Przysięga na Boga

utworzone przez | kwi 6, 2021 | Chrześcijańska moralność, Egzegezy

Podstawa rozważania

Jakuba 5:12 A przede wszystkim, moi bracia, nie przysięgajcie ani na niebo, ani na ziemię, ani nie składajcie żadnej innej przysięgi. Lecz niech wasze „tak” będzie „tak”, a „nie” niech będzie „nie”, abyście nie byli sądzeni.

Zła egzegeza Pisma prowadzi do błędu. Przeciętny człowiek, czytając polską interpretację Słowa Bożego koncentrując się na środkowej części tekstu wyrabia w sobie następujące przeświadczenia:

  • każdy rodzaj przysięgi jest zakazany przez Boga
    .
  • jakakolwiek przysięga podlega pod Boży sąd

Żadne z powyższych nie jest prawdą. Poniżej proste dowody.

Historia błędu

Do dziś wśród “ewangelików” pokutuje pogląd o niezasadności składania przysiąg. Lecz skąd on się wziął?

Jedno z najwcześniejszych świadectw odrzucenia wszelkich form przysięgi napotykamy u Tertuliana (150 – † 240), ojca kościoła i zarazem (co jest istotne dla zrozumienia przyczyny jego błędu) głównego reprezentantem kartagińskiej, skrajnie fundamentalistycznej szkoły moralności. Tertulian całkowicie odrzucał bezwartościową w jego oczach filozofię grecką, będąc zaś fundamentalistą chrześcijan postrzegał jako doskonałych reprezentantów kontrkultury swoich czasów o moralności przewyższającej wszelkie ludzkie standardy:

“Dla Tertuliana chrześcijanie byli ludźmi obdarzonymi nową wyższą naturą“– źródło

W pogańskim systemie religijnym starożytnego Rzymu istniało pojęcie sacramentum czyli ustanowienie bezpośredniego związku między osobą przysięgającą a bogami. Siłą rzeczy wyższa natura chrześcijan implikowała wyższy standard moralny, co miało bezpośrednie przełożenie na jego pogląd o przysięgach.

“przysięgi fałszywe przemilczę, bo nawet samo przysięganie nie jest dozwolone“ – Tertulian, Apologetyk, O bałwochwalstwie

Tertulian odrzucał wszelkie formy przysięgi jako zbędne ze względu na fakt, iż chrześcijanie mieli zawsze być prawdomówni (tym samym całkowicie przeoczył rzeczywisty cel biblijnych przysiąg). Wychodząc z założenia apriori o wyższości moralnej chrześcijan pogwałcił podstawowe zasady interpretacji Pisma w jego oryginalnym języku. Ponieważ łacina była jego językiem ojczystym udowadniając swoją rację albo przeoczył znaczenie tekstu oryginalnego (greki uczył się jako drugiego języka) albo też celowo je pominął. Tertulian w ostateczności stał się legalistą.

Ponownie z odrzuceniem przysiąg napotykamy się w czasie Reformacji, konkretnie wśród odrzucających usprawiedliwienie z wiary anabaptystów. Kultyści zarazem kładli duży nacisk na duchowe doświadczenie, praktyczną prawość i posłuszeństwo boskim standardom. Ponownie mowa o legalistach.

“Anabaptyści, niezadowoleni z tego umiarkowanego stosowania przysięgi, potępiają wszystkich bez wyjątku na podstawie ogólnego zakazu naszego Zbawiciela […] Cóż zatem? Czy sprawią, że Bóg zaprzeczy sobie samemu, zatwierdzając i nakazując jednocześnie to, czego następnie zakazuje i potępia?“ – Jan Kalwin, Instytuty II 8,26

Reformatorzy bardzo wyraźnie ostrzegali przed błędną interpretacją tekstu Jakuba dostrzegając w takim podejściu sprzeczność moralną. Z jednej bowiem strony Bóg miałby afirmować i pochwalać przysięgi, z drugiej całkowicie nimi gardzić.

Aby dotrzeć do prawdy zwróćmy się teraz do samego tekstu
.

Analiza hermeneutyczna

Najbliższy kontekst wersu 12 wskazuje na problemy istniejące wśród rozproszonych Żydów (zatem w wielu przypadkach pozbawionych majątków), których główną przyczyną było finansowe wykorzystywanie uczciwych chrześcijan przez chciwych pracodawców (5:1-5). Tego typu oszustwo finansowe przyrównane zostało do morderstwa Chrystusa (5:6). Stąd Jakub zaleca oszukanym cierpliwość (5:7-8) oraz piętnuje grzech, konkretnie narzekanie Braci w Chrystusie jednych na drugich (5:9). Jako lekarstwo podany został przykład Hioba, Bożego męża pozbawionego absolutnie wszystkiego w życiu, w tym majątku i rodziny (5:10-11; Hiob 1:11-22), któremu Bóg ostatecznie wynagrodził wszystkie straty związane z próbą wiary.

Wers 12 stanowi podsumowanie stanu duchowego wierzących Żydów, którzy najwyraźniej, ze względu na braki finansowe i oszustwo ich własnych pracodawców zaczęli się nawzajem oszukiwać.  Być może nawet tymi pracodawcami byli sami wierzący Żydzi (1:9-11), przysięgający zapłacić za pracę swoim Braciom w Chrystusie w czasie późniejszym – były to w takim przypadku ślubowania bez pokrycia, czyli fałszywe, bardzo podobne do oszustw faryzejskich (ci utworzyli sztuczny podział na przysięgi wiążące i niewiążące Mat. 23:15, 18).

John Gill w swoim komentarzu do Nowego Testamentu zwraca uwagę na kolejną możłiwość: pokrzywdzeni obok narzekania mogli przysięgać zemstę bogaczom, którzy wstrzymali im zapłatę.

“Tak jak niecierpliwość nie powinna objawiać się w skrytych westchnieniach, jękach, szeptach i żałościach, tak szczególnie nie powinna wybuchać w pochopnych przysięgach ani w bluźnierczych przeklestwach;albowiem tego rodzaju przekleństwa i takie przysięgi chodzi Apostołowi” – Joh Gill, Ekspozycja całej Biblii

Historia listu

List Jakuba jest pierwszym powstałym Pismem Nowego Testamentu co miało miejsce między 44 a 49 rokiem I wieku czyli około 25 lat po ukrzyżowaniu Chrystusa. Autorem tekstu jest przyrodni brat Pana Jezusa, Żyd. Odbiorcami tekstu są również Żydzi, o czym świadczy sam autor:

Jakuba 1:1 Ja, Jakub, sługa Boga i Pana, Jezusa Chrystusa, pozdrawiam wierzących, którzy pochodzą z dwunastu pokoleń Izraela, i są rozproszeni po całym świecie.

Rozproszeniu podlegali Żydzi wcześniej skupieni w Kościele Jerozolimskim (Dzieje 8:1), którzy głosili Słowo Boże wszędzie tam, gdzie dotarli (Dzieje 8:4). Ludzie ci byli doskonale zapoznani z naukami Chrsytusa, nie obce przecież także licznym prozelitom a nawet poganom (Łuk. 24:18; Jan 12:20-21; Dzieje 26:26).

Żydzi w tym okresie posiadali Stary Testament, również dostępny po grecku (Septuaginta powstała między 250 a 150 rokiem przed narodzinamy Chrystusa). To była ich Biblia, stąd nie dziwi iż Jakub odnosi się aż czterdzieści razy do Starego Testamentu, tutaj też znajdowała się nauka o nakazanych i akceptowanych przez Boga przysięgach

Przysięga nie była zapewnieniem o prawdomówności, ta moralnie wynikała z dekalogu – stałego wyznacznika jakości życia każdego człowieka wyznającego Boga. Bóg nie dał swojego nakazu po to aby go łamać lecz aby go wypełniać, stąd niedorzecznym jest ustanowienie przysięgi gwarantem wykonywania Bożego obligatoryjnego (zawsze i wszędzie) przykazania:

5 Mojż. 5:20 Nie będziesz mówił fałszywego świadectwa przeciw twemu bliźniemu

Rodzaje zakazanych przysiąg

A przede wszystkim, moi bracia, nie przysięgajcie ani na niebo, ani na ziemię,

Tekst Jakuba to powtórzenie słów Chrystusa z Kazania na górze (pamiętajmy, że Ewangelie Synoptyczne zostaną napisane w latach 50-60 czyli w ciagu dziesięciu lat, zatem jest to w momencie powstania Listu jedyne spisane świadectwo tego Kazania) i posiada niemal identyczne ograniczenia jakościowe. W Mat. 5:33 czytamy o afrimacji przysięgi na Boga. Zaraz potem dowiadujemy się iż nieprawidłowe przysięgi to te składane na stworzenie a nie na Stwórcę:

“Należy zauważyć, że nie wspomina się o przysięganiu na imię Boga. Nie należy tego uważać, jak twierdzi Rauch wraz z innymi, za zawarte w ostatnim elemencie klauzuli, ale Jakub mówiąc μήτε ἄλλον τινὰ ὅρκον [mete allon tina orkon – ani żadnej innej przysięgi] ma na względzie jedynie podobne wzory jak wcześniej wspomniane” – Komentarz Meyera do Nowego Testamentu

Powyższe przykłady wskazują na całe stworzenie, czyli wszystko co jest w niebie, wszystko co jest na ziemi oraz na samego człowieka, będącego zwieńczeniem stworzenia (1 Mojż. 1:1; 2:4-7). Przysięga miała być składana na Stwórcę, jedyną istotę umożliwiającą człowiekowi jej wypełnienie (Psalm 15:4; 2 Kor. 3:5-6; Filip. 2:13)

Wnioski: przysięgi niewłaściwe to te składane na stworzenie, których na dodatek spełnienie nie jest obowiązkowe.
.

Czego Jakub nie zabrania?

ani nie składajcie żadnej innej (ἄλλον allon) przysięgi

Zwróćmy uwagę na użyte w oryginale greckie słowo ἄλλος allos, które oznacza “inny tego samego rodzaju“. Jest to wielce interesujące mając na uwadze istnienie drugiego słowa, tłumaczonego na j. polski jako “inny”, ἕτερος heteros jego znaczenie to “inny co do rodzaju“. I właśnie gdyby to słowo było użyte w tekście, możnaby na tej podstawie próbować wysnuć wniosek o zakazie przysiąg wszelkiego rodzaju. Ten błąd popełnił właśnie Tertulian, który grekę znał jedynie jako język obcy.

Implikacje: O czym naucza Jakub? Aby nie składać przysiąg takich samych co do rodzaju jak te, które wymienił wcześniej: “ani na niebo, ani na ziemię”. Przysięgi nie powinno się składać na rzeczy stworzone, sam zaś tekst Jakuba należałoby przetłumaczyć stosując zasadę ekwiwalencji dynamicznej (myśl w myśl), brzmiałby on tak:

“A przede wszystkim, moi bracia, nie przysięgajcie ani na niebo, ani na ziemię, ani nie składajcie żadnej innej tego samego rodzaju co poprzednio przysięgi”

Praktyczne ostrzeżenie

Lecz niech wasze „tak” będzie „tak”, a „nie” niech będzie „nie”, abyście nie byli sądzeni. (ὑπὸ κρίσιν πέσητε hina mehypo krisin pesete)

Druga klauzula tekstu odnosi się do sądu. Powstaje jednak pytanie, sądu jakiego rodzaju? Sędzią wcześniej wspomnianym jest Bóg (5:9 Bracia, nie narzekajcie jedni na drugich, abyście nie zostali osądzeni. Oto sędzia stoi przed drzwiami.)

Zwróćmy uwagę na końcową frazę ὑπὸ κρίσιν πέσητε hypo krisin pesete, która dosłownie oznacza “pod sąd podpadli”. Warunki podpadnięcia pod sąd są dwa:

  • fakt złożenia niewłaściwej przysięgi
    .
  • kłamstwo

To właśnie stawia chrześcijanina pod Boży sąd, co nie wynika z wykrycia tego faktu przez innego człowieka. Bóg sądzi swój Kośćioł (1 Piotra 4:17) nie jest to jednak sąd potępienia, lecz raczej mowa o Bożym karceniu. To karcenie jest właśnie dowodem braku potępienia.

1 Kor. 11:32 Lecz gdy jesteśmy sądzeni, przez Pana jesteśmy karceni, abyśmy nie byli potępieni wraz ze światem.

Wnioski: przysięganie na stworzenie oraz mówie nieprawdy podlega Bożemu, natychmiastowemu karceniu czego celem jest wychowanie w sprawiedliwości.
.

Cel przysięgi

Jako potwierdzenie w Nowym Testamencie obserwujemy kilka przykładów składania  przysięgi poprzez zastosowanie zwrotów typowych dla języka sądowniczego:

  1. Bóg mi świadkiem
  2. Wzywam Boga na świadka
  3. Oświadczam przed Bogiem

Apostoł Paweł składa przysięgę w oparciu o wyznanie prawdy. To nie oznacza przecież, że Paweł w innych przypadkach może kłamać. Prawdomówność sama w sobie jest dowodem sprawiedliwośći oraz wypływającym z miłości wyrazem ufności Bogu, jak słusznie zauważa Klemens Aleksandryjski, cnocie porównywalnej z samokontrolą:

“W związku z tym miłość namaszczając i szkoląc sprawia, że ​​jej atleta jest nieustraszony, niezłomny i ufny w Pana; jak też sprawiedliwość zapewnia mu prawdomówność w całym jego życiu. Powiedzieć “Niech twoje tak będzie tak; i nie, nie. ” było bowiem podsumowaniem sprawiedliwości. To samo dotyczy samokontroli.” – Klemens Aleksandryjski Stromata, Księga VII, Rozdział XI

Cel przysiegi jest zupełnie inny. Zwóćmy uwagę na poniższe przykłady:

Rzym. 1:9 Bóg bowiem, któremu służę w moim duchu w ewangelii jego Syna, jest mi świadkiem, że nieustannie czynię wzmiankę o was w moich modlitwach;
.
2 Kor. 1:23 A ja wzywam Boga na świadka mojej duszy, że aby was oszczędzić, nie przybyłem dotąd do Koryntu.
.
Filip. 1:8 Bóg bowiem jest mi świadkiem, jak tęsknię do was wszystkich najgłębszymi uczuciami Jezusa Chrystusa.
.
Gal. 1:20 Oświadczam przed Bogiem, że w tym, co do was piszę, nie kłamię.

Wezwanie Boga na świadka jest połączone z niemal natychmiastowym oddaniem chwały Stwórcy, obserwujemy to w postaci par przysięga – doksologia:

  • (doksologia) Najpierw dziękuję mojemu Bogu … (przysięga) Bóg … jest mi świadkiem (Rzym. 1:8-9)
    .
  • (doksologia) ku chwale Boga przez nas… (przysięga) a ja wzywam Boga na świadka (1 Kor. 1:20, 23)
    .
  • (przysięga) Bóg bowiem jest mi świadkiem …. (doksologia) ku chwale i czci Boga (Filip. 1:8, 11)
    .
  • (przysięga) Oświadczam przed Bogiem …(doksologia) i chwalili Boga z mojego powodu (Gal. 1:20, 24)
    .

Podsumowanie

Jakub, brat Pański, nie zabraniał składania przysięgi na Boga. Również przysięganie na Boga nie podlega sądowi tylko ze względu na fakt złożenia takiej przysięgi. Autor tekstu odnosił się raczej do moralnego upadku chrześcijan pochodzenia żydowskiego, którym ze względu na pokuszenie wynikające z czasowego ograniczenia zasobów finansowych zostały objawione postawy ich serc:

Mat. 6:24 Nikt nie może dwom panom służyć, gdyż albo jednego będzie nienawidził, a drugiego będzie miłował, albo jednego będzie się trzymał, a drugim pogardzi. Nie możecie służyć Bogu i mamonie.

Żydzi popadli w grzech: szemrali przeciwko Braciom oraz składali fałszywe przysięgi mające na celu poprawę ich materialnej kondycji. W ten sposób wykazali brak zaufania Bogu. Kolejne wersy wskazują iż naganne zachowanie mogło dotyczyć także osób zaangażowanych w głoszenie Słowa Bożego (więcej tutaj), prowadząc ich do cierpienia i wypalenia (Jakuba 5:13-14; Izaj. 50:10-11).

Jako remedium Jakub zalecił wszystkim prawdomówność oraz, wskazując na Hioba jako niedościniony wzorzec, zachęcił do zaufania Bogu, który jest sprawiedliwy w swoim postępowaniu i wynagradza cierpliwych.

Mówienie prawdy powinno być konieczną normą dla tych, którzy ufają Chrystusowi. Nasze proste “tak lub nie” powinno być całkowicie wiążące, ponieważ oszustwo nigdy nie jest dla nas rozwiązaniem. W pokorze musimy przyznać, że wszystkie nasze plany zależą od Niego i On może je zmienić w każdej chwili

Chrześcijanie mogą przysięgać zaś teologia temu zaprzeczająca ma swoje korzenie oraz ostateczne umocowanie w legalizmie.

Zobacz w temacie

Print Friendly, PDF & Email