Spis treści
Przeciw sekciarstwu
Dzisiaj istnieje podobno aż 20 tysięcy odłamów chrześcijaństwa. Wiele ludzi pragnie czytać i rozumieć Biblię. Wiele ugrupowań religijnych uważa, że u nich jest najlepsze zrozumienie Biblii. Celują w tym szczególnie grupy fundamentalistyczne i sekciarskie, których jest bardzo wiele. Niektóre ugrupowania wskazują na swoich przywódców jako jedynych uprawnionych przez Boga do właściwego rozumienia Biblii. Inni twierdzą, że żaden nauczyciel nie ma takiego patentu na nieomylność i że tym autorytetem może być sama Biblia. Jednym z ważniejszych sporów między rzymskim katolicyzmem a protestantyzmem jest kwestia autorytetu. Czy papież ma patent na jedyną poprawną egzegezę Biblii? Protestanci w to wątpią i jako alternatywę wskazują na zasadę Sola Scriptura (tylko Pismo).
To, co przez to rozumieją, i w jaki sposób polemizują z nauka rzymskokatolicką jest treścią artykułu „Co sądzić o Kościele Rzymskokatolickim. Część III.” więc nie zainteresowanych odsyłam do niego. W każdym razie skoro protestanci proponują jako ostateczny autorytet w kwestii wiary Biblię, to są zobowiązani do wyjaśnienia następującego dylematu: „W jaki sposób mogą być pewni, że ich interpretacja Biblii jest właściwa?” Stąd w niniejszym artykule chciałbym przedstawić swoją propozycję zasad interpretacji Biblii. Jest ona z pewnością pewnym uproszczeniem, ale wydaje mi się, że jest bardzo praktyczna i z większością zasad, które przedstawię, trudno raczej się nie zgodzić.
Moim celem jest to, aby ten artykuł był praktyczną pomocą dla osób badających Biblię i chcących uchronić się przed popadnięciem w błędne nauki. Ten artykuł jest efektem moich wieloletnich doświadczeń i polemik z tysiącami ludźmi, dziesiątkami sekt i ugrupowań religijnych. Kiedyś w formie bardzo szkicowej wydrukowałem go i udostępniłem pt. „Zasady Hermeneutyki”. Hermeneutyka to w skrócie nauka zajmująca się zasadami interpretacji Biblii. Czyli „Zasady Hermeneutyki” to inaczej „Zasady interpretacji Biblii”. Dziś, dzięki Internetowi, z tego opracowania może skorzystać większa grupa osób. Mimo, że samo opracowanie zostało od początku przebudowane i ulepszone w stosunku do wersji pierwotnej, jestem otwarty na uwagi krytyczne w celu dalszego jego ulepszania.
Interesujące jest to, że wszystkie sekty i grupy fundamentalistyczne jakie znam nie posiadają uporządkowanej nauki na temat zasad interpretacji Biblii! Większość nawet nie wie, że takie zasady istnieją. Uważają że Biblii nie trzeba interpretować, bądź czynią to na intuicję w sposób chaotyczny i nieuporządkowany.
.
Dlaczego Biblię trzeba interpretować?
Fundamentaliści różnych maści sądzą, że Biblii nie trzeba interpretować. Wystarczy ją cytować. Czy tak jest w istocie?
.
Nie istnieje coś takiego jak „żadna interpretacja”
Jako chrześcijanie wierzymy, że Bóg, którego niebiosa, ani niebiosa niebios, nie mogą ogarnąć (1 Król.8:27; 2 Kron. 6:18) zechciał zniżyć się do człowieka i objawić mu Swoją wolę za pomocą słów i języka (2 Mojż.19:19) które potem zostały spisane w księdze zwanej Biblią. Sama Biblia została napisana w trzech różnych językach – hebrajskim i aramejskim (ST) oraz w greckim dialekcie – koine (NT). Ludzki język nie jest może doskonałym środkiem komunikacji. Wie o tym każdy, komu zdarzyło się coś źle zrozumieć czy błędnie wysłowić. Jeśli więc spotkasz fundamentalistę który Ci powie, że Biblii nie trzeba interpretować, tylko cytować ją dosłownie – to mu nie wierz. Każdy przekład Biblii jest już jej interpretacją. Jest tak, gdyż nie da się przełożyć wszystkich idiomów, niuansów językowych z jednego języka na drugi ze 100% dokładnością. Jak mówi stara maksyma: traditir tradutor (tzn. „każdy tłumacz jest zdrajcą”)
.
Interpretacja Biblii to kwestia epistemologii
Bożym zadaniem było objawić nam to, co dla nas dobre i pożyteczne. Naszym zadaniem jest poprawnie odczytać Boże poselstwo (czyli zinterpretować) oraz zastosować w swym życiu. Interpretacja Biblii nie jest czymś zupełnie przypadkowym i chaotycznym. Rządzą nią pewne proste i czytelne zasady. Epistemologia to nauka badającą sposób, w jaki poznajemy prawdę. W tym wypadku – Biblię.
.
Hermeneutyka – zadania i zasady
Naszym zadaniem jest dotarcie do pierwotnego znaczenia danej księgi Biblii (Co Bóg powiedział?) oraz do zrozumienia tego, co autor miał na myśli (Co to znaczy?).
.
Zasady interpretacji Biblii czyli epistemologiczny dekalog chrześcijanina.
Wyższość oryginału nad kopią
Należy opierać się na tekście oryginalnym, krytycznie pewnym. W wypadku więc kontrowersji odnośnie jakiegoś znaczenia danego słowa, nie bawimy się w „żonglowanie przekładami”,lecz sięgamy do greki albo języka hebrajskiego. Popularne błędy to:
- „żonglowanie przekładami”
- podpieranie się mało znaczącymi lub tendencyjnymi przekładami o wyraźnym zabarwieniu wyznaniowym. Np. „Przekład Nowego Świata” którym posługują się Świadkowie Jehow, lub spirytystyczny przekład Nowego Testamentu, który ŚJ cytowali dla wsparcia swego przekładu.
.
Wyższość sensu wyrazowego nad typicznym
Istnieje sens wyrazowy (historyczny, dosłowny) i sens rzeczowy lub typiczny (przenośny, duchowy). Sens wyrazowy (historyczny) jest to znaczenie, jakie posiadają napisane słowa w swoim kontekście. Ten sens jest podstawą do wszelkiej interpretacji biblijnej. Jeśli chodzi o dotarcie do sensu historycznego, (będącego podstawą do wszelkiej interpretacji biblijnej), to należy uwzględnić:
- okoliczności kompozycji dzieła (niem. Sitz im Leben), czyli wykształcenie, kultura, psychika autora; epoka w jakiej żył, jego problemy, cel dzieła; adresaci, ich potrzeby, środowisko.
- specyfikę użytych gatunków literackich (niem. Formgeschichte)
Popularne błędem jest np. próba docierania do sensu typicznego bez sensu wyrazowego. Generalnie sens wyrazowy jest najważniejszy. Sens typiczny zwykle jest nie tyle interpretacją tekstu co jego zastosowaniem. Sens wyrazowy jest jeden. Sensów typicznych może być wiele. Jednak jeśli tekst w kontekście ma sens, to nie szukaj żadnego innego sensu abyś nie doszukał się nonsensu.
.
Rozróżniaj style i gatunki literackie
Biblia składa się z szeregu ksiąg różniących się stylem i gatunkiem literackim. Oczywistym jest że należy to mieć na względzie podczas interpretacji. Przykładowe błędy:
- mieszanie sensu wyrazowego z typicznym,
- doszukiwanie sie sensu typicznego w oderwaniu od sensu wyrazowego.
- budowanie doktryny na podstawie fragmentów opisowych, historycznych Biblii a nie dydaktycznych.
.
Zasada kontekstu
Jak mówi znana maksyma „cytat bez kontekstu jest pretekstem”do głoszenia fałszywych nauk. Wydaje się że to oczywiste, ale w praktyce tak nie jest. Wiele osób wyrywa nie tylko cytaty biblijne z kontekstu wypaczając ich znaczenie, ale także wyrywa całe słowa z ich kontekstu historycznego. Jaka praktyczna rada wypływa z tej zasady? Otóż: nigdy nie mów o Biblii bez Biblii. Tzn. często z lenistwa nie chce nam się sięgnąć do Biblii gdy ktoś nam coś z niej „cytuje”. Wystarczy jednak sięgnąć do tekstu a często się okaże, że w danym kontekście ten „cytat”znaczy zupełnie co innego.
.
Zasada parelelizmów
Należy porównywać podobne wyrazy (paralelizm leksykalny) jak i treści (paralelizm rzeczowy) zgodnie z zasadą, że najlepszym interpretatorem Biblii jest sama Biblia. Przeszukanie za pomocą konkordancji tekstów paralelnych rzuca pełniejsze światło na biblijne rozumienie danych słów, zwrotów czy tematów. Marcin Luter to wyraził w słowach „miejsca niejasne wyjaśniaj całością Pisma”
Zasada„od łatwiejszego do trudniejszego”
W wypadku tekstów kontrowersyjnych należy teksty trudniejsze rozpatrywać z punktu widzenia tekstów łatwiejszych i bardziej oczywistych.
.
Zasada analogii wiary
1 Tym. 6:20 mówi: unikaj… sprzecznych twierdzeń, błednej rzekomej nauki. Bóg sobie nie zaprzecza. Jeśli jeden fragment Biblii wydaje sie być sprzeczny z drugim, to przynajmniej jeden z nich należy interpretować w inny sposób.
.
Zasada progresywnego objawienia i klucz hermeneutyczny do Biblii
Zasada progresywnego objawienia mówi, że Bóg nie objawił ludziom od razu całej prawdy, lecz że stopniowo coraz bardziej ją odsłaniał. Stąd np. NT posiada większe światło na Bożą prawdę niż ST, w którym pewne kwestie albo nie były objawione albo były objawione w sposób cząstkowy. Biblia o tym jasno mówi np. w Kol.1:26-27, 1 Piotra1:10-12, 1 Kor.15:51, 2 Tym.1:10; Jan 1:17-18, 1 Tym. 3:16, Obj. 17:7, Kol. 4:3 etc. Z tej zasady wynika tzw. klucz hermeneutyczny (interpretacyjny) do Biblii. Mianowicie tym kluczem jest NT a nie ST. Lub ujmując to ładniej, można powiedzieć, że: Stary Testament należy interpretować zawsze w świetle interpretacji jaką mu narzuca Nowy Testament. Księgi Starego Testamentu dopiero w Nowym Testamencie uzyskują i ujawniają swój pełny sens.
.
Metodologiczny młot na herezje
Prosta i skuteczna metoda odsiania wielu fałszywych nauk.
- Przesłanka 1: Albo dana doktryna jest ważna albo nieistotna.
- Przesłanka 2: Ani Chrystus ani Jego Apostołowie nie zapomnieliby zawrzeć w NT jakiejkolwiek ważnej doktryny (wyrażona bezpośrednio lub pośrednio).
- Wniosek: Jeśli dana doktryna jest ważna, a jej nie ma w Biblii, to jest to doktryna fałszywa.
.
Pamiętaj, co jest głównym celem Biblii!
Istotną treścią Pisma jest zbawienie i nie wolno tracić tego celu z oczu zajmując się interpretacją tekstów Biblii (czyli nie należy doszukiwać się w Biblii poruszania tematów, którymi się nie zajmuje, np. wykładu z fizyki). Zaś ze względu na to, że autorem zbawienia jest Jezus – Pismo musi być Chrystocentryczne. (Jan 5:39;Jan 20:30-31; Łuk. 24:44-47; Filip.3:8-10; Gal.2:20) Galileusz powiedział, że Biblia nie opisuje tego jak działa niebo, ale to, jak działać, aby do niego trafić.
.
Podsumowanie
Interpretując Biblię musimy być świadomi swoich ograniczeń. Więc przede wszystkim wszelkie wątpliwości językowe sprawdzamy w oryginale a nie w innych przekładach. Staramy się dociec sensu wyrazowego (historycznego), gdyż on jest podstawą wszelkiej dalszej interpretacji Biblii. W tym celu musimy uwzględniać różnicę gatunków literackich Biblii i trzymac się kontekstu. Trudniejsze fragmenty tłumaczymy w świetle fragmentów bardziej oczywistych i z uwzględnieniem tekstów paralelnych. Na całość patrzymy z perspektywy tego, co objawił NT, gdyż „Zakon bowiem został nadany przez Mojżesza, łaska zaś i prawda stała się przez Jezusa Chrystusa” (Jan.1:17) „który śmierć zniszczył, a żywot i nieśmiertelność na jaśnię wywiódł przez ewangelię” (2 Tym. 1:10) Stąd w tym wszystkim nie możemy zapominać, co jest głównym celem Biblii. Jest nim osoba Chrystusa i zbawienie człowieka. (Jan 20:30-31; Filip. 3:8-10). Zaś większość rzekomo ważnych nauk, których nie ma w Biblii rozbijamy „metodologicznym młotem na herezje”.
Jarosław Zabiełło
Artykuł zaczerpnięty ze zbiorów Chrześcijańskiego Ośrodka Apologetycznego – źródło
Zobacz w temacie
- Podstawy hermeneutyki, cz. 1 – pieć podstawowych zasad
- Podstawy hermeneutyki, cz. 2 – rozwinięcie nauczania
- Podstawy hermeneutyki, cz. 3 – o interpretacji proroctw
- Podstawy hermeneutyki, cz. 4 – o znaczeniu słów
- Podstawy hermeneutyki, cz. 5 – zasada dobrej i koniecznej konsekwencji
- Podstawy hermeneutyki, cz. 6 – logika i Pismo
- Podstawy hermeneutyki, cz.7 – jak traktować patrystykę i inne ludzkie dzieła telogiczne?
- Podstawy hermeneutyki, cz. 8 – analogia wiary
- Podstawy hermeneutyki, cz. 9a – sekretarze Ducha Świętego
. - Praktyczny proces ekspozycji sekwencyjnej, cz. 7
- Jak obserwować Słowo Boże?