wyjątkową ochroną.
  • Powszechną praktyką pozbywania się niechcianych dzieci było pozostawienie noworodka na śmierć, była to obok spędzenia płodu jedna z metod na tzw. “niechciane ciąże”
  • Identyczne co do przesłania antyaborcyjne nauczanie znajdziemy w Didache (zobacz Moralność i aborcja)
    .
Uświęcenie

VI. 5. Ciało nienawidzi duszy i chociaż go w niczym nie skrzywdziła, przecież z nią walczy, ponieważ przeszkadza mu w korzystaniu z rozkoszy. Świat też nienawidzi chrześcijan, chociaż go w niczym nie skrzywdzili, ponieważ są przeciwni jego rozkoszom.

  • Tekst paralelny do Gal. 5:17
  • Chrześcijanin cechuje duchowa wewnętrzna walka
Obalenie doktryny Świadków Jehowy

VII. 2. Nie posłał ludziom, jakby ktoś sobie mógł wyobrazić, jakiegoś sługi, czy to anioła, czy archanioła, jednego z duchów zawiadujących sprawami ziemskimi lub z tych, którym zlecono rządy w niebie, lecz samego Architekta i Budowniczego wszechświata. Przez Niego to Bóg stworzył niebo, przez Niego zamknął morze w określonych granicach, do Jego praw tajemniczych stosują się wszelkie żywioły. On też słońcu wytyczył miarę, jaką musi zachować w swoich dziennych podróżach, Jemu posłuszny jest księżyc, gdy mu rozkazuje, by w nocy świecił, Jego słuchają gwiazdy towarzyszące w drodze księżycowi, od Niego wszech-świat bierze swój porządek i granice, Jemu cały podlega: niebo i wszystko, co w niebie, ziemia i wszystko, co na ziemi, morze i wszystko, co w morzu, ogień, powietrze, otchłań, to, co w górze, to, co w dole, i regiony pośrednie. Jego to właśnie Bóg posłał do ludzi.

  • Według wyznawców doktryn Strażnicy Chrystus przed wcieleniem był Archaniołem Michałem
  • W II wieku tego typu nauka uznana była by za czystą herezję
    .
Podwójna natura Chrystusa

VII. 4. Z całą łaskawością i łagodnością, jak król posyła swego syna-króla; posłał Go jako Boga, posłał jako Człowieka do ludzi, posłał, by ich zbawiał, by nakłaniał, a nie zmuszał siła. Bóg bowiem nie posługuje się przemocą.

  • Pierwszy Kościół doskonale rozumiał podwójną naturę Chrystusa: vere Deus,vere homo – prawdziwie Bóg, prawdziwie człowiek.
  • Doktryna identyczna z Filipian 2 (zobacz artykuł Carmen Christi a zielonoświątkowa jedność Bóstwa)
  • Pierwszy Kościół był Trynitarny w swojej doktrynie
    .
Kalwinizm II wieku

VII. 7. Czy nie widzisz, że rzucają chrześcijan na pożarcie dzikim zwierzętom, aby zaparli się Pana, lecz oni nie ulegają? 8. Czy nie widzisz, że im większa jest liczba skazanych, tym więcej pojawia się nowych chrześcijan? 9. Zjawiska tego nie można uznać za dzieło ludzkie, to sprawia moc Boża. To są właśnie znaki jego przyjścia.

  • W pierwszym Kościele doskonale widziano, że Chrześcijanin nie może utracić zbawiającej wiary
  • To, co praktycznie obserwowali pierwsi chrześcijanie ma swoje całkowite potwierdzenie w Piśmie (1 Piotra 1:5; Rzym. 8:28-31; Jan 6:39)
  • Pierwszy Kościół nie przyjmował nauk arminian

X. 4. Kochając zaś, nauczysz się naśladować jego dobroć. A nie dziw się, że człowiek może naśladować Boga. Może, jeśli Bóg zechce.

  • Możliwość stania się uczniem Chrystusa jest całkowicie zależna od Boga
  • Tekst paralelny do nauki zawartej w Liście do Rzymian
    .
    Rzym. 8:29 Tych bowiem, których on przedtem znał, tych też przeznaczył, aby stali się podobni do obrazu jego Syna, żeby on był pierworodny między wieloma braćmi.
    .
    .
Doktryna podwójnego przypisania

IX. 2. Litując się nad nami sam wziął na siebie nasze grzechy, swego własnego Syna wydał jako okup za nas, świętego za niegodziwych, niewinnego za grzeszników, sprawiedliwego za niesprawiedliwych, niezniszczalnego za zniszczalnych, nieśmiertelnego za śmiertelnych. 3.Cóż bowiem innego mogłoby zakryć nasze grzechy, jeśli nie Jego sprawiedliwość?

  • Tekst potwiedza zbawienie z łaski przez wiarę, niemal identyczny z
    .
    Filip. 3:9 I znaleźć się w nim, nie mając własnej sprawiedliwości, tej która jest z prawa, ale tę, która jest przez wiarę Chrystusa, to jest sprawiedliwość z Boga przez wiarę;
    .
    2 Kor. 5:21 On bowiem tego, który nie znał grzechu, za nas grzechem uczynił, abyśmy w nim stali się sprawiedliwością Bożą.

IX. 5. O wspaniała wymiano! O arcydzieło niezgłębione! O nieoczekiwane dobrodziejstwo! Niegodziwość wielu znika w sprawiedliwości Jednego, a sprawiedliwość Jednego wielu niegodziwych usprawiedliwiła..

  • Pierwszy kościół wierzył, że grzechy wierzacych zostały przypisane Chrystusowi, podczas gdy Jego sprawiedliwość przypisana zbawionym (więcej w artykule Doktryna podwójnego przypisania)
  • Rzymskokatolicki i arminianistyczny synergizm nie znajduje potwierdzenia w systemie wierzeń Kościoła II wieku.
    .

Zobacz w temacie

 

Print Friendly, PDF & Email