Doktryna perychorezy

utworzone przez | sie 8, 2022 | Egzegezy, Trynitologia

Definicja doktryny

Jan 14:9-11 9. Jezus mu odpowiedział: Tak długo jestem z wami, a nie poznałeś mnie, Filipie? Kto mnie widzi, widzi i mego Ojca. Jak możesz mówić: Pokaż nam Ojca? 10. Nie wierzysz, że ja jestem w Ojcu, a Ojciec we mnie? Słów, które ja do was mówię, nie mówię od samego siebie, lecz Ojciec, który mieszka we mnie, on dokonuje dzieł. 11. Wierzcie mi, że ja jestem w Ojcu, a Ojciec we mnie. Przynajmniej z powodu samych dzieł wierzcie mi.

Perychoreza trynitarna (gr. περιχώρησις perichoresis – taniec w kole, od περι peri – wokół i χωρέω choreo – iść naprzód, rzeczownik nazywa proces tworzenia miejsca dla drugiego wokół siebie lub rozszerzania się wokół siebie.) – w teologii chrześcijańskiej termin opisujący trynitarną rzeczywistość i konieczność wzajemnego przenikania się trzech Osób boskich z racji jedności Bożej natury, wiecznego pochodzenia Syna od Ojca i Ducha od Ojca i (przez) Syna oraz konstytuowania się Osób boskich przez czysto relacyjne wzajemne odniesienie.

Pojęcie funkcjonujące od czasów Grzegorza z Nazjanzu (ok. 326 – † 391 A.D.).  W języku łacińskim pojawiły się dwa dookreślenia tego pojęcia:

  1. circumincessio (wzajemne udzielanie się przez przechodzenie)
    .
  2. circuminsessio (współprzenikanie).

Doktryna perychorezy posiada praktyczne zastosowanie i sprawdza się doskonale w dyskusji a antytrynitarzami, w szczególności ze Świadkami Strażnicy. Jest także przydatna w obaleniu herezji Arminian, według której nie należy modlić się do Ducha Świętego, gdzie argumentem jest brak bezpośredniego nakazu w Słowie.

Dlatego też warto poświęcić czas na jej zrozumienie.

Rozwinięcie doktryny

Perychoreza zajmuje się wzajemnym zamieszkiwaniem i wzajemnym przenikaniem się trzech Osób Jednego Bóstwa. Jest to możliwe, ponieważ Trzy Osoby mają tę samą istotę (trójca ontologiczna).

Jest to również obrona jedności Boga. Bóg jest jedną substancją, jedną esencją, a nie trzema powiązanymi i mieszającymi się częściami. W tych trzech jest jedność esencji bez koalescencji (czyli bez połączenia Osób).

Można powiedzieć, że każda Osoba Bóstwa przenika pozostałe, zamieszkuje pozostałe, jest z nimi związana, a mimo to każda z nich jest specyficznie wyróżniona.

Termin περιχώρησις perichoresis został użyty przez Jana z Damaszku (zm. 749), aby pomóc opisać Trójcę. Wykorzystanie perychorezy we wschodniej teologii przed Janem z Damaszku można również prześledzić w Liście 101 Grzegorza z Nazjanzu, u Maksyma Wyznawcy i Pseudo-Cyryla [1]

„[Perychoreza] Jest opisana jako wolna i uporządkowana „międzyrelacyjna samoformacja” i „wieczne życie międzyosobowe” Trójcy. Oznacza coś więcej niż spójność, ale dynamiczną konstytucję siebie nawzajem.“ [2]

W kontekście Trójcy perychoreza odnosi się do natury Boga i dotyczy tylko Boga. Żadne inne istoty nie mają perychorezy. Na przykład różni ludzie mogą mieć wspólną naturę, ale są odrębnymi jednostkami i odrębnymi istotami, które się nie przenikają. Chociaż każdy z członków Bóstwa ma tę samą naturę (Boskość), istnieje w Boskości wyjątkowa cecha wzajemnego zamieszkiwania każdego członka Boskiej Trójcy, jako że zachowana jest odrębność Osób. Kalwin w Instytutach 1.13.6 określa to następująco:

“Przez Osobę mam na myśli istnienie (subsystencję) Boskiej istoty, które, choć powiązane z pozostałymi dwiema Osobami, jest odróżniane od nich przez niemożliwe do opisania właściwości. Przez istnienie (subsystencję) rozumieć należy coś innego niż istota. Gdyby bowiem Słowo było Bogiem po prostu i gdyby nie posiadało jakiejś własności osobliwej dla Niego, Jan nie mógł powiedzieć poprawnie, że zawsze był z Bogiem. Kiedy natychmiast dodaje, że Słowo jest Bogiem, powołuje nas z powrotem do jedynej istoty. Ale dlatego, że nie mógł być z Bogiem, nie zamieszkując w Ojcu, powstaje więc owo istnienie (subsystencja), które choć związane z istotą przez nierozerwalny związek niezdolny do rozłąki, a jednak ma szczególną cechę, dzięki której odróżnia się od niej. Teraz mówię, że każde z trzech istnień (subsystencji), choć powiązane z innymi, wyróżnia się własnymi właściwościami. ”

Perychoreza Chrystologiczna

Jezus jest pojedynczą Osobą o dwóch odrębnych naturach, prawdziwie Boskiej i prawdziwie ludzkiej (Unia Hipostatyczna). 

Kol. 2:9 Gdyż w nim mieszka cieleśnie cała pełnia Bóstwa
.
Filip. 2:6-7 6. Który, będąc w postaci Boga, nie uważał bycia równym Bogu za grabież; 7. Lecz ogołocił samego siebie, przyjmując postać sługi i stając się podobny do ludzi;
.
Hebr. 2:16 Bo zaiste nie przyjął natury aniołów, ale potomstwa Abrahama.

Perychoreza Chrystusa dotyczy tego, jak te natury odnoszą się do siebie, będąc w jedności i przenikając się nawzajem, ale jednocześnie pozostając odrębnymi. Widzimy, że atrybuty obu natur Jezusa przypisywane są jednej Osobie (communicatio idiomatum). Ale jak dokładnie te dwie natury odnoszą się do siebie w jednej Osobie? Unia hipostatyczna rzuca nieco światła na to zagadnienie. Zjednoczenie obu natur odbywa się:

  • bez zmiany (immutabiliter gr. atreptos) – ani Boska ani ludzka natura Mesjasza nie uległy zmianie
    .
  • bez pomieszania (inconfuse gr. asynchytos) – Boska natura Mesjasza nie pomieszała się z ludzką
    .
  • bez rozdzielenia (indivise gr. adiairetos) – obie natury składają się na jedną osobę a nie dwie
    .
  • bez rozłączenia (inseparabiliter gr. achoristos) – Mesjasz jest ciągle Bogiem i człowiekiem

W związku z tym

  • twierdzimy, że we wcieleniu Jezusa Chrystusa Jego boska oraz ludzka natura zachowują swoje własne atrybuty i pozostają nienaruszone
    .
  • twierdzimy, że atrybuty obu natur należą do jednej osoby Jezusa Chrystusa
    .
  • twierdzimy, że Chrystus posiada dwie wole – prawdziwie Boską i prawdziwie ludzką
    .
  • zaprzeczamy twierdzeniu, że ludzka natura Jezusa Chrystusa posiada boskie atrybuty lub że może zawierać boską naturę
    .
  • zaprzeczamy twierdzeniu, że boska natura komunikuje boskie atrybuty ludzkiej naturze
    .
  • zaprzeczamy twierdzeniu, że Syn odłożył lub zrezygnował z jakiegokolwiek ze Swoich boskich atrybutów we wcieleniu

Marcin Luter twierdził, że wywyższone człowieczeństwo Chrystusa uczestniczyło we wszechobecności swojego Bóstwa w taki sposób, aby zakomunikować swoją obecność podczas Wieczerzy Pańskiej [3]
.

Perychoreza soteriologiczna?

Ostatnie propozycje, że pogląd Jana Kalwina na unię chrześcijanina z Chrystusem jest formą związku perychoretycznego sugerują, że Kalwin operował raczej ontologiczną soteriologią niż soteriologią w ramach przymierza, co nie tylko to zaciemnia teologię Kalwina, ale wprowadzenie perychorezy do doktryny zjednoczenia z Chrystusem jest nieuchronnie problematyczne. W rzeczywistości Kalwin starał się podkreślić różnicę między zjednoczeniem z Chrystusem a zjednoczeniem Osób Boskich.

Interesującym nas tekstem będzie wypowiedź Chrystusa o jedności zawarta w Ewangelii Jana, na podstawie której niektórzy dowodzą iż jedność Syna i Ojca nie ma charakteru ontologicznego lecz mistyczny (tekst ten nagminnie używany jest przez wyznawców doktryn T. Z. Russella i Strażnicy).

Jan 17:20-23 20. A nie tylko za nimi proszę, lecz i za tymi, którzy przez ich słowo uwierzą we mnie;21. Aby wszyscy byli jedno, jak ty, Ojcze, we mnie, a ja w tobie, aby i oni byli w nas jedno, aby świat uwierzył, że ty mnie posłałeś. 22. I dałem im tę chwałę, którą mi dałeś, aby byli jedno, jak my jesteśmy jedno. 23. Ja w nich, a ty we mnie, aby byli doskonali w jedno, żeby świat poznał, że ty mnie posłałeś i że umiłowałeś ich, jak i mnie umiłowałeś.

Tekst wyraźnie mówi o wierzących zjednoczonych ze sobą oraz z Ojcem i Synem. Jednakże kiedy Kalwin komentuje ten fragment starannie rozróżnia jedność Chrystusa z Ojcem od jedności Osób Boskich, wyjaśniając, że Chrystus „nie mówi o swojej Boskiej istocie, ale że jest powołany w swojej osobie jako Pośrednik i jako nasza [federalna] Głowa” [4].

Oznacza to, że widoczna tutaj jest jedność Ojca z Chrystusem rozumianym jako wcielony Pośrednik a nie Jego jedność jako Wiecznego Syna. W ten sposób Kalwin wyraźnie odróżnia

  1. mistyczną unię wierzących z Chryrsusem
    .
  2. od unii hipostatycznej (dwóch natur w Chrystusie)
    .
  3. i od unii trzech Osób Boga

Ponadto unia wierzących z Chrystusem nie jest ontologiczna przez co zbawieni nie stają się “bogami” poprzez uzyskanie Boskiej natury ani w momencie regeneracji ani podczas otrzymania uwielbionego ciała (Jan 3:2)
.

Biblijne oparcie doktryny

Perychoreza wysuwa się na pierwszy plan gdy czytamy następujące wersety:

A) Wersety używane do wspierania doktryny perychorezy Trynitarnej

Psalm 2:7 Ogłoszę dekret: PAN powiedział do mnie: Ty jesteś moim Synem, ja ciebie dziś zrodziłem.
.
Jana 5:17 A Jezus im odpowiedział: Mój Ojciec działa aż dotąd i ja działam.
.
Jan 13:3 Jezus, wiedząc, że Ojciec dał wszystko w jego ręce i że od Boga wyszedł, i do Boga idzie;
.
Jan 14:9-11 9. Jezus mu odpowiedział: Tak długo jestem z wami, a nie poznałeś mnie, Filipie? Kto mnie widzi, widzi i mego Ojca. Jak możesz mówić: Pokaż nam Ojca? 10. Nie wierzysz, że ja jestem w Ojcu, a Ojciec we mnie? Słów, które ja do was mówię, nie mówię od samego siebie, lecz Ojciec, który mieszka we mnie, on dokonuje dzieł. 11. Wierzcie mi, że ja jestem w Ojcu, a Ojciec we mnie. Przynajmniej z powodu samych dzieł wierzcie mi.
.
Jan 15:26 Gdy jednak przyjdzie Pocieszyciel, którego ja wam poślę od Ojca, Duch prawdy, który wychodzi od Ojca, on będzie świadczył o mnie.
.
1 Kor. 2:10-11 10. Nam zaś Bóg objawił to przez swojego Ducha. Duch bowiem bada wszystko, nawet głębokości Boga. 11. Bo kto z ludzi wie, co jest w człowieku oprócz ducha ludzkiego, który w nim jest? Tak samo i tego, co jest w Bogu, nikt nie zna, oprócz Ducha Bożego.
.
Gal. 4:6 A ponieważ jesteście synami, Bóg posłał do waszych serc Ducha swego Syna, wołającego: Abba, Ojcze!
.
1 Jana 5:7 Trzej bowiem świadczą w niebie: Ojciec, Słowo i Duch Święty, a ci trzej jedno są.

B) Wersety używane do wspierania doktryny perychorezy Chrystologicznej

Jan 8:42 Jezus im powiedział: Gdyby Bóg był waszym Ojcem, miłowalibyście mnie, gdyż ja od Boga wyszedłem i przyszedłem, a nie przyszedłem sam od siebie, ale on mnie posłał.
.
Jan 14:11 Wierzcie mi, że ja jestem w Ojcu, a Ojciec we mnie. Przynajmniej z powodu samych dzieł wierzcie mi.
,
Jan 16:13-14 13. Lecz gdy przyjdzie on, Duch prawdy, wprowadzi was we wszelką prawdę. Nie będzie bowiem mówił sam od siebie, ale będzie mówił to, co usłyszy, i oznajmi wam przyszłe rzeczy.14. On mnie uwielbi, bo weźmie z mojego i wam oznajmi.
.
Jan 16:28 Wyszedłem od Ojca i przyszedłem na świat. Znowu opuszczam świat i idę do Ojca.
.
Jan 17:8 Dałem im bowiem słowa, które mi dałeś, a oni je przyjęli i prawdziwie poznali, że wyszedłem od ciebie, i uwierzyli, że ty mnie posłałeś.
.
Jan 17:21 Aby wszyscy byli jedno, jak ty, Ojcze, we mnie, a ja w tobie, aby i oni byli w nas jedno, aby świat uwierzył, że ty mnie posłałeś.

Cytaty z różnych źródeł traktujących o perychorezie

Charles Hodge (1797 – 1878) był Reformowanym teologiem prezbiteriańskim i dyrektorem Princeton Theological Seminary w latach 1851-1878. Był także czołowym przedstawicielem teologii Princeton, ortodoksyjnej kalwińskiej tradycji teologicznej w Ameryce w XIX wieku. Mocno argumentował za autorytetem Biblii jako Słowa Bożego. Wiele jego pomysłów zostało przyjętych w XX wieku przez fundamentalistów i ewangelików. Jego magnum opus to Teologia Systematyczna (1871–1873), składająca się z 3 tomów i obejmująca 2260 stron. W dziele tym o perychorezie czytamy:

„Ponieważ esencja Boskości jest wspólna dla kilku osób, mają one wspólną inteligencję, wolę i moc. Nie ma w Bogu trzech inteligencji, trzech woli, trzech sprawności. Trzej są jednym Bogiem, a zatem mają jeden umysł i wolę. Ta głęboka jedność została wyrażona w Kościele greckim słowem perichoresis, które tłumaczono łacińskimi słowami inexistentia, inhabitatio i intercommunio”. [5] 

Donald K. McKim (ur. w 1950 roku) to amerykański teolog i redaktor prezbiteriański. Pracuje jako redaktor naukowy i referencyjny dla Westminster John Knox Press. McKim studiował w Westminster College, Pittsburgh Theological Seminary i University of Pittsburgh. Wykładał w Seminarium Teologicznym w Memphis i Seminarium Teologicznym Uniwersytetu w Dubuque. Podaje on następującą definicję perycherozy:

„Termin używany w teologii Trójcy na określenie bliskiego zjednoczenia, wzajemnego zamieszkiwania lub wzajemnego przenikania się trzech członków Trójcy ze sobą. Wykorzystywany również do relacji dwóch natur Chrystusa”. [6]

Anthony C. Thiselton były kierownik teologii na Uniwersytecie w Nottingham, a także dyrektor St John’s College w Nottingham (1986-1988) i St John’s College w Durham (1988-1992). Jest księdzem i kanonikiem Kościoła anglikańskiego stwierdza:

„Perychoreza jest używana w kontekście Trójcy Świętej na oznaczenie wzajemnego przenikania się osób Ojca, Syna i Ducha Świętego. Każda osoba pozostaje odrębna od innych, ale w pełni uczestniczy w ich Byciu i działaniu jako jedność”. [7]
Przypisy

[1] William, J. Sailer, Streszczenia Religijne i Teologiczne. Myerstown, PA: Streszczenia religijne i teologiczne, 2012.
[2] Themelios 36, nr. 1 (2011).
[3] Walter A.Elwell,  Ewangelicki Słownik Teologiczny: wydanie drugie. Grand Rapids, MI: Baker Academic, 2001.
[4] J. Kalwin, Ewangelia według św. Jana. część 2. 11-21.
[5] Charles Hodge, Teologia Systematyczna, kompletna; Tom. 1: Wprowadzenie, tom. 2: Część 1, Teologia Właściwa; Część 2, Antropologia; Część 3, Soteriologia; Tom. 3: Część 4, Eschatologia (z aktywnym spisem treści). Wersja Kindle.
[6] Donald K. McKim Westminsterski Słownik Terminów Teologicznych. Wydanie drugie, poprawione i rozszerzone. Louisville, KY: Westminster John Knox Press, 2014
[7] Anthony C. Thiselton, The Thiselton Companion to Christian Theology. Grand Rapids, MI; Cambridge, Wielka Brytania: William B. Eerdmans Publishing Company, 2015.

Na podstawie źródło

Zobacz w temacie

Print Friendly, PDF & Email