Pokuta czy upamiętanie? (do pobrania tutaj) – to książka, która traktuje o różnicy między pokutą a upamiętaniem oraz wskazuje na relację między tym ostatnim a wiarą, uczuciami i uczynkami. Pozycja obala także współczesną neo-kalwińską definicję upamiętania zrównującą jej znaczenie z rzymsko katolicką pokutą.
Kiedy 29 maja 1453 roku Konstantynopol został zdobyty przez wojska Mehmeda II, chrześcijaństwo wschodnie znalazło się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Uczeni w Piśmie i teologowie często salwowali się ucieczką na zachód, zabierając ze sobą swój dorobek, w tym greckie manuskrypty Biblii. Ponieważ kościół na zachodzie opierał się głównie na Wulgacie, łacińskim tłumaczeniu Hieronima z przełomu IV i V wieku, manuskrypty sprowadzone przez uciekinierów dały podstawę do krytycznego spojrzenia na ówczesną edycję tekstu.
Korzystając z tych nowych źródeł, Erazm z Roterdamu stworzył dwójęzyczną wersję Nowego Testamentu, Novum Instrumentum omne, łacińską i grecką, która stała się podstawą do tłumaczenia Biblii przez Lutra na język niemiecki.
Łacina Erazma zawierała kilka kontrowersyjnych tłumaczeń słów – odmiennych lub uzupełniających Wulgatę – (z filologicznymi lub historycznymi uzasadnieniami w adnotacjach), które stały się znaczące w okresie Reformacji. Grecka metanoia była znaczącym problemem: każde wydanie Nowego Testamentu przez Erazma przyjmowało inne tłumaczenie z łaciny Wulgaty: poenitentiam agite (czyńcie pokutę), poeniteat vos (obyś pokutował), poenitemini (żal za grzechy) i poenitentiam agite vitae prioris (pokuta za dawne życie).
Jednak wydanie z 1519 r. – używane przez niemieckie tłumaczenie Marcina Lutra, w szczególności przyjęło sugestię sekretarza papieskiego Lorenza Valli: resipiscere (upamiętać się, ponownie stać się mądrym, wyzdrowieć z szaleństwa lub starości lub odzyskać przytomność) z historycznym uzasadnieniem od Laktancjusza i o konotacji intelektualnej, a nie afektywnej.
Prawidłowe tłumaczenie słowa metanoia przez papistów dało solidne podwaliny pod Reformowaną doktrynę sola fide (tylko wiara). Współcześnie możemy obserwować zjawisko odwrotne. Nawet wśród, zdawałoby się, wyznawców doktryn łaski, Prezbiterian, Reformowanych a także środowisk związanych z Johnem MacArthurem, metanoii nadaje się rzymskokatolickie, afektywne znaczenie: czynić pokutę. To prowadzi do zamieszania a w ostateczności niebezpiecznie zbliża Protestantyzm do doktryny rzymskiej – zbawienia z wiary oraz z uczynków.
2 Tym. 2:24-26 . 24. A sługa Pana nie powinien wdawać się w kłótnie, lecz ma być uprzejmy względem wszystkich, zdolny do nauczania, cierpliwie znoszący złych; 25. Łagodnie nauczający tych, którzy się sprzeciwiają; może kiedyś Bóg da im upamiętanie, aby uznali prawdę; 26. I żeby oprzytomnieli, wyrwali się z sideł diabła, przez którego zostali schwytani do pełnienia jego woli.
