Definicja
Gr. δοκεῖν dokein – wydawać się, mniemać, przypuszczać – herezja chrystologiczna (powstała w II w., jej korzenie sięgają do I w.), która nie atakowała Boskiej natury lecz kwestionowała fizyczność Chrystusa. Herezja ta zakładała, że fenomen Jezusa, jego historyczne i cielesne istnienie, a przede wszystkim ludzka postać, były jedynie pozorem bez żadnej prawdziwej rzeczywistości. Ogólnie przyjmowano, że Jezus wydawał się jedynie człowiekiem, a jego ludzka forma była iluzją..
Historia
Słowo Δοκηταί Dokētaí “Iluzjoniści” odnoszące się do wczesnych grup, które zaprzeczały człowieczeństwu Jezusa, po raz pierwszy pojawiły się w liście biskupa Serapiona z Antiochii (197-203), który odkrył tą doktrynę w apokryficznej Ewangelii Piotra podczas pasterskich odwiedzin w społeczność chrześcijańskiej w miejscowości Rhosus (obecnie Turcja). Nauka została przez niego potępiona. Doketyzm został jednoznacznie odrzucony na I Soborze Niceiskim w 325 roku.
Nauka ta odwzorowuje grecki system filozoficzny. Platon nauczał, że świat fizyczny jest podrzędnym odbiciem prawdziwego świata idei, który jest doskonały. Doketyzm przyjął ten dualistyczny podział: materia zła, duchowość dobra i dopasował do niego przesłanie Pisma. Tak więc Chrystus postrzegany jako dobry Bóg – duch – nie mógł być materialny, gdyż stałby się niedoskonały i zły poprzez zanieszczyszczenie światem materialnym. A ponieważ Pismo jasno stwierdza, że Jezus nie był zanieczyszczony, stąd wniosek, że nie był cielesny.
.
Dwie formy herezji
W jednej wersji, tak jak w marcjonizmie, Chrystus był tak boski, że nie mógł być człowiekiem, ponieważ Bóg nie posiada ciała materialnego, które w związku z tym nie mogło fizycznie cierpieć. Jezus wydawał się tylko człowiekiem z krwi i kości; jego ciało było fantomem.
Inne grupy, które zostały oskarżone o doketyzm, utrzymywały, że Jezus był człowiekiem w ciele, ale Chrystus był oddzielną istotą, która weszła w ciało Jezusa w postaci gołębia podczas chrztu, upoważniła go do czynienia cudów i porzuciła go po jego śmierci na krzyżu.
,
Niekanoniczne teksty zawierające nauczanie doketyzmu
- Dzieje Jana
- Podstawowy List – Augustyn z Hippony nawiązuje do manichejczyków wierzących w doketystycznego Jezusa
- Gnostyczna apokalipsa Piotra
- Ewangelia Basilidesa
- Ewangelia Judasza
- Ewangelia Piotra
- Ewangelia Filipa
- Drugi Traktat o wielkim Secie
.
Doketyzm a Islam
Koran zawiera doketystyczną chrystologię, postrzegającą Jezusa jako boskiego iluminatora, a nie Odkupiciela. Islamski doketyzm koncentruje się na zanegowaniu ukrzyżowania Jezusa.
Sura an-Nisa naucza:
I z powodu ich powiedzenia: Zabiliśmy Mesjasza, Jezusa, syna Marii, posłańca allacha – oni go nie zabili i nie ukrzyżowali, ale im się to wydawało; i patrzcie! ci, którzy się nie zgadzają, mają wątpliwości; nie mają o tym pojęcia, poza poszukiwaniem przypuszczeń; zabili go nie na pewno. Ale bóg wziął go do siebie. [Koran Sura 4:157-58]
.
Apologetyka Apostoła Jana
Zaprzeczenie wcielenia Boga Chrystusa jest równoznaczne z negacją dzieła odkupienia. Skoro Chrsytus miał umrzeć za grzechy wszystkich wybranych do zbawienia to jeśli nie przyszedł w ciele, również nie umarł jako ofiara zastępcza. Również aby Chrystus mógł spełniać rolę pośrednika między Bogiem a ludźmi zbawionymi, musi On być prawdziwym człowiekiem posiadającym fizyczne ciało. Jeśli Jezus nie miał ciała, nie jest też pośrednikiem.
Ewangelia Jana spisana między 80 a 90 a.d. zawiera zeznanie Apostoła, który dotykał fizycznego ciała Chrystusa
Jan 21:20 A Piotr, odwróciwszy się, zobaczył ucznia, którego Jezus miłował, idącego za nim, który też przy wieczerzy położył się na jego piersi i zapytał: Panie, kto jest tym, który cię wyda?
Powstały między 90 a 95 a.d. Pierwszy List Jana skierowany jako miecz przeciw herezji rodzącego się doketyzmu nie pozostawia wąpliwości, że nauka ta jest z innego ducha. I tak jeśli ktoś przemawia w zborze głosząc, że Bóg Syn nie przyszedł w ciele, jest fałszywym prorokiem. Inny duch został zdefiniowany przez Apostoła Jana jako duch, czyli sługa antychrysta.
1 Jana 1:1 To, co było od początku, co słyszeliśmy, co widzieliśmy na własne oczy, na co patrzyliśmy i czego dotykały nasze ręce, o Słowie życia;
.
1 Jana 4:1-2 1 Umiłowani, nie wierzcie każdemu duchowi, ale badajcie duchy, czy są z Boga, gdyż wielu fałszywych proroków wyszło na świat. 2 Po tym poznacie Ducha Bożego: każdy duch, który wyznaje, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele, jest z Boga. 3 Każdy zaś duch, który nie wyznaje, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele, nie jest z Boga. Jest to duch antychrysta, o którym słyszeliście, że nadchodzi, i już teraz jest na świecie.
Ciekawym jest fakt, że pierwsi heretycy nie kwestionowali prawdziwej i wielkiej Boskości Chrystusa. Wiara, że Mesjasz to Bóg Jahwe była bardzo ugruntowana we wczesnym Kościele.
Doketyzm jest głównym komponentem gnostycyzmu.
Współczesne przejawy
Wydawałoby się, że herezja doketyzmu umarła w pierwszych wiekach, szczególnie po przyjęciu Symbolu Nicejskiego gdzie czytamy o Chrystusie:
“który dla nas ludzi i dla naszego zbawienia zstąpił i przyjął ciało, stał się człowiekiem, cierpiał i zmartwychwstał trzeciego dnia,”
Jednakże nawet dzisiaj pozbawieni Ducha Świętego i niedouczeni “pastorzy” głoszą swoiste formy doketyzmu. Przykładem tego jest Paweł Chojecki, który odrzucając rzeczywistość ludzkiej natury Chrystusa zakłada zaledwie podobieństwo i upodobnienie:
“Jezus odarł się z majestatu i przyszedł z zewnątrz podobny do człowieka (…). Owszem, upodobnił się w zewnętrznym wizerunku do człowieka. Przyszedł na ziemię w postaci człowieka. Ale nie jest człowiekiem.” – Paweł Chojecki, źródło 37 minuta nagrania
Na podstawie źródło
