Mojżeszowe autorstwo Pięcioksiągu, część 1

Wściekły atak wyższego krytycyzmu

W ciągu ostatnich 150 lat wpływowa szkoła krytyków zasypała świat artykułami i książkami próbującymi udowodnić, że Pięcioksiąg nie powstał za czasów Mojżesza (ok. XV wieku p.n.e.) i że większość przypisywanych mu praw powstała dopiero kilka wieków po śmierci Mojżesza, a wiele z nich dopiero w czasach Ezechiela (ok. VI wieku p.n.e.).

Przez tych krytyków patriarchowie zostali zdegradowani do sfery mitu lub niewyraźnej legendy, a historia Pięcioksięgu została ogólnie zdyskredytowana.

Odpowiadając na te niszczycielskie twierdzenia i broniąc historii, którą one dyskredytują, nie możemy zrobić nic lepszego, niż przedstawić krótkie streszczenie argumentów pana Harolda M. Wienera, młodego ortodoksyjnego Żyda, który jest zarówno uznanym prawnikiem w Londynie, jak i uczonym o najszerszych osiągnięciach.

To, co napisał on na ten temat w ciągu ostatnich dziesięciu lat, wypełniłoby szesnaście tysięcy stron, podczas gdy nasza skondensowana formuła musi być ograniczona do mniej niż dwudziestu. Podchodząc do tego tematu należy rozważyć następujące kwestie.

---

Ciężar dowodowy

Mojżeszowe autorstwo Pięcioksięgu było aż do ostatnich czasów bezsprzecznie przyjmowane zarówno przez Żydów jak i chrześcijan. Taka akceptacja, przychodząca do nas w nieprzerwanej linii od najdawniejszych czasów, o których posiadamy jakiekolwiek informacje, daje jej wsparcie tak zwanej ogólnej zgody, która, choć może nie jest absolutnie rozstrzygająca, zmusza tych, którzy chcieliby ją zdyskredytować do przedstawienia niepodważalnych dowodów przeciwnych.

Ale dowody, które krytycy przedstawiają w tym przypadku są całkowicie poszlakowe, składające się z wniosków wynikających z literackiej analizy dokumentów i z zastosowania zdyskredytowanej teorii ewolucji dotyczącej rozwoju ludzkich instytucji.
.

---

Dowody z krytyki tekstu

Jest to pouczający komentarz do naukowych pretensji całej tej szkoły krytyków, którzy bez odpowiedniego zbadania faktów oparli swoją analizę Pięcioksięgu na tekście, który znajduje się w naszych zwykłych Biblii hebrajskich. Podczas gdy badacze Nowego Testamentu włożyli ogromny wysiłek w porównywanie rękopisów, wersji i cytatów w celu ustalenia oryginalnego tekstu, studia krytyczne Starego Testamentu są w porównaniu z nimi stosunkowo nowe. Jest to z pewnością najbardziej nienaukowe postępowanie, jednak jest to przyznane przez nie mniej wybitnego, wyższego krytyka W. H. Greena, który został zmuszony do napisania:

„Można śmiało powiedzieć, że żadne inne dzieło starożytności nie zostało tak dokładnie przekazane.” (Archeologia i historia biblijna, J.P. Free, 1964, s. 5)

Pierwsza lista rękopisów Starego Testamentu w języku hebrajskim, sporządzona przez Benjamina Kennicotta (1776-1780) i opublikowana przez Oxford, zawierała 615 rękopisów z bibliotek w Anglii i na kontynencie. Giovanni de Rossi (1784-1788) opublikował listę 731 manuskryptów. Główne odkrycia rękopisów w czasach nowożytnych to

• Geniza w Kairze (ok. 1890) i
  .
• Zwoje znad Morza Martwego (1947).

W starej synagodze w Kairze odkryto 260 000 hebrajskich rękopisów, z których 10 000 to rękopisy biblijne. Wśród zwojów znad Morza Martwego znajduje się ponad 200 manuskryptów biblijnych, niektóre z nich zostały napisane alfabetem paleo-hebrajskim. Zostały one napisane przed 70 rokiem naszej ery. 14 manuskryptów w formie zwojów zostało odkrytych w Masadzie w latach 1963-1965.

Masoreci (od VI do X w. n.e.) starali się wiernie przekazać tekst hebrajski. Nie dokonywali żadnych zmian w słowach w samym tekście. Jednak w obawie przed utratą prawidłowej wymowy słów, dodawali do pozbawionego samogłosek tekstu spółgłoskowego punkty i akcenty. Ponadto na marginesach (masora) manuskryptów dodawali notatki, zwracając uwagę na kwestie tekstowe i proponując to, co uważali za poprawne odczytania. To właśnie tekst masorecki znajduje się dziś w naszych drukowanych Bibliach hebrajskich.

Cały ten materiał dostarcza dostatecznej podstawy do poprawy w drobnych szczegółach obecnego tekstu hebrajskiego; a można to uczynić na podstawie dobrze ugruntowanych zasad naukowych, które w znacznym stopniu eliminują domniemane naleciałości. Argument ten został rozwinięty przez wielu uczonych, szczególnie przez Dahse, jednego z najbardziej błyskotliwych młodszych niemieckich uczonych, najpierw w “Archiv fuer Religions-Wissenschaft” za rok 1903, str. 305-319, a następnie w artykule, który ukaże się w “Neue Kirchliche Zeitschrift” w tym roku; kontynuuje swój atak na teorie krytyczne w ważnej książce zatytułowanej “Textkritische Materialien zur Hexateuchfrage”, która wkrótce ukaże się w Niemczech. Mimo że od opublikowania jego pierwszego artykułu na ten temat upłynęło już tak wiele czasu, i mimo że przyciągnął on uwagę całego świata i był często przywoływany, żaden z niemieckich krytyków nie udzielił jeszcze na niego odpowiedzi. W Anglii i Ameryce dr Redpath i pan Wiener przedstawili ten argument. (Zobacz “Essays in Pentateuchal Criticism” Wienera i “Origin of the Pentateuch”).

Po rzuceniu światła tych dowodów na ten temat pojawiają się pewne niezwykłe rezultaty, z których najważniejsze odnoszą się do podstaw, na których opierają się teorie dotyczące rzekomego fragmentarycznego charakteru Pięcioksięgu. Najwybitniejsza wskazówka do dokumentalnego podziału pochodzi z przypuszczalnego użycia przez różnych pisarzy dwóch słów “Jahwe” i “Elohim” na określenie Bóstwa. Jahwe był tłumaczony w Septuagincie przez słowo oznaczające “Pan”, które w naszej autoryzowanej wersji występuje w formie pisanej wielką literą, “PAN”. Jednakże korektorzy z roku 1880 po prostu dokonali transliteracji tego słowa, tak że “Jahwe” zwykle pojawia się w korekcie tam, gdzie “PAN” pojawiał się w wersji autoryzowanej. Elohim jest wszędzie tłumaczone przez ogólne słowo oznaczające bóstwo, “Bóg”.

Psalm 1:2 Lecz ma upodobanie w prawie PANA (יְהוָ֗ה Jahwe) i nad jego prawem rozmyśla we dnie i w nocy.
.
Psalm 7:10 Moją tarczą jest Bóg (אֱלֹהִ֑ים Elochim), który wybawia ludzi prawego serca

Pierwotny podział krytyczny na dokumenty został dokonany na podstawie przypuszczenia, że kilkaset lat po Mojżeszu powstały dwie szkoły pisarzy, z których jedna, w Judzie, używała słowa “Jahwe”, gdy mówiła o Bóstwie, a druga, w Królestwie Północnym, “Elohim”. I tak krytycy zaczęli określać jeden zestaw fragmentów jako należący do dokumentu J, a drugi do dokumentu E. Przypuszczali oni, że zostały one pocięte i poskładane razem przez późniejszego redaktora, tak aby stworzyć istniejącą ciągłą narrację. Ale kiedy, jak to się często zdarzało, jedno z tych słów znajduje się we fragmentach, w których, jak się uważa, powinno być użyte drugie słowo, zakłada się, całkowicie na teoretycznych podstawach, że błąd został popełniony przez redaktora, lub, jak go nazywają, “redaktora”, i tak bez dalszych ceremonii, sprzeciw jest arbitralnie usuwany bez konsultacji bezpośrednich dowodów tekstowych.

Jednak z porównania wczesnych tekstów, wersji i cytatów wynika, że słowa “Jahwe” i “Elohim” były tak bliskimi synonimami, że początkowo ich użycie było mało jednolite. Jahwe jest żydowskim imieniem Bóstwa, a Elohim tytułem. Użycie tych słów jest dokładnie takie samo, jak Anglików w odniesieniu do ich króla lub Amerykanów do ich prezydenta. W powszechnym użyciu “George V.”, “the king” i “King George” są synonimami w swoim znaczeniu. Podobnie “Trump”, “prezydent” i “prezydent Trump” były używane przez Amerykanów podczas jego kadencji, aby wskazać na identyczne pojęcie.

Tak samo było z Hebrajczykami. “Jahwe” było imieniem, “Elohim” tytułem, a “Jahwe Elohim” – Pan Bóg – nie oznaczało nic ponad to, np.

1 Mojż. 2:4 Takie są dzieje stworzenia niebios i ziemi w dniu, w którym PAN Bóg uczynił ziemię i niebiosa;
.
2 Mojż. 7:16 I powiesz mu: PAN, Bóg Hebrajczyków, posłał mnie do ciebie, mówiąc: Wypuść mój lud, aby mi służył na pustyni, a oto dotąd nie posłuchałeś
.
3 Mojż. 19:2 Przemów do całego zgromadzenia synów Izraela i powiedz im: Bądźcie święci, bo ja, PAN, wasz Bóg, jestem święty
.
4 Mojż. 27:16 Niech PAN, Bóg duchów wszelkiego ciała, ustanowi męża nad zgromadzeniem;
.
5 Mojż. 1:6 PAN, nasz Bóg, przemówił do nas na Horebie: Dość długo przebywacie na tej górze.
.
etc.

Teraz po zapoznaniu się z dowodami okazuje się, że podczas gdy w Księdze Rodzaju i pierwszych trzech rozdziałach Wyjścia (gdzie ta wskazówka miała być najbardziej decydująca)

• Jahwe występuje w tekście hebrajskim 148 razy,
  .
• w 118 z tych miejsc inne teksty mają albo Elohim, albo Jahwe Elohim.

W tej samej sekcji, podczas gdy sam Elohim występuje 179 razy w tekście hebrajskim, w 49 fragmentach jedno lub drugie określenie zajmuje jego miejsce; a w drugim i trzecim rozdziale Księgi Rodzaju, gdzie tekst hebrajski ma Jahwe Elohim (Pan Bóg) 23 razy, jest tylko jeden fragment, w którym wszystkie teksty są jednomyślne w tej kwestii.

Fakty te, które są obecnie obszernie zweryfikowane, całkowicie niszczą wartość wskazówki, którą wyżsi krytycy przez cały czas ostentacyjnie wysuwali, aby uzasadnić swój podział Pięcioksięgu na sprzeczne dokumenty E i J, i do czego sami krytycy są teraz zmuszeni się przyznać. Jedyną odpowiedzią, jaką są w stanie dać, są słowa dra Skinnera, że analiza jest poprawna, nawet jeśli wskazówka, która do niej doprowadziła, jest fałszywa, dodając:

“Nawet jeśli okazałoby się, że jest ona tak całkowicie błędna, nie byłby to pierwszy raz, kiedy błędna wskazówka doprowadziła do prawdziwych wyników”.

Przy dalszym badaniu, w świetle obecnej wiedzy (jak to obficie wykazują Wiener i Dahse), prawowierny krytycyzm eliminuje wiele rzekomych trudności, które wysuwają wyżsi krytycy i czyni bezwartościowymi wiele z rzekomych wskazówek do różnych dokumentów. Mamy miejsce, aby zwrócić uwagę tylko na jedną lub dwie z nich.

W Masoreckim tekście Księgi Wyjścia czytamy, że Setro mówi do Mojżesza:

2 Mojż. 18:6 I kazał powiedzieć Mojżeszowi: Ja (אֲנִ֛י ani), twój teść Jetro, idę do ciebie wraz z twoją żoną i z oboma jej synami.

Podczas gdy w siódmym wersecie jest powiedziane, że Mojżesz wychodzi na spotkanie swego teścia i że wymieniają pozdrowienia, a następnie wchodzą do namiotu.

2 Mojż. 18:7 Mojżesz wyszedł więc swemu teściowi naprzeciw, pokłonił się i ucałował go. Potem wypytywali się wzajemnie o powodzenie i weszli do namiotu.

Ale jak Jetro mógł przemówić do Mojżesza zanim się spotkali? Krytycy twierdzą, że to zamieszanie jest wynikiem nieudolnej pracy redaktora, który połączył dwie sprzeczne relacje, nie starając się ukryć rozbieżności. Ale naukowa krytyka tekstowa całkowicie usuwa tę trudność. Septuaginta, stara wersja syriacka i kopia Pięcioksięgu Samarytańskiego, zamiast “Ja twój teść Jetro idę do ciebie” czytają:

“I rzekł jeden do Mojżesza: Oto (הנה hennah) przyszedł teść twój, Jetro”.
.
LXX ἀνηγγέλη δὲ Μωυσῇ λέγοντες anengele de mouse legontes – dosł. powiedziano Mojżeszowi mówiąc…

Tutaj uszkodzenie jednej litery w hebrajskim daje nam “oto” w miejsce “I“. Kiedy to jest obserwowane, zastrzeżenie znika całkowicie.

I znowu, w Księdze Rodzaju 39 jest powiedziane, że Józef został umieszczony w więzieniu, “tam gdzie sadzano więźniów królewskich.…. A strażnik więzienia “oddał więc pod władzę Józefa wszystkich więźniów, którzy byli w więzieniu; a wszystkim, co tam się działo, on zarządzał.” Ale w rozdziale 40 jest powiedziane, że był on “w oddziale domu kapitana straży … i kapitan straży” awansował Józefa. Ale ta rozbieżność znika, gdy tylko podejmie się wysiłek ustalenia oryginalnego tekstu. W języku hebrajskim,“strażnik więzienia” i “dowódca straży” zaczynają się od tego samego słowa. Stąd w obecnych Bibliach używane jest to samo słowo

1 Mojż. 39:20-22 20. Potem pan Józefa wziął go i oddał do więzienia, tam gdzie sadzano więźniów królewskich. I przebywał tam w więzieniu. 21. A PAN był z Józefem, okazał mu miłosierdzie i dał mu łaskę w oczach przełożonego (שַׂ֥ר szar) więzienia. 22. Przełożony (שַׂ֥ר szar) więzienia oddał więc pod władzę Józefa wszystkich więźniów, którzy byli w więzieniu; a wszystkim, co tam się działo, on zarządzał.
.
1 Mojż. 40:2-4, 7 2. Faraon więc rozgniewał się na obu swoich dworzan, na przełożonego podczaszych i na przełożonego piekarzy. 3. I oddał ich do więzienia w domu dowódcy (שַׂ֥ר szar) straży, na miejsce, gdzie Józef był więźniem.4. A dowódca (שַׂ֥ר szar) straży oddał ich pod nadzór Józefa, który im służył. I przebywali jakiś czas w więzieniu. 7. I zapytał dworzan faraona, którzy byli z nim w więzieniu, w domu jego pana: Czemu macie dziś tak smutne twarze? 

Również w wielu innych przypadkach zwracanie uwagi na oryginalny tekst usuwa trudności, które powstały z pozornych rozbieżności w narracji.

Na podstawie źródło.

---

Zobacz w temacie

• Konfesyjna, przedkrytyczna pozycja względem Pisma
• Krytyka tekstu biblijnego
• Krytyka tekstu w pismach Francisa Turretina
• Księga Daniela obroniona, część 1
• Protestanckie stanowisko w sprawie Biblii