Nasz Pocieszyciel, nasz Bóg, nasz Duch Święty

Modalizm

Prekursorem tej herezji był opisany w Dziejach 8:9-24 Szymon Mag (więcej w artykule Polemika z modalizmem). Herezja naucza, że trzy osoby Trójcy są różnymi “trybami” Bóstwa. Tutaj Ojciec, Syn i Duch Święty nie są odrębnymi osobami, lecz różnymi sposobami Bożego samoobjawienia. Typowym podejściem modalizmu jest uważanie Boga za Ojca w stworzeniu, Syna w odkupieniu i Ducha w uświęceniu. Innymi słowy, Bóg istnieje jako Ojciec, Syn i Duch w różnych epokach, ale nigdy jako Trójjedyny. Analogią w przyrodzie będzie woda, która raz jest w stanie ciekłym, raz stałym (lód) a raz gazowym (para wodna). Wywodzący się z modalizmu Patripasjanizm uważał, że Ojciec cierpiał jako Syn.

Główne założenie: Duch Święty nie zawsze jest Bogiem

Tryteizm

Z greckiego treis − trzy, theós − bóg) − w teologii pogląd, według którego w Bogu istnieją nie tylko trzy hipostazy (osoby), ale też trzy boskie natury, trzy istoty – innymi słowy: trzej bogowie. Według tego poglądu nie istnieje więc jeden Bóg, lecz trzej bogowie: Ojciec, Syn i Duch Święty. Wyznaje Ojca, Syna i Ducha Świętego jako trzy niezależne boskie istoty; trzech oddzielnych bogów, którzy dzielą tę samą substancję. Jest to powszechny błąd z powodu niezrozumienia użycia określenia “osoby” w definiowaniu Trójcy. Przykładem tryteizmu może jest hinduski Brahma-stwórca, Wisznu-obrońca i Sziwa-niszczyciel.

Główne założenie: Duch Święty jest jednym z trzech bogów

Macedonianizm

Zwany także herezją pneumatyczną, chrześcijańską herezją z IV wieku, która zaprzeczyła pełnej osobowości i boskości Ducha Świętego. Zgodnie z tą herezją, Duch Święty został stworzony przez Syna i w ten sposób był podporządkowany Ojcu i Synowi. W tym systemie wierzeń Duch Święty jest stworzoną istotą.

Główne założenie: Duch Święty ma początek

Partializm

Naucza, że Ojciec, Syn i Duch Święty razem są składnikami jedynego Boga. To doprowadziło do przekonania, że ​​każda z osób Trójcy jest tylko częścią Boga, stając się w pełni Bogiem, kiedy się spotykają. Analogią w naturze będzie np. puzzle, gdzie każdy elemnt układanki nie ukazuje pełnego obrazu, dopiero połączenie wszysktich elementów staje się obrazem.

Główne założenie: Duch Święty jest tylko częściowo Bogiem

Unitarianizm

Zakłada, że jedynym prawdziwym Bogiem jest “Ojciec”, a ponieważ jest On “święty” oraz jest “duchem”, jest on również w Piśmie Świętym określany jako “Duch Święty“.

Główne założenie: Duch Święty jest zawsze Bogiem Ojcem

Marek 12:29 nasz Bóg, Pan jest jeden.
.
Łuk. 3:22 I zstąpił na niego Duch Święty w kształcie cielesnym jak gołębica, a z nieba rozległ się głos: Ty jesteś moim umiłowanym Synem, w tobie mam upodobanie.
.
Hebr. 9:14 To o ileż bardziej krew Chrystusa, który przez Ducha wiecznego ofiarował Bogu samego siebie bez skazy, oczyści wasze sumienie z martwych uczynków, by służyć Bogu żywemu?
.
Jan 4:24 Bóg jest duchem, więc ci, którzy go czczą, powinni go czcić w duchu i w prawdzie.
.
1 Kor. 2:10 Nam zaś Bóg objawił to przez swojego Ducha. Duch bowiem bada wszystko, nawet głębokości Boga.
.
Izaj. 48:16 Pan BÓG posłał mnie, i jego Duch

Zestawienie kilku arcyciekawych fragmentów Pisma pozwolą obalić każdą z wcześniej wymienionych herezji.

Tryteizm: Duch Święty jest jednym z trzech bogów
Biblia: Bóg jest jeden, Marek 12:29

Modalizm: Duch Święty nie zawsze jest Bogiem
Biblia: Duch Święty w postaci cielesnej występuje obok Syna, w tym samym czasie Bóg Ojciec przemawia z nieba, to świadczy przeciw trybom działania Boga raz jako Ojciec, raz jako Syn raz jako Duch Święty, Łuk. 3:22

Macedonianizm: Duch Święty ma początek
Biblia: Duch Święty jest wieczny, Hebr. 9:14

Partializm: Duch Święty jest tylko częściowo Bogiem
Biblia: Duch Święty bada głębokości Boga, jest zatem wszechwiedzący, a ponieważ Bóg wszechobecny, Duch Święty również jest obecny wszędzie tam, gdzie obecny jest Ojciec. Dodatkowo Duch bada zawsze głębokości Boga (czas teraźniejszy czasownika ερευνα eurena). W grece koine czas teraźniejszy posiada liniowy aktionsart i nie wskazuje na początek czynności, (czyni to aktionsart zwany skutkiem trwającym), zatem badanie głębokości Boga przez Ducha jest wieczne, 1 Kor. 2:10

Unitarianizm: Duch Święty jest Bogiem Ojcem
Biblia: Skoro Bóg jest duchem (Jan 4:24) i Duch Święty bada głębokości Boga (który jest przecież duchem) nie może być Ojcem. Również rozumienie Boga jako jednej Osoby i jednej Istoty jest wadliwe, ponieważ mielibyśmy w takim przypadku do czyneinia z dwoma oddzielnymi duchami, pierwszy to wszechwiedzący Ojciec, drugi to wszechwiedzący Duch Święty, który bada pierwszego ducha (2 Kor. 2:10) Skoro jednak widzimy, że Duch Święty posyła tak samo jak Bóg Ojciec, rozumiemy, że będąc jedną Istotą, Duch jest różną subsystencją (osobą) niż Ojciec (Izaj. 48:16)

Oto nasze wnioski: co do Istoty tak Ojciec jak i Duch Święty są jednym Bogiem. Jednak co do substystencji obserwujemy wyraźne rozróżnienie między Ojcem a Duchem Świętym

“Halucynacja polega na śnie o Osobach, z których każda posiada część Istoty. Pismo Święte naucza, że co do Istoty jest tylko jeden Bóg, a zatem, że Istota zarówno Syna, jak i Ducha jest niezrodzona; ale o ile Ojciec jest pierwszy w porządku, a sam z siebie zrodził własną Mądrość, on, jak ostatnio zauważyliśmy, jest słusznie uważany za element i źródło całej Boskości. Tak więc Bóg, trwający w nieskończoność, jest niezrodzony i Ojciec, w odniesieniu do Jego Osoby, jest niezrodzony. Absurdem jest bowiem wyobrażać sobie, że nasza doktryna daje podstawy do twierdzenia, że tworzymy kwaternion bogów.” – Jan Kalwin, Instytuty Księga I, XIII:25

Syn Boży a Duch Święty

Na zakończenie bardzo interesujący fragment, potwierdzający jedność istoty Syna i Ducha oraz dokonujący ich rozróżnienia jako dwóch oddzielnych osób

1 Jana 2:1Jeśli jednak ktoś zgrzeszy, mamy orędownika (Παράκλητον parakleton) u Ojca, Jezusa Chrystusa sprawiedliwego.
.
Jan 14:16 A ja będę prosił Ojca i da wam innego (ἄλλον allon) Pocieszyciela (Παράκλητον parakleton), aby z wami był na wieki;

Po pierwsze widzimy, że tak Bóg Duch Święty jak i Bóg Syn noszą miano parakleton. Swiadczy to o ich jedności funkcjonalnej.

Po drugie Bóg Syn, gdy odchodził do nieba obiecał zostawić wierzącym innego niż on „parakleta”. Słowem kluczem będzie tutaj

ἄλλος allos – inny tego samego rodzaju

w odróżnieniu od

ἕτερος heteros – inny co do rodzaju

Bóg Duch Święty to „parakleton” takiego samego rodzaju co Bóg Syn. Świadczy to o jedności istoty Ducha i Syna oraz o tym, że to dwie różne osoby jednego Boga. Potwierdzenie to znajduje się również w niuansie funkcji. Syn wstawia się, Duch pociesza (różne aspekty słowa Παράκλητον parakleton)