Strona medialna czasowników i imiesłowów

Odcienie gramatyki

Uważny student Słowa Bożego zwróci z pewnością uwagę na trudności w identyfikacji strony czasownika, chodzi konkretnie o rozróżnienie między stroną bierną a medialną (osoby pragnące zapoznać się z ogólną różnicą proponujemy artykuł Strona Medialna). W czasach pierwotnych (Teraźniejszym, Przyszłym i Przeszłym dokonanym) zakończenia strony medialnej są identyczne z zakończeniami strony biernej. Sztandardowym tego przykładem jest tekst Rzymian

Rzym. 9:22 A cóż, jeśli Bóg, chcąc okazać gniew i dać poznać swoją moc, znosił w wielkiej cierpliwości naczynia gniewu przygotowane (κατηρτισμένα katertismena – czas Przeszły dokonany strona medialna lub bierna) na zniszczenie;

Ponieważ słowo κατηρτισμένα katertismena posiada identyczną formę zarówno w stronie biernej jak i medialnej, źródła wskazują tutaj na gramatyczną dwuznaczność, zatem mamy do czynienia z następującymi możliwościami interpretacji:

a) przygotowane (κατηρτισμένα katertismena – rozumiane jako strona bierna) na zniszczenie;

b) przygotowały się (κατηρτισμένα katertismena – rozumiane jako strona medialna bezpośrednia) się na zniszczenie

Jednakże polski zaimek zwrotny się nie oddaje w pełni głębi znaczeniowej strony medialnej (choć rzeczywiście w wielkim uproszczeniu można go tutaj w ten sposób zastosować). Inną możliwością będzie interpretacja zgodna z definicją strony medialnej:

c) miały swój udziałw przygotowaniu (κατηρτισμένα katertismena – rozumiane jako strona  medialna wzajemna) na zniszczenie

Jak widzimy zakres możliwych interpretacji jest dość szeroki, warto zatem poznać odcienie strony medialnej oraz przykłady ich użycia w celu lepszego zrozumienia tekstu Słowa. Chodzi o zrozumienie przekazu dokładnie tak, jak miałoby to miejsec w przypadku człowieka posługującego się greką koine z I wieku naszej ery.

Czy rzeczywiście w tekście Rzymian mamy do czynienia ze stroną medialną, jak twierdzą nasi Bracia infralapsarianie? Poniższe rozważanie oparte o zasady zawarte o dwa podręczniki:

1. Robertson’s Greek Grammar,  źródło
   
2. Daniel Wallace Greek Grammar Beyond the Basics: An Exegetical Syntax of the New Testament źródło
   /

---

Definicja strony medialnej

Zdefiniowanie funkcji strony medialnej nie jest łatwym zadaniem, ponieważ obejmuje dużą i amorficzną (czyli nieuporządkowaną) grupę niuansów. Generalnie rzecz ujmując w stronie medialnej podmiot wykonuje lub doświadcza czynności wyrażonej przez czasownik lub imiesłów w taki sposób, który podkreśla w nim udział podmiotu. Można powiedzieć, że podmiot działa w swoim interesie.

„Strona medialna zwraca szczególną uwagę na podmiot… podmiot działa w jakiś sposób w stosunku do siebie” – Roberson, 804

Różnica między stroną czynną a medialną polega na nacisku.

• strona czynna kładzie nacisk na działanie czasownika;
• strona medialna kładzie nacisk na aktora [podmiot] czasownika.

W przypadku wielu stron medialnych (zwłaszcza pośrednich) zapisanie podmiotu kursywą wskazywałoby ten nacisk.
.

---

Bezpośrednia (refleksyjna)

Podmiot działa sam na siebie. Ze względu na jego dużą subtelność nienatywni użytkownicy greki wykazują tendencję zastępowania tej formy bardziej znanymi (Polacy zastosują zaimek zwrotny się). W Nowym Testamencie strona medialna bezpośrednia (refleksyjna) jest bardzo rzadka, używana prawie wyłącznie z czasownikami, których niuans leksykalny zawiera pojęcie zwrotne (takie jak zakładanie ubrania) lub w ustalonym idiomie, który utrwalił się w języku.

Mat. 27:5 Wtedy rzucił te srebrniki w świątyni i oddalił się, a potem poszedł i powiesił (ἀπήγξατο apenksato – aorist, strona medialna bezpośrednia) [się]

---

Pośrednia (pośrednia refleksyjna, korzystna, intensywna, dynamiczna)

Podmiot działa dla siebie (lub czasami we własnym zakresie) lub we własnym interesie. Jest to powszechne użycie strony medialnej w Nowym Testamencie, zaraz po stronie medialnej deponencyjnej jest najczęściej stosowana forma. To użycie jest najbliższe ogólnej definicji strony medialnej sugerowanej przez wielu gramatyków.

Dzieje 5:2 I za wiedzą swojej żony odłożył (ἐνοσφίσατο enosfisato – aorist, strona medialna pośrednia) [sobie] część pieniędzy, a pewną część przyniósł i złożył u stóp apostołów.
.
Mat. 27:24 Gdy Piłat zobaczył, że nic nie osiąga, ale przeciwnie, zamieszanie staje się większe, wziął wodę i umył (ἀπενίψατο apenipsato – aorist, strona medialna pośrednia) [sobie] ręce przed tłumem, mówiąc: Nie jestem winny krwi tego sprawiedliwego. To wasza sprawa.

---

Sprawcza (causative)

Podmiot zrobił coś sobie lub coś dla siebie. Ponadto podmiot może być źródłem działania wykonanego w jego imieniu, współuczestniczyć jako przyczyna. To użycie, choć rzadkie, obejmuje niektóre ważne egzegetycznie teksty.

Łuk. 11:38 A faryzeusz, widząc to, dziwił się, że nie umył (ἐβαπτίσθη ebaptisthe – aorist, strona medialna sprawcza) [się] przed obiadem

---

Dopuszczająca (permisywna)

Podmiot pozwala coś zrobić lub sobie samemu. To użycie, choć rzadkie, obejmuje niektóre ważne egzegetycznie teksty.

Łuk. 2:4-5 Poszedł też Józef z Galilei…Aby dać [się] spisać (ἀπογράψασθαι apograpsasthai – aorist, bezokolicznik, strona medialna permiswyna) z Marią

Bezokolicznik: forma czasownika, która wyraża czynność lub stan w sposób abstrakcyjny, zazwyczaj bez określania czasu, rodzaju, liczby, osoby, trybu, strony i aspektu.

Dzieje 22:16 Wstań, zanurz (βάπτισαι baptisai – aorist strona medialna permisywna) [się] i obmyj (ἀπόλουσαι apolousai – aorist strona medialna permisywna) swoje grzechy, wzywając (imiesłów instrumentalny negujący zbawienie z chrztu wodnego) imienia Pana.

---

Deponencyjna (deponent)

Wiele czasowników ma formy medialne lub bierne, które często będą tłumaczone na polski przy użyciu czasowników strony czynnej. Przykładem jest ἔρχομαι erchomai, przychodzę, idę

Łuk. 13:7 Oto od trzech lat przychodzę (ἔρχομαι erchomai – czas teraźniejszy, strona medialna deponencyjna tłumaczona jako czynna)

---

Wzajemna (reciprocal)

Różnica między stroną medialną bezpośrednią a wzajemną jest taka, że o ile strona medialna bezpośrednia określa działania podmiotu na samego siebie o tyle strona medialna wzajemna odnosi się do wzajemną relacji oddziaływania.

Mat. 26:4 I naradzali (συνεβουλεύσαντο  synebouleusanto – aorist, strona medialna wzajemna) [się], jak by podstępnie schwytać i zabić Jezusa

---

Argumenty Wallace za stroną bierną czasownika κατηρτισμένα

Generalnie za stroną medialną opowiadają się infralapsarianie, tutaj wskazują na możliwe zastosowanie strony medialnej bezpośredniej lub wzajemnej. Czy rzeczywiście mamy do czynienia z którymś z tychże odcieni gramatycznych. Otoż nie. Za stroną bierną rozważanego czasownika w tekście Rzymian przemawiają następujące argumenty:

a) strona medialna bezpośrednia jest dość rzadka w Nowym Testamencie

b) czasownik καταρτίζω katarizo nigdzie w Nowym Testamencie nie występuje jako strona medialna bezpośrednia (czyli opisująca podmiot jako działający sam na siebie)

c) w czasie przeszłym dokonanym czasownik w formie biernej / medialnej należy zawsze traktować jako stronę bierną, np
.
– Łuk. 6:40, κατηρτισμένος kateptismenos – wyuczony
– 1 Kor. 1:10, κατηρτισμένοι katertismenoi – zjednoczeni
– Hebr. 11:3, φαινομένων fainomenon – widzialnych

d) niuans leksykalny καταρτίζω katarizo w połączeniu z czasem przeszłym dokonanym sugeruje coś w rodzaju „zakończonej transakcji”. … pełnego przygotowania

e) kontekst zdecydowanie przemawia za biernym i skończonym dziełem. W wersie 20 naczynie jest kształtowane przez wolę Boga, a nie przez jego własną („Czy naczynie gliniane może powiedzieć do tego, kto je ulepił: Dlaczego mnie takim uczyniłeś?”). W wersie 21 Paweł zadaje pytanie z οὐκ (w ten sposób oczekuje pozytywnej odpowiedzi): Czy przeznaczenie naczyń (jednego do honoru, drugiego do hańby) nie jest całkowicie z góry określone przez ich Stwórcę? Wers 22 jest odpowiedzią na to pytanie. Argumentować zatem, że κατηρτισμένα katertismena posiada stronę medialną bezpośrednią wydaje się być sprzeczne z gramatyką (normalne użycie strony i czasu), leksemem i kontekstem

f) strona medialna wzajemna nie może mieć zastosowania, ponieważ w takim przypadku człowiek byłby współgarncarzem, co jest niezgodne z argumentem wersetu 20 Czy naczynie gliniane może powiedzieć do tego, kto je ulepił: Dlaczego mnie (aktywny podmiot to Bóg) takim uczyniłeś (obiekt działania to człowiek)?

Wniosek: ponieważ gramatyka eliminuje możliwość użycia strony medialnej bezpośredniej i wskazuje na stronę bierną czasownika, potwierdza tym samym doktrynę supralapsalian. Bóg przeznaczył niektórych ludzi do zbawienia a niektórych przeznaczył na zatracenie.

---

Zobacz w temacie

• Wolność Garncarza, egzegeza Rzymian 9, cz. 1
• Wolność Garncarza, egzegeza Rzymian 9, cz. 2
• A jednak supralapsarianizm
• Strona medialna czasowników i imiesłowów
  .
• Wybranie a predestynacja
• Wybrany przez Boga