Świadectwo Starego Testamentu

Stary Testament wskazuje na wstrzymanie proroctw i objawień po przyjściu Mesjasza, w mesjańskim okresie łaski

Daniel 9:24 Siedemdziesiąt tygodni zamierzono ludowi twemu i miastu twemu świętemu na zniesienie przestępstwa, i na zgładzenie grzechów i na oczyszczenie nieprawości, i na przywiedzenie sprawiedliwości wiecznej, i na zatrzymanie (וְלַחְתֹּם֙ wəlatōmwidzenia i proroctwa, a na pomazanie Świętego świętych.

חָתַם chatham –  zablokować, przeszkodzić, zatamować, zapieczętować, zamknąć, zatrzymać

Fragment dotyczy czasu przyjścia Świętego świętych czyli Mesjasza. W tym czasie nastąpi:

  1. Odkupienie i zbawienie (zniesienie przestępstwa, oczyszczenie nieprawości, przywiedzenie sprawiedliwości wiecznej które dokonało się na krzyżu).
  2. Wstrzymanie proroctw i objawień.
  3. Wszystkich proroków i proroctwa po tym okresie należy uznać za fałszywe.

W Piśmie Świętym widzimy wyraźnie, że w okresie działania Mesjasza i Jego Apostołów towarzyszyły im cuda, znaki, i różne moce. Wszystko to miało na celu potwierdzenie nowego objawienia poprzez uwiarygodnienie głoszących to nowe objawienie ludzi. Kiedy całe nowe objawienie zostało wylane, proroctwa, sny i wizje przestały być potrzebne, gdyż spełniły swoją rolę. Mesjasz przyszedł, ustanowił Nowy Testament odkupienia w Jego krwi, przywiódł na wybranych wieczną sprawiedliwość. Pełnia nauki Chrystusa wraz z jej interpretacją ogłoszona została przez Apostołów, objawienie zostało zakończone.

Obecnie, w okresie mesjańskiego czasu łaski wystarczy aby ktokolwiek stwierdził, że jest prorokiem lub posiada proroctwa i wizje, aby zostać uznanym za kłamcę.

Zach. 13:1-6 1 W tym dniu zostanie otwarte źródło dla domu Dawida i mieszkańców Jerozolimy dla obmycia grzechu i nieczystości. 2 I stanie się w tym dniu, mówi PAN zastępów, że wykorzenię imiona bożków z ziemi, tak że nie będą więcej wspominane. Usunę z ziemi także proroków i ducha nieczystego. 3 A gdyby ktoś jeszcze prorokował, jego ojciec i matka, którzy go zrodzili, powiedzą mu: Nie będziesz żył, gdyż mówiłeś kłamstwo w imię PANA. I jego ojciec, i matka, którzy go zrodzili, przebiją go za to, że prorokował. 4 I stanie się w tym dniu, że każdy z tych proroków zawstydzi się z powodu swojego widzenia, gdy prorokował, i nie oblecze się w kosmatą szatę (ubiór proroka), aby kłamać. 5 Ale każdy powie: Nie jestem prorokiem, ale rolnikiem, bo tego mnie uczono od dzieciństwa. 6 A jeśli ktoś go zapyta: Co to za rany na twoich rękach (rany jakie zadają sobie prorocy fałszywych bożków- znamię fałszywego proroka)? Wtedy powie: Zostałem zraniony w domu moich przyjaciół.

Wers 1 odnosi się czasów łaski, czasów dostępnego zbawienia, czasów po śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, ery Mesjasza; reszta tekstu zawiera się w tym okresie. W okresie łaski każdy będzie uznany za fałszywego proroka jeśli tylko stwierdzi, że jest prorokiem lub prorokuje. Nie potrzeba rozeznawać proroctw, sam fakt czyjegoś stwierdzenia, że jest prorokiem czyni go kłamcą.

Jer. 23:20-22 20 Nie odwróci się gniew PANA, aż spełni i wykona on myśli swego serca. W ostatecznych czasach dokładnie to zrozumiecie. 21 Nie posłałem tych proroków, a oni jednak  pobiegli. Nie mówiłem do nich, oni jednak prorokowali. 22 Lecz gdyby stali w mojej radzie i głosili mojemu ludowi moje słowa, odwróciliby go od jego złej drogi i od zła jego uczynków.

Jeremiasz odnosi wypowiedź o fałszywych prorokach do czasów ostatecznych. I kościół Boży będzie rozumiał, iż wszelkie pozabiblijne proroctwo to fałsz. Warto tu zwrócić uwagę na fakt, że wszystkie pozabiblijne czyli fałszywe proroctwa nie prowadzą do pokuty. I jest to doskonale widoczne wśród wszystkich pseudochrześcijan podążającymi za pozabiblijnym objawieniem.


Świadectwo Nowego Testamentu

W Nowym Testamencie widać zanik znaków i cudów jeszcze w okresie apostolskim.
.

Zanik daru uzdrawiania

W czasie działalności, Apostoła Pawła około 53-55 a.d. przez jego ręce działy się wielkie cuda…

Dzieje. 19:11-12 11 A Bóg dokonywał niezwykłych cudów przez ręce Pawła; 12 Tak że nawet chustki albo przepaski z jego ciała kładziono na chorych (ασθενουντας asthenountas – chory) a choroby ich opuszczały i wychodziły z nich złe duchy.

…jednak parę lat wcześniej w roku 50 a.d. nikt nie uzdrowił Pawła…

Gal. 4:13  Wiecie przecież, że pierwszy raz głosiłem wam ewangelię w słabości ciała. (ασθενειαν astheneian– choroba)

…w roku 62 a.d. Paweł nie uzdrowił Epafrodyta, który mu posługiwał…

Filip. 2:25-27 25 Uznałem też za konieczne posłać do was Epafrodyta, mego brata, współpracownika i współbojownika, a waszego wysłannika i sługę w moich potrzebach; 26 Ponieważ tęsknił za wami wszystkimi i bardzo się smucił, gdyż słyszeliście, że zachorował.(ησθενησεν ēsthenēsen – choroba). 27 Rzeczywiście bowiem chorował tak, że był bliski śmierci. Lecz Bóg zmiłował się nad nim, a nie tylko nad nim, ale i nade mną, abym nie doznawał smutku za smutkiem.

…w roku 64 a.d. Paweł zamiast wysłać chustki lub przepaski do chorego Tymoteusza, zaleca mu picie wina…

1 Tym. 5:23 Samej wody już nie pij, ale używaj trochę wina ze względu na twój żołądek i częste niedomagania. (ασθενειας astheneias – choroba)

…by wreszcie w roku 67 a.d. pozostawić w Milecie chorego Trofima.

2 Tym. 4:20 Erast pozostał w Koryncie, a Trofima zostawiłem chorego w Milecie. (ασθενουντα asthenounta – choroba).
.

Ostatni cud: Odnotowany w Słowie Bożym miał miejsce w 55 a.d. (Dzieje 28:7-10 – uzdrowienie ojca Publiusza i innych). Zaledwie rok później, przebywając w Filipii Paweł pisze, że uzdrowienia nie następują jako efekt autorytatywnego daru uzdrawiania przez nakładanie rąk lecz jest odpowiedzią Boga na modlitwy wierzących.

2 Kor. 12:8-9 8 Dlatego trzy razy prosiłem Pana, aby on odstąpił ode mnie. 9 Lecz powiedział mi: Wystarczy ci moja łaska. Moja moc bowiem doskonali się w słabości (σθενεί astheneia – chorobie).Najchętniej więc będę się chlubił z moich słabości  (σθενείαις astheneiais – chorób), aby zamieszkała we mnie moc Chrystusa.

Dlatego Paweł pisze dalej, że ma upodobania w chorobach.

2 Kor. 12:10 Dlatego mam upodobanie w słabościach (ασθενειας astheneias – choroba), w zniewagach, w niedostatkach, w prześladowaniach, w uciskach ze względu na Chrystusa; gdy bowiem jestem słaby, wtedy jestem mocny.

Ostatni cud w Piśmie

Dzieje 28:8-9 8 A ojciec Publiusza leżał, bo miał gorączkę i czerwonkę. Paweł poszedł do niego i modlił się, a położywszy na nim ręce, uzdrowił (ἰάσατο iasato) go. 9 Po tym wydarzeniu przychodzili również inni chorzy z wyspy i byli uzdrawiani (ἐθεραπεύοντο etherapeuto).

Dwa różne greckie słowa zostały użyte w Świętym Tekście.

ἰάομαι iasomaiponadnaturalne uzdrowienie, którego dokonał Apostoł Paweł przez nałożenie rąk oraz
θεραπεύω therapeuozajmować się, leczyć (w odniesieniu do lekarza), od którego pochodzi polskie słowo terapeuta.

Wszystko wskazuje na to, że o ile pierwsze uzdrowienie miało ponadnaturalny charakter, o tyle następne już nie. Były one raczej wynikiem zabiegów towarzysza Pawła a mianowicie Łukasza, który był lekarzem (Kol. 4:14 Pozdrawia was Łukasz, umiłowany lekarz). Co jeszcze ciekawsze to fakt, że cud dokonany przez ręce Pawła był jeden (nawiasem mówiąc był to ostatni chronologicznie, tj. w 55 a.d., cud uzdrowienia przez nałożenie rąk odnotowany na kartach Nowego Testamentu i bardzo możliwe, że to właśnie wtedy moc uzdrowienia ustała w kościele), wszystkie pozostałe wyleczenia były skutkiem działań lekarza. Łukasz, widząc co czyni Bóg przez Pawła, mógł śmiało odmówić terapii chorym, zalecając im raczej poleganie na apostolskim nałożeniu rąk. Łukasz mógł ciężkie przypadki skierować do Pawła pozostawiając sprawy w rękach Boga. Tego jednak nie uczynił, lecz sumiennie leczył chorych z wyspy Malta. To kolejny dowód na ustanie mocy uzdrawiania.
.

Zanik daru mówienia zagranicznymi językami

Pierwsza wzmianka o darze mówienia obcymi językami datowana jest na około 10 dni po wstąpieniu Jezusa do nieba.

Dzieje 2:4 I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić innymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić.

Druga wzmianka o darze 14 lat po zmartwychwstaniu Jezusa (przed śmiercią Jakuba w roku 44 a.d.).

Dzieje 10:46 Słyszeli ich bowiem mówiących językami i wielbiących Boga. Wtedy Piotr się odezwał:

Trzecia wzmianka o darze w roku 50 a.d.

Dzieje 19:6 A kiedy Paweł położył na nich ręce, zstąpił na nich Duch Święty i mówili językami, i prorokowali.

Jedyną księgą wspominającą o darze mówienia zagranicznymi językami i nie będącą jednocześnie księgą Dziejów apostolskich (ewangelia Marka 16:17 wymienia go jako jeden z darów, jakie we wczesnym kościele udzielali Apostołowie przez nałożenie rąk) to 1 list do Koryntian napisany w roku 55 a.d. a w nim odpowiednio rozdziały 12, 13 i 14. Jest to czwarty w kolejności list Pawła. Później napisał on 9 innych listów do 6 różnych zborów nigdy więcej nie wspominając w nich o cudownym darze.

  1. 1 Tesaloniczan, 50-51 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  2. 2 Tesaloniczan, 50-51 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  3. Do Galacjan, 55 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  4. 1 Koryntian, 56 a.d. – koryguje źle używany dar zagranicznych języków, ogłasza jego zanik (1 Kor. 13:8)
  5. 2 Koryntian, 56 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  6. Do Rzymian, 57 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  7. Do Filemona, 61-62 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  8. Do Kolosan, 61-62 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  9. Do Efezjan, 61-62 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  10. Do Filipian, 62 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  11. 1 Tymoteusza, 63-64 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  12. Do Tytusa, 63-64 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków
  13. 2 Tymoteusza, 65 a.d. – milczy o darze zagranicznych języków

Apostołowie Piotr, Jan, Mateusz, autor listu do Hebrajczyków, Juda i Jakub w ogóle nie wspominają o tym darze.
.

Zanik daru prorokowania

Ostatnie Boże objawienia wypowiedziane były przez Jezusa i tych, których on wyznaczył

70 a.d. Hebr. 1:1-2 1 Bóg, który wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyś do ojców przez proroków; 2 W tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez swego Syna, którego ustanowił dziedzicem wszystkiego, przez którego też stworzył światy;

Autor listu do Hebrajczyków dokonuje podziału na trzy generacje

Hebr. 2:2-3 2 Bo jeśli słowo wypowiedziane przez aniołów było niewzruszone, a wszelkie wykroczenie i nieposłuszeństwo otrzymało sprawiedliwą odpłatę; 3 Jakże my ujdziemy, jeśli zaniedbamy tak wielkie zbawienie, które było głoszone na początku przez Pana (I generacja), a potwierdzone nam (III generacja) przez tych, którzy go słyszeli (II generacja)?

  • I generacja to proroctwa Jezusa: “które było głoszone na początku przez Pana”
  • II generacja to proroctwa Apostołów i uczniów: “potwierdzone … przez tych, którzy go słyszeli”
  • III generacja to my, reszta kościoła odbiorcy proroctw: “… a potwierdzone nam…” 

Uznając, że tylko pierwsza i druga generacja posiadały zdolność czynienia cudów.

Którym i Bóg dał świadectwo przez znaki, cuda i różnorakie moce oraz przez udzielanie Ducha Świętego według swojej woli.

Objawiona prawda głoszona przez I i II generację potwierdzona była znakami i cudami oraz różnorakimi mocami. Tego nie doświadczali odbiorcy przekazu, czyli III generacja, do której należał autor listu.

Przypadek Tesaloniczan

W swoim drugim liście do Tesaloniczan napisanym w 51-52 roku (3 lata przed ostatnim odnotowanym w Biblii cudem, nota bene również dokonanym przez ręce Apostołów) Apostoł Paweł ostrzega przed fałszywą nauką, która jest nowym objawieniem (dotyczy przyjścia Pana Jezusa)

2 Tes. 2:1 Prosimy was, bracia, przez wzgląd na przyjście naszego Pana Jezusa Chrystusa i nasze zgromadzenie się przy nim; 2 Abyście nie tak łatwo dali się zachwiać w waszym umyśle i zatrwożyć się ani przez ducha, ani przez mowę, ani przez list rzekomo przez nas pisany, jakoby już nadchodził dzień Chrystusa.

Źródłem herezji mogło być:

1. fałszywe objawienie
2. fałszywe nauczanie
3. fałszywy autorytet apostolski

Co ciekawe, kierując Tesaloniczan do zdrowej nauki Paweł wskazuje wyłącznie dwa możliwe źródła

2 Tes. 2:15 Dlatego, bracia, stójcie niewzruszenie i trzymajcie się przekazanych nauk, o których zostaliście pouczeni czy to przez (naszą) mowę, czy przez nasz list.

Prawowierne źródła zdrowej nauki:

1. Nauka Apostolska przekazana ustnie
2. Nauka Apostolska przekazana pisemnie

Pozabiblijne objawienie (czy to przez ducha) nie zostało wymienione przez Pawła.

Rozumiemy zatem, że w tamtym czasie wszelkie pozabiblijne objawienie nie będące efektem działania Boga przez Apostołów nie miało swojego źródła w Bogu. Inaczej Paweł napisałby: czy to przez mowę, czy przez nasz list (czy to przez prawdziwe Boże objawienie) jednak tego nie czyni.

W rzeczywistości w wersach 3-13 piętnuje pozabiblijne objawienie, które zawsze potwierdzane jest fałszywymi znakami i cudami, a osoby podążające za fałszem uznaje za czyniące nieprawość i idące na zatracenie. Przyczynowo – skutkowy związek między zatraceniem a zaufaniem fałszywym cudom i znakom jest ewidentny. Aby ustrzec czytelników przed zatraceniem Paweł kierował wierzących do Pisma Świętego, nie do pozabiblijnych objawień. Chrześcijanie mieli stać niewzruszenie w odrzucaniu wszelkiego pozabiblijnego proroctwa, które nie pochodziło od Apostołów.
..


Świadectwo kościoła

Przed reformacją
Kwadratus początek II wieku

Euzebiusz z Cezarei cytuje w swoim dziele wypowiedź Kwadratusa, biskupa Aten żyjącego na początku II wieku, osobistego ucznia Apostołów. Kwadratus twierdzi jednoznacznie, że cuda Chrystusa były prawdziwe, ponieważ niektórzy wskrzeszeni przez Niego ludzie żyli jeszcze za jego (czyli Kwadratusa) czasów, choć większość już zmarła. Stanowili zatem dowód działania Pana Jezusa jako prawdziwego Mesjasza.

Powala cisza względem kontynuacji daru uzdrawiania, nie ma nawet słowa o późniejszych uzdrowieniach czy sukcesji apostolskiego daru uzdrawiania…

Cytat z książki  Kwadratusa: „Ale dzieła [czyli cuda] naszego Zbawiciela były zawsze obecne, ponieważ były prawdziwe: – tych, którzy zostali uzdrowieni, i tych, którzy powstali z martwych, którzy byli widziani nie tylko wtedy, gdy zostali uzdrowieni i kiedy zostali wskrzeszeni, ale byli też zawsze obecni; i nie tylko wtedy, gdy Zbawiciel był na ziemi, ale także po jego śmierci, żyli dość długo, tak że niektórzy z nich żyli nawet do naszych czasów. ” – Euzebiusz z Cezarei Historia Kościelna IV, 3, 1-2

IV w. Jan Chryzostom:

”Całe to miejsce (1 Kor. 12 i dary tam przedstawione) jest bardzo niejasne, ale przyczyną niejasności jest nasza nieznajomość darów o których tenże list mówi spowodowana ich zanikiem.”

V w. Augustyn:

“we wcześniejszych czasach Duch Święty zstępował na tych, którzy uwierzyli i ci mówili obcymi językami tak jak im Duch poddawał. Ta rzecz stanowiła znak, ale już przeminęła”

Reformacja
XV-XVI w. Marcin Luter:

“To widoczne wylanie Ducha Świętego było niezbędne do założenia wczesnego kościoła, do tego samego celu potrzebne były cuda towarzyszące darom Ducha Świętego. Lecz kiedy kościół został ustanowiony i potwierdzony przez cuda, widoczna obecność Ducha Świętego została wstrzymana.”

XVI w. Jan Kalwin: 

“Dar uzdrawiania, tak jak reszta cudów które Pan w swojej woli dał nam na pewien czas, zniknął całkowicie aby uczynić głoszenie ewangelii rzeczą cudowną na wieki.”

XVIII w. John Owen:

„Prawdziwym dziełem Ducha jest przypominanie nam słów Chrystusa, Bożych słów z Pisma Świętego. Właśnie w Biblii słowa i dzieła Chrystusa zostały „spisane, abyście wierzyli, że Jezus jest Chrystusem, Synem Boga i abyście wierząc mieli żywot w imieniu Jego”. Działanie ducha tego świata jest zupełnie odmienne: stara się stworzyć pozory, jakoby nadeszło nowe objawienie od Boga, odwodząc w ten sposób ludzi od Biblii, gdzie spisano całe dzieło Boże i wszystkie obietnice Chrystusa.”

XVIII w. Jonathan Edwards:

”Nadzwyczajne dary zostały nadane w celu założenia kościoła, służyły jego ugruntowaniu na świecie, ale ponieważ kanon Pisma Świętego został zakończony, a kościół chrześcijański w pełni ugruntowany i ustanowiony, te nadzwyczajne dary ustały”

„Ten drugi rodzaj fałszywych chrześcijan jest najgorszy. Ich pewność pochodzi często z rzekomych objawień. Nazywają je „świadectwem Ducha”. Mają wizje i odczucia; mogą twierdzić, że Boży Duch objawił im przyszłość. Nic dziwnego, że ludzie, którzy akceptują takie przeżycia mają również wizje i odczucia na temat własnego zbawienia. I nic dziwnego, jeśli rzekome objawienie ich zbawienia wywołuje niezbitą pewność. W rzeczywistości, niezachwiana pewność to znak rozpoznawczy ludzi, którzy kierują się rzekomymi objawieniami. Śmiało twierdzą: „Wiem to czy tamto”, „Wiem to na pewno”. Lekceważą każdy argument i próbę racjonalnego dociekania, który mogłyby poddać ich przeżycie w wątpliwość. Łatwo zrozumieć pewność tych ludzi. Myśl, że Bóg w szczególny sposób powiedział im, że są jego ukochanymi dziećmi, łechce ich miłość własną. Jeśli tym „objawieniom” towarzyszą żywe emocje, które oni interpretują jako działanie Ducha Świętego, wtedy zwiększa to jeszcze ich fałszywą pewność.” – Istotne doznania

XIX w. Charles Haddon Spurgeon:

”Te wcześniejsze cudowne dary od nas odeszły.”

XIX – XX w. Benjamin Breckinridge Warfield:  

„Dary te były potrzebne do uwierzytelniania apostołów. Stanowiły one część uwiarygadniającą apostołów jako autorytatywnych przedstawicieli Boga i ich pracę której celem było założenie kościoła. Zatem funkcja tych darów ograniczała się wyraźnie do czasów kościoła apostolskiego i dary te musiały odejść wraz z nimi. Nie można oczekiwać aby cudowne dary, będące znakiem potwierdzającym objawienie boże miały swoje miejsce i dzisiaj w kościele, a to dlatego, że objawienie zostało zakończone.” .

Rozproszone pogłoski o poapostolskich  ”znakach i cudach”

Późny II w. – Montanizm

”I on (Montaniusz) wyszedł z siebie, i stał się nagle jakby wściekły, jakby w ekstazie. Zaczął bredzić i bełkotać(!), wypowiadać dziwne rzeczy prorokując w sposób sprzeczny z tym, jaki był przyjęty w kościele od samego początku.” Prorocy montanizmu nie mówili jako posłańcy Boga ale byli opisywani jako ”opętani przez Boga, czemu nie mogli się oprzeć.” Zostali uznani za fałszywych proroków ponieważ zachowywali się nieracjonalnie i nie mieli kontroli nad zmysłami(!)
.

XVII w. – Prorocy z Cavennol

Następny znaczący ruch mówiący „językami” jaki wyrósł wewnątrz chrześcijaństwa pojawił się dopiero w XVII wieku. Grupa wojowniczych protestantów w Cevennes, regionie południowej Francji doświadczała wizji i mówienia „językami”. Grupa, czasem zwana Prorokami z Cevennol, została zapamiętana z powodu swojej politycznej i wojskowej aktywności a nie spuścizny duchowej. Większość z ich proroctw się nie spełniło. Byli wściekle anty rzymsko-katoliccy, uznawali używanie broni przeciw kościołowi rzymsko-katolickiemu. W konsekwencji wielu z nich było prześladowanych i zabitych przez Rzym.
.

Późny XVII w. – Seven all prophets

Polityczna grupa nie związana z kościołem.
.

XVIII w. – Janseniści

Grupa wewnątrz reformowanego kościoła chrześcijańskiego. Ci ludzie negowali usprawiedliwienie przez wiarę. Mimo wszystko mówili ”językami”. Jeśli człowiek odrzuca usprawiedliwienie z wiary, nie jest chrześcijaninem a jednak może mówić ”językami”?
.

XVIII w.– Shakers

Ich przywódczynią była Matka Anne Leigh, uważała się za żeński odpowiednik Jezusa Chrystusa. Twierdziła, że potrafi mówić w 72 językach. Shakersi uznawali stosunek płciowy za grzech, nawet wewnątrz małżeństwa i wyznawali całkowitą abstynencję seksualną. Mówili językami podczas transu wywołanego tańcem i śpiewem.
.

XIX w. Edward Irving

Szkocki duchowny, wizjoner i mistyk uważany za prekursora ruchów charyzmatycznych. Założyciel irwingianizmu, ruchu religijnego, który wyodrębnił się w XIX wieku z Kościoła Szkocji. Prorocy Irvingowie często sobie zaprzeczali, ich proroctwa się nie spełniały, a ich spotkania cechowały dzikie ekscesy. Ruch został zdyskredytowany gdy jeden z ich proroków przyznał się do sfałszowania proroctwa a inni przypisali swoje „dary” złym duchom. W ostateczności grupa ta przeobraziła się w Katolicki Kościół Apostolski, gdzie nauczano wiele fałszywych doktryn, przyjmując wiele rzymsko-katolickich nauk i ustanawiając 12 urzędów apostolskich.

Nie istnieje żadne teologiczne wytłumaczenie powrotu pewnych darów, które przez większą część historii kościoła nie były w nim obecne.

Zobacz w temacie