Spis treści
Nieporozumienie
2 Tym. 2:15 Staraj się, abyś stanął przed Bogiem jako wypróbowany pracownik, który nie ma się czego wstydzić i który dobrze rozkłada słowo prawdy.
Generalnie powszechny argument przeciwników chrztu dzieci i niemowląt odnosi się do założenia, że Pismo Święte nigdzie wprost nie nakazuje ani też nie ukazuje takiej praktyki. Również generalnie rzecz ujmując chrzest uwarunkowany jest wiarą osoby chrzczonej. Wyznawcy tradycji chrztu osób dorosłych upierają się, że chrzest przeznaczony jest tylko dla tych, którzy osiągnęli wiek rozumu i uwierzyli. Wskazują, że nigdzie w Nowym Testamencie nie czytamy o chrzcie niemowląt.
Jednak z drugiej strony nigdzie w Nowym Testamencie nie czytamy o wychowanych w wierzących gospodarstwach domowych dzieciach, które osiągnęły wiek rozumu, a następnie zostały ochrzczone. Jedyne wyraźne opisy chrztów w Biblii dotyczą osób nawróconych z judaizmu lub pogaństwa. W przypadku dzieci wierzących nie ma bezpośredniej wzmianki o chrzcie – ani w niemowlęctwie, ani później. Nigdzie Pismo nie stwierdza
„i ochrzczone zostało niemowlę wodą”
Nowy Testament, choć nie mówi wprost, kiedy (i czy) wierzący powinni chrzcić swoje dzieci, nie milczy na ten temat. Dobrze rozłożone Słowo Boże, Słowo Prawdy w pełni utwierdza nas w przekonaniu o konieczności chrztu dzieci i niemowląt zrodzonych z osób wierzących. Natomiast zakaz chrztu dzieci jest oczywiście sprzeczny z Pismem i historyczną praktyką chrześcijańską.
Zbawienie w pokoleniach
Bóg jest Bogiem Przymierza i zbawia w pokoleniach. To nie oznacza, że niewierzący małżonkowie chrześcijan powinni być ochrzczeni. Królestwo Boże do nich nie należy i nie wiadomo czy oni się nawrócą (Co bowiem wiesz, żono, czy zbawisz męża? Albo co wiesz, mężu, czy zbawisz żonę?, por. 1 Kor. 7:16). Niewierzących małżonków nie można „przyprowadzić do Chrystusa” w ich niewierze. Ale u niemowląt nie ma takich przeszkód. Do nich należy królestwo, mówi Jezus, i należy ich do Niego przyprowadzić; a to oznacza chrzest .I dlatego chrzcimy dzieci.
Argument Biblijny za chrztem dzieci będących w przymierzu jest następujący:
1) Przymierze poczynione jest z potomstwem Abrahama nie tylko z nim samym
1 Mojż. 17:7 I utwierdzę moje przymierze między mną a tobą oraz twoim potomstwem po tobie przez wszystkie pokolenia jako wieczne przymierze, abym był ci Bogiem i twemu potomstwu po tobie.
2) Chodzi o jednego potomka którym jest Chrystus
Gal. 3:16 Otóż Abrahamowi i jego potomkowi zostały dane obietnice. Nie mówi: I jego potomkom, jak o wielu, ale jak o jednym: I twemu potomkowi, którym jest Chrystus.
3) Przymierze zawarte z potomkiem czyli z Chrystusem dotyczy wszystkich, którzy są w Chrystusie
Gal. 3:29 A jeśli należycie do Chrystusa, to jesteście potomstwem Abrahama, a zgodnie z obietnicą – dziedzicami.
4) Przymierze dotyczy także dzieci obietnicy, czyli tych wszystkich dzieci, które są powołane przez Boga
Dzieje 2:38-39 38. Wtedy Piotr powiedział do nich: upamiętajcie się i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na przebaczenie a otrzymacie dar Ducha Świętego. 39. Obietnica ta bowiem dotyczy was, waszych dzieci i wszystkich, którzy są daleko, każdego, kogo powoła Pan, nasz Bóg.
5) Obietnica Bożego Przymierza dotyczy potomstwa osób wierzących, czyli święte dzieci jakie uznajemy za będące w Chrystusie.
1 Kor. 7:14 Mąż niewierzący bowiem jest uświęcony przez żonę, a żona niewierząca uświęcona jest przez męża. Inaczej wasze dzieci byłyby nieczyste, teraz zaś są święte.
Wnioski: Święte dzieci obietnicy Przymierza należy chrzcić, niezależnie od czasu powołania dziecka.
.
Chrzest domostw
Za czasów Apostołów chrzczono dzieci. Skąd o tym wiemy? Pismo Święte daje nam jasne o tym informacje. Otóż zgodnie ze świadectwem autorytatywnego i nieomylnego Słowa Bożego wiemy, że chrzczono cale domostwa, w tym sługi, niewolników oraz potomstwo, czyli dzieci.
A) Korneliusz ochrzczony z całym domem, Korneliusz był ojcem a wiemy o tym, ponieważ Korneliusz był co najmniej dowódcą kohorty, wymiennej z nazwy Italska czyli 1 legionowej a ta składała się z 800 ludzi. Zazwyczaj dowódca kohorty był trybunem lub legatem i podlegał konsulowi. Korneliusz nie mógł być dowódcą centurii gdyż ci ni mogli mieć domów i rodziny. Dom i rodzina przysługiwała im dopiero po minimum 20 latach służby (zazwyczaj dopiero po skończeniu służby centurion dostawał ziemię i mógł się żenić mieć rodzinę).
Dzieje 10:24 A nazajutrz weszli do Cezarei. Korneliusz zaś czekał na nich, zwoławszy swoich krewnych i bliskich przyjaciół.
Dalsze zeznanie Piotra mówi o zbawieniu Korneliusza i jego domu precyzując podstawę naszego rozważania:
Dzieje 11:14 On ci powie słowa, przez które będziesz zbawiony, ty i cały twój dom (οἶκός oikos)
B) Lidia ochrzczona z całym swoim domem. Lidia była matką
Dzieje 16:15 A gdy została ochrzczona razem ze swoim domem (οἶκος oikos), poprosiła: Jeśli uznaliście mnie za wierną Panu, wejdźcie do mojego domu i zamieszkajcie w nim. I wymogła to na nas.
C) Strażnik więzienny ochrzczony z całym domem, strażnik był ojcem
Dzieje 16:32-33 32. I głosili słowo Pańskie jemu i wszystkim jego domownikom (οἰκίᾳ oikia) 33. Tej samej godziny w nocy wziął ich ze sobą, obmył ich rany i natychmiast się ochrzcił, on i wszyscy jego domownicy.
D) Stefanas ochrzczony z całym domem, Stefanas był ojcem
1 Kor. 1:16 Ochrzciłem też dom (οἶκον oikon) Stefanasa. Poza tym nie wiem, czy ochrzciłem jeszcze kogoś.
Skąd wiemy, że Korneliusz, Lidia, strażnik więzienny i Stefanas byli rodzicami? Wszędzie użyte zostało słowo οἶκος oikos które posiada interesującą etymologię. Starożytne greckie słowo oikos odnosiło się do trzech powiązanych, ale odrębnych pojęć [1]:
– rodziny
– majątek rodziny
– i dom.
Chrzest nie dotyczył majątku ani budynku. Chrzest dotyczył rodziny. Jak wyglądała rodzina? Oikos było podstawową jednostką społeczną w większości greckich miast-państw. W normalnym użyciu na poddaszu oikos w kontekście rodzin odnosiło się do linii pochodzenia od ojca do syna, z pokolenia na pokolenie.
Wnioski: Chrzest domostw oznacza chrzest dzieci.
.
Analogia wnioskowania
Dowód na chrzest dzieci leży również w tym samym miejscu, w którym leży nauczanie o spożywaniu Wieczerzy Pańskiej przez kobiety. Ponieważ kobiety należą do Kościoła, tak jak mężczyźni, uznajemy iż kobiety mogą spożywać wieczerzę. Stąd gdy czytamy o spożywaniu Wieczerzy np. wśród Apostołów, rozumiemy że kobiety brały w tym udział.
To samo z chrztem dzieci. Ponieważ dzieci należą do Przymierza rozumiemy, że dzieci należy chrzcić. Wprawdzie ani kobiety ani dzieci nie są bezpośrednio ukazane jako uczestnicy odpowiedniego sakramentu, jednak do tego prowadzi nas wnioskowanie. Jest to dobra i konieczna konkluzja biblijnych przesłanek.
.
Patrystyka
Jak za chwilę zobaczymy, nie ma wątpliwości, że wczesny Kościół praktykował chrzest niemowląt. I chociaż garstka wczesnych pisarzy chrześcijańskich podsuwała pomysł opóźniania chrztu dzieci (a nawet dorosłych!), to aż do czasu Reformacji nie wyrażono żadnych zastrzeżeń chrześcijan co do legalności samego chrztu niemowląt.
Weźmy pod uwagę, że ojcowie wychowani w domach chrześcijańskich (tacy jak np. Ireneusz z Lyonu) raczej nie uznaliby chrztu niemowląt za apostolski, gdyby ich własny chrzest bywał odroczony do osiągnięcia wieku dojrzałości i rozumu. A jednak wczesnochrześcijańskie świadectwo patrystyczne dowodzi tej praktyki. Posłuchajmy ojców kościoła.
.
Ireneusz z Lyonu, 189 A.D.
A jednak Ireneusz, uczeń Polikarpa, który był uczniem Jana Apostoła, uznaje niemowlęta za odrodzone i zbawione. Pogląd Ireneusza na chrzest wodny zakładał odrodzenie jako występujące równolegle do sakramentu. Stąd mówiąc o odrodzeniu niemowląt miał na myśli ich chrzest wodą, czego dowodzi w swoim dziele Przeciw herezjom napisanym około 189 roku!
„On [Jezus] przyszedł, aby wszystko przez siebie zbawić; wszyscy, powiadam, którzy przez Niego odradzają się w Bogu: niemowlęta i dzieci, młodzież i starcy. Dlatego przeszedł przez wszystkie wieki, stając się niemowlęciem dla niemowląt, uświęcając niemowlęta; dziecię dla dzieci, uświęcając tych, którzy są w tym wieku. . . [aby] mógł być doskonałym nauczycielem we wszystkim, doskonałym nie tylko pod względem przedstawiania prawdy, doskonałym także pod względem względnego wieku” [2]
Ponieważ Ireneusz urodził się w chrześcijańskim domu w Smyrnie około roku 140, oznacza to, że został ochrzczony około roku 140. Ponieważ w tym czasie biskupem Smyrny był Polikarp, wszystko wskazuje na tego ostatniego jako udzielającego chrztu Ireneuszowi, gdy ten był niemowlęciem. Przypomnijmy: Polikarp to osobisty uczeń Apostoła Jana.
.
Hipolit Rzymski 215 A.D.
Hipolit Rzymski, biskup Rzymu i jeden z najważniejszych teologów II i III wieku, który zwalczał Kaliksta i Zefiryna za bałwochwalczy modalizm, można by rzec Reformator swoich czasów, w 215 roku w Tradycji Apostolskiej pisze wprost o chrzcie dzieci osób wierzących. Podstawą do udzielenia chrztu małym dzieciom była wiara ich rodziców.
„Najpierw chrzcijcie dzieci, a jeśli mogą mówić same za siebie, pozwólcie im to robić. W przeciwnym razie niech przemówią w ich imieniu rodzice lub inni krewni”[3]
Cyprian z Kartaginy 253 A.D.
Pierwszy zawarty w pismach patrystycznych wyraźny dowód na to, że dzieci z wierzących domów były chrzczone, pochodzi z wczesnego Kościoła, gdzie chrzest niemowląt był jednolicie przestrzegany i uważany za apostolski. Tak naprawdę jedyną odnotowaną kontrowersją na ten temat była debata, która toczyła się w III wieku n.e., czy opóźniać chrzest do ósmego dnia po urodzeniu, podobnie jak jego starotestamentowy odpowiednik – obrzezanie. Posłuchajmy słów Cypriana z Kartaginy zapisanych w 253 roku w Liście do Fidusa
„Co się tyczy niemowląt: Ty [Fidusie] powiedziałeś, że nie należy ich chrzcić w drugim lub trzecim dniu po urodzeniu, że należy wziąć pod uwagę stare prawo obrzezania i że nie uważacie, że należy przyjąć chrzest i uświęcenie w ósmym dniu po urodzeniu. W naszej Radzie wydawało nam się, że jest zupełnie inaczej. Nikt nie zgodził się na kurs, który Twoim zdaniem powinien zostać obrany. Przeciwnie, wszyscy sądzimy, że nikomu nie należy odmówić miłosierdzia i łaski Bożej” [4]
Stare Prawo obrzezania podnoszone przez Fidusa nakazywało obrzezanie ósmego dnia życia i to było właśnie jego argumentem.
3 Mojż. 12:3 A ósmego dnia zostanie obrzezany jego napletek.
Nieco dalej, w tym samym piśmie Cyprian zauważa, że chrzest małych dzieci powinien być łatwiejszy do akceptacji ponieważ niemowlęta nie posiadają innych grzechów jak grzech pierworodny.
„Jeśli w przypadku najgorszych grzeszników i tych, którzy poprzednio wiele zgrzeszyli przeciwko Bogu, gdy potem uwierzą, zostaje im udzielone odpuszczenie grzechów i nikt nie jest powstrzymywany od chrztu i łaski, o ileż bardziej więc powinien nie należy powstrzymywać dziecka, które niedawno się narodziło, nie popełniło żadnego grzechu poza tym, że narodziło się z ciała według Adama, i od pierworodztwa zaraziło się tą starą śmiercią. Z tego właśnie powodu [dziecko] łatwiej przychodzi do otrzymania odpuszczenia grzechów, ponieważ odpuszczone mu grzechy nie są jego grzechami, lecz cudzymi” [5]
Grzegorz z Nazjanzu 388 A.D.
Grzegorz z Nazjanzu był erudytą teologiem chrześcijańskim, który wniósł znaczący wkład w naukę o Trójcy i Nicejskie Wyznanie Wiary. Grzegorz uczestniczył w I Soborze w Konstantynopolu (381). Wątpliwości co do chrztu niemowląt nazywał wprost niewiarą rodziców i gorąco zachęcał do udzielania sakramentu najmłodszym członkom rodziny.
„Czy masz małe dziecko? Nie pozwól grzechowi na żadną okazję; raczej niech niemowlę będzie uświęcone od dzieciństwa. Od najmłodszych lat niech będzie konsekrowany przez Ducha. Czy boicie się pieczęci [chrztu] z powodu słabości natury? Och, co za małoduszna matka i jak mało wiary!” [6]
W tym samym dziele, czyli w Mowie o chrzcie świętym, stwierdza o konieczności chrztu wodnego dzieci jako potwierdzenia ich zapieczętowania przez Ducha Świętego ku zbawieniu.
„‚Wystarczająco’ – powiedzą niektórzy – „dla tych, którzy proszą o chrzest, ale co masz do powiedzenia o tych, którzy są jeszcze dziećmi i nie są świadomi ani utraty, ani łaski? Czy ich też mamy ochrzcić? Oczywiście [odpowiadam], jeśli istnieje jakieś pilne niebezpieczeństwo. Lepiej, żeby zostali uświęceni nieświadomie, niż odeszli niezapieczętowani i niewtajemniczeni” [7]
Jan Chryzostom 388 A.D.
Chryzostom to ważny ojciec wczesnego Kościoła, który był arcybiskupem Konstantynopola. Jest znany ze swoich kazań i wystąpień publicznych, potępiania nadużyć władzy zarówno przez przywódców kościelnych, jak i politycznych. Znany ze swojej ascetycznej wrażliwości. Epitet Χρυσόστομος (Chrysostomos) oznacza po grecku „złotousty” i odnosi się do jego słynnej elokwencji. Chryzostom był jednym z najbardziej płodnych autorów wczesnego Kościoła chrześcijańskiego. O chrzcie niemowląt pisał:
„Widzisz, ile korzyści niesie chrzest i niektórzy uważają, że jego niebiańska łaska polega jedynie na odpuszczeniu grzechów, ale my wyliczyliśmy dziesięć zaszczytów [których on udziela]! Dlatego chrzcimy nawet niemowlęta, choć nie są skalane grzechami [osobistymi], aby dano im świętość, sprawiedliwość, przybranie, dziedzictwo, braterstwo z Chrystusem i aby byli członkami Jego [Chrystusa]” [8]
Augustyn z Hippony 400 – 412 A.D.
Augustyn to teolog i filozof pochodzenia berberyjskiego oraz biskup Hippony Regius w Numidii w rzymskiej Afryce Północnej. Jego pisma wywarły wpływ na rozwój zachodniej filozofii i zachodniego chrześcijaństwa i jest uważany za jednego z najważniejszych ojców Kościoła łacińskiego okresu patrystycznego. Według jego współczesnego, Hieronima, Augustyn „ustanowił na nowo starożytną wiarę„. O chrzcie niemowląt Augustyn stwierdza, że to rodzice odpowiadają za chrzest swoich dzieci:
„To, co utrzymuje Kościół powszechny, nie jako ustanowione [wymyślone] przez sobory, ale jako coś, co zawsze utrzymywano, jak najbardziej słusznie uważa się za przekazane przez władzę apostolską. Ponieważ inni odpowiadają za dzieci, aby sprawowanie sakramentu było dla nich pełne, z pewnością jest to dla nich korzystne dla ich konsekracji, ponieważ oni sami nie są w stanie odpowiedzieć” [9]
Ponownie chrzest niemowląt określa jako tradycję apostolską obecną w Kościele od zawsze:
„Zwyczajowi Matki Kościoła w zakresie chrzczenia niemowląt z pewnością nie należy lekceważyć ani uważać go w jakikolwiek sposób za zbędny, ani też nie należy wierzyć, że jego tradycja jest czymś innym niż apostolskim” [10]
Odnosząc się do praktyki chrzczenia niemowląt czynionej przez Cypriana dowodzi, że ten ostatni działał zgodnie z powszechną praktyką kościoła chrześcijańskiego:
„Cyprian nie wydawał nowego dekretu, lecz trzymał się najtrwalszego przekonania Kościoła, aby skorygować niektórych, którzy uważali, że niemowląt nie należy chrzcić przed ósmym dniem po urodzeniu. … Zgodził się z niektórymi współbiskupami, że dziecko może zostać należycie ochrzczone zaraz po urodzeniu” [11]
Na koniec odnosząc sakrament chrztu wodą do dzieła Ducha Świętego czyli do odrodzenia wręcz naciska na chrzest niemowląt ludzi wierzących:
„Dzięki tej łasce w ciało Jego [Chrystusa] zostają wszczepione także dzieci ochrzczone, które z pewnością nie są jeszcze w stanie nikogo naśladować. Chrystusa, w którym wszyscy zostali ożywieni… daje także wierzącym najbardziej ukrytą łaskę swego Ducha, łaskę, którą w tajemnicy udziela nawet w niemowlęta. … Jeśli ktoś zastanawia się, dlaczego dzieci zrodzone z ochrzczonych powinny same być ochrzczone, niech zajmie się tym krótko. … Sakrament chrztu jest z pewnością sakramentem odrodzenia” [12]
Podsumowanie
Efez. 4:4-6 4. Jedno jest ciało i jeden Duch, jak też zostaliście powołani w jednej nadziei waszego powołania. 5. Jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest; 6. Jeden Bóg i Ojciec wszystkich, który jest ponad wszystkimi, przez wszystkich i w was wszystkich.
Chociaż Kalwin twierdził (zgodnie z prawdą), że chrzest jest „znakiem przebaczenia”, co nie oznacza mocy oczyszczenia w wodzie, jest to Boże oświadczenie, że wierzący są wcieleni w Ciało Chrystusa. Kalwin zauważa zatem, że „w chrzcie przyoblekamy się w Chrystusa”. Jan Kalwin sugeruje również, że chrzest niemowląt jest środkiem łaski. Jednym z powodów, dla których dzieci powinny być teraz chrzczone, tak jak obrzezano dzieci w Starym Testamencie, jest to, że Bóg wylewa swoją łaskę z większą przejrzystością i obfitością na Kościół niż na Izrael. Kalwin nie tylko nauczał chrztu niemowląt ale też zwalczał anabaptyzm i to z całą stanowczością.
„Ponieważ jednak w tym wieku pewne szaleńcze duchy wywołały i nadal powodują wielkie zamieszanie w Kościele z powodu pedochrztu, nie mogę tutaj w ramach dodatku dodać czegoś, co powstrzyma ich wściekłość. Jeśli ktoś uzna mnie za bardziej rozwlekłego, niż temat jest tego wart, niech zastanowi się, że w najważniejszej chwili tak wiele zawdzięcza pokojowi i czystości Kościoła, że nie powinniśmy wybrednie sprzeciwiać się temu…” [13]
Ciekawi zatem fakt, że współcześnie tak wielu tzw. „Kalwinistów” odrzuca kalwińską jakby nie patrzeć doktrynę chrztu niemowląt :). Zdaje się, że współczesny „kalwinizm” to coś w rodzaju baru sałatkowego, gdzie każdy wybiera duchową strawę jaka mu pasuje, odrzucając całość „menu”. Dlatego też zgodnie z Konfesją Belgijską
„…potępiamy błąd anabaptystów, którzy nie zadawalają się jednym chrztem, który otrzymali, a ponadto potępiają chrzest niemowląt ludzi wierzących, które według nas powinny być chrzczone i zapieczętowane znakiem przymierza, podobnie jak dzieci w Izraelu były uprzednio obrzezane na podstawie tych samych obietnic, jakie zostały dane naszym dzieciom”.[14]
O tym, że chrzest wyłącznie osób dorosłych jest stosunkowo nową i niebiblijną praktyką świadczy samo zapoczątkowanie tego rodzaju działania przez pioniera ruchu Baptystycznego. Co ma do powiedzenia John Smyth, pionier tego wyznania? Przeczytajmy najciekawszy fragment… Otóż John Smyth
„W 1609 na kanwie lektury Nowego Testamentu odrzucił praktykę chrztu niemowląt i stanął na stanowisku chrztu osób świadomych tego aktu. Zgodnie z tym przekonaniem ochrzcił (przez polanie wodą) sam siebie, Thomasa Helwysa i innych współtowarzyszy. Krąg osób powiązanych nową praktyką uznał się za odrębny zbór. Powstał w nim jednak spór. Smyth opowiedział się za połączeniem z mennonitami, Thomas Helwys natomiast był zwolennikiem odrębnego działania, co też zresztą zrealizował na terenie Anglii zakładając zbór baptystyczny w Spitalfields” [15]
Próżno szukać w Słowie Bożym przykładu samochrztu. A jednak ruch baptystyczny zapoczątkowała taka właśnie, niebiblijna praktyka. Praktyka jak widać dość ekumeniczna i to w negatywnym tego słowa znaczeniu. Smyth chciał połączenia z mennonitami, czyli legalistycznymi heretykami, również praktykującymi chrzest dorosłych. Tyle w tym wszystkim dobrego, że chociaż sam chrzest przeprowadzono prawidłowo, przez polanie a nie przez zanurzenie….
Do odrzucenia anabaptystycznego błędu wzywamy wszystkich Reformowanych Braci. Tak jak jest jeden duchowy chrzest, tak też nie ma potrzeby powtarzać chrztu niemowląt rodziców wyznających chrześcijaństwo, czyli wiarę Reformowaną.
Przypisy
[1] Źródło
[2] Ireneusz z Lyonu, Przeciw herezjom 2.22.4 (A.D. 189)
[3] Hipolit Rzymski, Tradycja Apostolska 21.4 (A.D. 215)
[4] Cyprian z Kartaginy Listy 64,2 (A.D. 253)
[5] Tamże, 64.5
[6] Grzegorz z Nazjanzu, Mowa o Chrzcie Świętym 40.7 (A.D. 388)
[7] Tamże, 40.28
[8] Jan Chryzostom, Katechezy chrzcielne u Augustyna, przeciwko Julianowi 1.6.21 (A.D. 388)
[9] Augustyn z Hippony, O chrzcie, Przeciwko donatystom 4.24.31 (A.D. 400)
[10] Augustyn z Hippony, Dosłowna interpretacja Księgi Rodzaju 10.23.39 (A.D. 408)
[11] Augustyn z Hippony, Listy 166:8:23 (A.D. 412)
[12] Augustyn z Hippony, Przebaczenie i sprawiedliwe pustynie grzechu oraz chrzest niemowląt 1.9.10; 1.24.34; 2.27.43 (A.D. 400 – 412)
[13] Jan Kalwin, Instytuty 4. 16.1
[14] Konfesja Belgijska 34
[15] William H. Brackney, Historical Dictionary of Baptists, Lanham – Londyn 1999, s. 386.
Zobacz w temacie
- Belgijskie Wyznanie Wiary, Artykuł 34 – Chrzest święty
. - Korneliusz, starotestamentowy święty
- Jedność Starego i Nowego Przymierza
- Doktryna Przymierza: biblijny pogląd wykraczający poza popularne poglądy
- Rada Przymierza, część 1
- Imago Dei – obraz Boży
. - Chrzest Duchem Świętym
- Chrzest w Duchu a napełnienie Duchem Świętym
- Chrzest w Duchu Świętym a zbawienie
. - Katolickie Sakramenty a ofiara Chrystusa
- Spowiedź, czyli sakrament pokuty