Wessel Gansfort: przedreformator i antypapista

utworzone przez | paź 11, 2022 | Bohaterowie wiary, Historia chrześcijaństwa

Słowem wstępu

1 Kor. 2:2 Postanowiłem bowiem nie znać wśród was niczego innego, jak tylko Jezusa Chrystusa, i to ukrzyżowanego.

Wessel Gansfrort a właściwie Wessel Harmensz Gansfort (1419 – 4 października 1489) był teologiem i wczesnym humanistą północnych Niderlandów. Znany jest pod wieloma nazwiskami, czasem jest mylony z innym krytykiem rzymskiego katolicyzmu, Johanem z Wessel (1400 – 1481)

Gansfort warty jest wspomnienia, ponieważ był to jeden z Reformatorów przed Reformacją. Żyjąc w czasie rozwiniętego papiestwa i teologicznej herezji zbawienia z sakramentów i wolnej woli, protestował przeciwko

  • poganizacji papiestwa,
  • przesądom
  • magicznemu korzystaniu z sakramentów,
  • odpustom
  • autorytetowi tradycji kościelnej
  • oraz tendencji późniejszej teologii scholastycznej kładącej nacisk na rzekomą wolną wolę człowieka w usprawiedliwieniu

Niektóre z nauk Wessela zapowiadały Reformację Protestancką.

Wczesne życie

2 Kor. 11:3 Lecz boję się, by czasem, tak jak wąż swoją przebiegłością oszukał Ewę, tak też wasze umysły nie zostały skażone i nie odstąpiły od prostoty, która jest w Chrystusie.

Gansfort urodził się w Groningen. Po wstępnej edukacji w miejscowej łacińskiej szkole św. Marcina, kształcił się w miejskiej szkole w Zwolle, która była ściśle związana z Braćmi Życia Wspólnego (zwolennicy prostego nabożeńśtwa i przeciwnicy nieodwoływalnych ślubów mnisich), w których domu mieszkał jako młody uczeń. Nawiązał bliskie związki z klasztorem na Górze św. Agnes niedaleko Zwolle i zaprzyjaźnił się z Thomasem a Kempis autorem słynnej księgi O naśladowaniu Chrystusa gdzie zawarty został słynny cytat

“człowiek proponuje, ale to Bóg rozporządza” [1.19]

Jego szesnastowieczny biograf Albertus Hardenberg, który znał byłego sługę Gansforta Goswinusa van Halena, pisze, że Gansfort wyjechał z Zwolle bezpośrednio do Kolonii, być może dopiero w 1449 roku. W Kolonii przebywał w Bursa Laurentiana, gdzie wkrótce został nauczycielem.

Tytuł magistra sztuki otrzymał w 1452 roku i z wielką wdzięcznością wspomina, że ​​to właśnie tutaj po raz pierwszy uczył się Platona. Języka Greckiego uczył się od mnichów wygnanych z Grecji, a hebrajskiego od niektórych Żydów. Szczególnie interesował się teologią eucharystyczną Ruperta z Deutz, który był przeciwny herezji transsubstancjacji, z tego też powodu sprawdzał lokalne biblioteki benedyktyńskie w poszukiwaniu dzieł nawiązujących do tematu.
.

Praca

Kol. 2:8 Uważajcie, żeby was ktoś nie obrócił na własną korzyść przez filozofię i próżne oszustwo, oparte na ludzkiej tradycji, na żywiołach świata, a nie na Chrystusie.

Zainteresowanie sporami między realistami a nominalistami w Paryżu skłoniło go do wyjazdu do tego miasta, gdzie pozostał przez szesnaście lat jako uczony i nauczyciel.

Realizm umiarkowany sprzeciwia się zarówno realizmowi skrajnemu (jak teoria form platońskich), jak i nominalizmowi. Nominaliści zaprzeczają całkowicie istnieniu uniwersaliów, nawet jako skonkretyzowanych i zwielokrotnionych w konkretach. Umiarkowany realizm jest jednak uważany za środek między realizmem platońskim a nominalizmem, ponieważ utrzymuje, że uniwersalia znajdują się w przestrzeni i czasie, chociaż nie mają oddzielnych sfer

Tam ostatecznie stanął po stronie nominalistów, pod wpływem jego mistycznych tendencji antykościelnych, jak i metafizycznego wglądu; ponieważ nominaliści byli wówczas partią antypapieską. Chęć poznania humanizmu wysłała go do Rzymu, gdzie w 1470 był bliskim przyjacielem włoskich uczonych i pod opieką kardynałów Bessariona i Francesco della Rovere (przeora zakonu franciszkanów, a następnie papieża Sykstusa IV).

Mówi się, że Sykstus chętnie uczyniłby Wessela biskupem, ale ten nie pragnął żadnej kościelnej rangi i raczej poprosił o hebrajski Stary Testament. Zabrał to do Groningen, gdzie, ku konsternacji mnichów, studiował tekst na głos.

Z Rzymu Wessel wrócił do Paryża i szybko stał się sławnym nauczycielem, gromadząc wokół siebie grupę entuzjastycznych młodych uczniów, wśród których był słynny hebraista Johann Reuchlin.

W 1475 Wessel przebywał w Bazylei, a w 1476 w Heidelbergu, ucząc filozofii na uniwersytecie. W miarę upływu lat wzrastała w nim niechęć do teologicznej walki scholastyki. Odwrócił się także od tej uniwersyteckiej dyscypliny gdzie studiowano nie Pismo Święte lecz raczej ludzkie tradycje (non studia sacrarum literarum sed studiorum commixtae corruptiones).

Po 30 latach życia akademickiego wrócił do rodzinnego Groningen i resztę życia spędził częściowo jako dyrektor Olde Convento, siostrzanego klasztoru Zakonu Tercjarzy, a częściowo w klasztorze św. Agnieszki w Zwolle. Witano go jako najsłynniejszego uczonego swoich czasów, krążyły o nim legendy, że podróżował po wszystkich krajach, zarówno w Egipcie, jak i Grecji, zbierając wszędzie owoce wszelkich nauk. Swoim przyjaciołom, uczniom i wielbicielom przekazał swoją duchowość retoryczną, gorliwość do wyższego wykształcenia i głębokiego ducha pobożności, który charakteryzował jego życie.

Zmarł 4 października 1489 roku z wyznaniem na ustach:

Znam tylko Jezusa Ukrzyżowanego.

Został pochowany w środku chóru kościoła Starego Klasztoru, który stał na tym, co obecnie nazywa się Rode Weeshuistraat, ale w tamtym czasie był znany jako Straat van de Geestelijke Maagden, którego był dyrektorem. Jego kości zostały odkryte w 1862 roku w obecności potomstwa Gansforta, członków amerykańskiej rodziny Gansevoort.

Szczątki zostały następnie przeniesione do Martinikerk, gdzie wzniesiono pomnik.
.

Dzieła

Mat. 16:18 …a na tej skale zbuduję mój kościół, a bramy piekła go nie przemogą.

Główne dzieła Gansforta to:

  1. De oratione et modo orandi (O modlitwie i sposoboie modlitwy)
  2. Scala meditationis (Zakres medytacji)
  3. De causis incarnationis (O przyczynach wcielenia)
  4. De dignitate et potestate ecclesiastica (O godności i władzy kościelnej)
  5. De providentia (O opatrzności)
  6. De causis et effectibus incarnationis et passionis (O przyczynach i skutkach cielenia i pasji)
  7. De sacramente, poenitentiae (O sakramencie pokuty)
  8. Quae sit vera communio sanctorum (Jaka jest parawdziwa komunia świętych)
  9. De purgatorio (O czyśćcu)
  10. De sacramento Eucharistiæ et audienda missa (O sakramencie Eucharystii i Mszy do wysłuchania)

Zachowało się tylko kilka listów Wessela. Mówi się, że niektóre z jego dzieł zostały spalone przez przyjaciół wkrótce po jego śmierci z obawy przed kościelnym dochodzeniem.
.

Reputacja i wpływ

2 Tym. 4:7 Dobrą walkę stoczyłem, bieg ukończyłem, wiarę zachowałem.

Gansfort dokonał trafnej krytyki średniowiecznej doktryny rzymskokatolickiej. Zaprzeczał nieomylności zarówno papiestwa, jak i powszechnych soborów kościelnych. Zdefiniował Kościół jako wszystkich wierzących a nie organizację kierowaną przez papiestwo. Nie odrzucał wprawdzie ofiary mszy, ale utrzymywał, że Chrystus jest obecny w chlebie i winie tylko dla wierzących, była to zatem duchowa obecność.

Jako silny augustianin podtrzymywał zbawienie suwerenną łaską Bożą, odrzucał odpusty, a nawet nauczał doktryny o usprawiedliwieniu przez wiarę, choć była ona nieco zagmatwana. Gansfort miał więcej szczęścia niż Jan z Wesel w ucieczce przed Inkwizycją; zmarł spokojnie. Żadne z pism Gansforta nie zostało wydrukowane aż do czasów Reformacji, kiedy to Luter wydał je z pełną podziwu przedmową.

Wessel wywarł niezwykły wpływ na duchowieństwo Friesland i Groningen, przygotowując w ten sposób drogę Reformacji w tych stronach. Krytykę heretyckiej koncepcji komunii przedstawił w książce De coena Dei (Wieczerza Pańska). Dwóch uczonych humanistów holenderskich, Hinne Rode i Cornelis Hoen, zapoznało Zwingliego z ideami Gansforta i to właśnie od nich Zwingli wyprowadził swoją doktrynę o komunii (jako czystego symbolu). 

Założyciele Uniwersytetu Protestanckiego w Groningen w 1614 roku uważali Wessela Gansforta za jednego ze swoich intelektualnych poprzedników, obok Rudolpha Agricoli (1444–85) i Regnerusa Praediniusa (1510–59). Wczesne wydania dzieł Gansforta (np. Zwolle 1522, Bazylea 1523, Groningen 1614, Marburg 1617) na stronie tytułowej nazywają go uczonym światłem świata (Lux mundi).

Zobacz w temacie

Print Friendly, PDF & Email