Agobard z Lyonu: niszczyciel zabobonów

utworzone przez | maj 27, 2020 | Bohaterowie wiary

Życiorys

Agobard z Lyonu (ok. 779 – † 840) był urodzonym w Hiszpanii kapłanem i arcybiskupem Lyonu, który żył w czasie renesansu karolińskieg i zajmował ważne miejsce w historii politycznej i kościelnej Francji za panowania Ludwika Pobożnego. Autor wielu traktatów, począwszy od kontrowersji ikonoklastów, przez hiszpański adpocjonizm po krytykę karolińskiej rodziny królewskiej, Agobard jest najbardziej znany z krytyki żydowskich praktyk religijnych i władzy politycznej w królestwie franków.

W roku 816 AD został wyznaczony na biskupa Lyonu przez ustępującego Leidrada, który sprawował tę funkcję w latach 799 – 816. Ten narodzony z góry przez Boga chrześcijanin, silny propagator powszechnej teorii Kościoła i porządku kościelnego oraz zaprzysięgły wróg wszystkich przesądów i zwolennik liberalnych poglądów w sprawach kultu był człowiekiem który:

  • wyznawał prawowierną Chrystologię
  • sprzeciwiał się niesprawiedliwym formom sądowniczym
  • zwalczał kult obrazów i świętych
  • zwalczał zabobony i niesprawiedliwość
  • był wysoce aktywny politycznie
  • propagował prostą liturgię

Osobowość

Nazywany jest „najjaśniejszą głową IX wieku” oraz „systematyzatorem Aufklärung” (tj. Racjonalizmu średniowiecza).

“Chłonny umysł Agobarda najlepiej się czuł w atmosferze intelektualistów. Dowód jego oczytania pojawia się na każdej stronie jego dzieł. Zanurzony w Starym i Nowym Testamencie cytuje swobodnie tak z greckich jak i łacińskich ojców zaś wśród decyzji rad i synodów eklezjalnych czuje się jak w domu. […] Prawodpodobnie znał grecki oraz hebrajski, obok jego ojczystego francuskiego i łacińskiego. Zdaje się, że korzystał z więcej niż jednej łacińskiej wersji Pisma Świętego. Posiadał manuskrypty Tertuliana, rzadko cytowanego przez średnioweicznych uczonych.” – źródło

Działalność Reformacyjna

Wkrótce po objęciu urzędu Agobard stanął w obliczu szeregu problemów: przeciwstawiał się tzw. próbom przez mękę a w 818 r. napisał dzieło skierowane przeciwko hiszpańskiej chrystologii adpocjonistycznej Ursla. Był również zagożałym przeciwnikiem kultu obrazów i świętych oraz innych ludowych zabobonów. Co do dogmatów wiary cechowała go sztywna ortodoksja.
.

Próba przez mękę

Przysłów 17:15 Kto usprawiedliwia niegodziwego i kto potępia sprawiedliwego, obaj budzą odrazę w PANU.

Była starożytną praktyką sądową, według której wina lub niewinność oskarżonego była określana poprzez poddanie go bolesnemu, zwykle niebezpiecznemu doświadczeniu. Test polegał na przeżyciu lub śmierci, a dowodem niewinności było przetrwanie. W niektórych przypadkach oskarżony był uważany za niewinnego, jeśli uniknął obrażeń lub gdy z nich wyzdrowiał. Tego typu praktyka byla zwalczana przez Agobarda.
.

Adopcjonizm

Mich. 5:2 Ale ty, Betlejem Efrata, choć jesteś najmniejsze wśród tysięcy w Judzie, z ciebie jednak wyjdzie mi ten, który będzie władcą w Izraelu, a jego wyjścia są od dawna, od dni wiecznych.

Herezja zaprzecza wiecznej preegzystencji Chrystusa chociaż wyraźnie potwierdza jego bóstwo po wydarzeniach w jego życiu, które rzekomo osiągnął w nagrodę od Boga Ojca. Według Adopcjonizmu Jezus jest obecnie boski i istnieje jako bóg, chociaż nie jest równy Ojcu. Adopcjonizm jest jedną z dwóch głównych form monarchizmu (drugą jest modalizm, który uważa, że Bóg raz jest Ojcem, raz Synem a raz Duchem Świętym ale nigdy trzema na raz). Tu również Agobard wykazał właściwą sobie postawę braku kompromisu.
.

Ikonoklazm

2 Mojż. 20:4-5 Nie będziesz czynił sobie żadnego rzeźbionego posągu ani żadnej podobizny czegokolwiek, co jest w górze na niebie, co jest nisko na ziemi ani co jest w wodach pod ziemią. Nie będziesz oddawał im pokłonu ani nie będziesz im służył, bo ja jestem PAN, twój Bóg, Bóg zazdrosny, nawiedzający nieprawość ojców na synach do trzeciego i czwartego pokolenia tych, którzy mnie nienawidzą

W IX wieku w kościele frankońskim istniał wyraźny i mocny sprzeciw  wobec kultu obrazów i świętych oraz innych zabobonnych praktyk. Obok Klaudiusza z Turynu Agobard wyróżniał się w promowaniu bardziej duchowego i ewangelicznego typu religii. Będąc pod wielkim wpływem Listów Apostoła Pawła i anty-pelagiańskich dzieł Augustyna, inspiratorów wszystkich odśrodkowych ruchów ewangelicznych w historii Kościoła, w swojej Książce o ikonach i obrazach, wystąpił w opozycji do metody Dungalona polegającej na wykorzystaniu świeckiej wiedzy do uzasadnienia czci obrazów.

Agobart bezwarunkowo popierał kanon z Elwiry, który całkowicie zakazał obrazów. Mówi na zakończenie:

„Ponieważ żaden człowiek nie jest w istocie Bogiem, tylko Jezus, nasz Zbawiciel, więc my, zgodnie z przykazaniem Pisma Świętego, uklękniemy tylko przed Jego imieniem, aby nie oddać tej czci komuś innemu, abyśmy nie byli oddzieleni od Boga, i pozostawieni, aby postępować zgodnie z doktrynami i tradycjami ludzkimi zgodnie z upodobaniami naszych serc”. – De Imaginibus Sanctorum Cap. 35 (in Migne, fol. 227)

Kult świętych

Jer. 17:5 Tak mówi PAN: Przeklęty człowiek, który ufa człowiekowi i który czyni ciało swoim ramieniem, a od PANA odstępuje jego serce

Znajduje trudności w biblijnym uzasadnieniu kultu świętych. Nie może znaleźć w Piśmie takiego kultu. Zauważa, że sami święci odrzucają go. Stwierdza, że jest to sprytne narzędzie szatana, by przemycić pogańskie bałwochwalstwo do kościoła pod pretekstem okazywania czci świętym.W rzeczywistości to odciąga ludzi od kultu duchowego do zmysłowego wielbienia. Wyznaje, że wielbić należy tylko Boga, tylko jemu należy składać ofiarę złamanego i skruszonego serca. Wierzy, że aniołowie i święci ludzie, którzy są ukoronowani zwycięstwem i pomagają nam przez swoje wstawiennictwo, mogą być kochani i honorowani, ale nie czczeni. Twierdzi, że można z przyjemnością patrzeć na ich obrazy, ale lepiej jest być usatysfakcjonowanym prostym symbolem krzyża.
.

Ludowe zabobony

5 Mojż. 18:10-12 Niech nie znajdzie się pośród was nikt, kto by przeprowadzał swego syna lub córkę przez ogień, ani wróżbita, ani wróżbiarz, ani jasnowidz, ani czarownik; Ani zaklinacz, ani nikt, kto by wywoływał duchy, ani czarnoksiężnik, ani nekromanta.Każdy bowiem, kto czyni takie rzeczy, budzi odrazę w PANU. Z powodu tych obrzydliwości PAN, twój Bóg, wypędza przed tobą te narody

Agobard zwalczał przesądy ludowe, zwłaszcza związane z uprawą roli. Znane są jego traktaty przeciwko tzw. tempestarii, czyli zaklinaczom deszczu, którzy mieli władzę nad deszczem i gradem. Zwracał uwagę, że wieśniacy chętniej płacili tym czarownikom, niż uiszczali dziesięcinę. Nie przeszkadzało mu to jednak ratować przed samosądem rolników ludzi, którzy straszyli przywołaniem kiepskiej pogody. Godnym uwagi jest jedna z wypowiedzi Agobarda odnosząca się do tragicznego stanu wiary tzw. “chrześcijan” wyznających zabobony o jakich poganom się nawet nie śniło:

“Tak wielka głupota uciskała już nieszczęsny świat, że chrześcijanie wierzą teraz w rzeczy tak absurdalne, że nikt przedtem nie był w stanie przekonać pogan, by w nie uwierzyli.” – źródło

Działalność polityczna

Mat. 22:21 Oddajcie więc cesarzowi to, co należy do cesarza, a Bogu to, co należy do Boga.

Był zwolennikiem dominacji władzy duchownej nad świecką. Brał udział w buncie Lothaire’a przeciwko ojcu Ludwikowi w 833 r., który pozbawił go biskupstwa i pozostawił poważną plamę na jego charakterze, ale potem pojednał się z Ludwikiem i odzyskał biskupstwo.

Ostro konfrontował cesarza szczególnie w kwestiach sukcesji królewskiej i kwestii własności ziemi. Oskarżył cesarza o porzucenie dekretu Ordinatio imperii z 817 r., który promował wszechogarniającą jedność Kościoła i Imperium. W dwóch buntach przeciwko Louisowi, w 830 i 833 roku, Agobard poparł niefortunny bunt syna Louisa Lothaira I. W 833 roku, kiedy Lothair rozpoczął drugą rewoltę, Agobard ponownie opublikował swoje poparcie dla Lothaira w kilku utworach:

  • Porównanie rządu kościelnego i politycznego oraz godności Kościoła przyćmiewającego majestat imperiów 
  • Liber Apologeticus w obronie zbuntowanych synów Ludwika

Po przywróceniu Ludwika do władzy, wspieranej przez jego synów Ludwika Niemieckiego i Pepina I z Akwitanii, Agobard został zawieszony w swoim biskupie przez Radę Thionville i wygnany oraz zastąpiony przez biskupa Amalariusza z Metz (ok. 775 – ok. 850 ).
.

Liturgia

2 Kor. 11:3 Lecz boję się, by czasem, tak jak wąż swoją przebiegłością oszukał Ewę, tak też wasze umysły nie zostały skażone i nie odstąpiły od prostoty, która jest w Chrystusie.

Podczas swojej kadencji w Lyonie Amalarius starał się narzucić reformy liturgiczne archidiecezji Lyonu, które charakteryzowały się silnym poleganiem na alegorycznych i symbolicznych przedstawieniach w ramach nabożeńśtwa. Agobard z drugiej strony gardził reformami Amalariusa jako „teatralnymi” i „efektownymi” i sprzyjał bardziej prostej liturgii. Reformom Amalariusa sprzeciwiał się także uczeń Agobarda, Florus z Lyonu; Amalarius został zadenuncjowany i oskarżony o herezję w 838 r. Agobard napisał trzy dzieła przeciw Amalariuszowi:

  • O boskiej psalmodii,
  • O sprostowaniu antyfonii 
  • Liber officialis

Po powrocie do Lyonu Agobard starał się pozbyć się Amalariusa przy wsparciu Florusa.
.

Wybrane dzieła

Wiele jego dzieł zaginęło dopiero w 1605 r. w Lyonie został odkryty manusprykt opublikowany przez Papiriusa Massona, a także ponownie przez Baluze w 1666 r. Wszystkie prace Agobarda można znaleźć w tomie 104 J.P. Migne’a Patrología Latina, a w nowszym wydaniu Van Ackera Agobardi Lyon Opera. Poniżej lista kilku ciekawszych pozycji

Przeciwko pogańskim praktykom w kościele

  • De grandine et tonitruis [Grad i grzmot]
  • De quorumdam inclusion signorum [Włączenie niektórych znaków]

O roli kleru

  • De modo regiminis ecclesiastici [O kościelnym rządzie]
  • De privilegio et jure sacerdotii [Przywileje i prawa kapłaństwa]

Przeciwko kultowi obrazów i świętych

Z całą pewnością współczesny Rzymski katolicyzm uznałby Agobarda za heretyka ze względu na jego przekonania co do oddawania czci obrazom i świętym oraz piętnowanie mistycznej liturgii. Również współczesni wyznawcy ducha zielonoświąkowstwa ze względu na ich demoniczne i ezoteryczne praktyki mówienia niezrozumiałym bełkotem, padania na plecy, drgawki i fałszywe proroctwa mieliby poważne problemy z jego strony. A już z całą pewnością godną podziwu jest antyekumeniczna postawa Lyonczyka: on najzwyczajniej w świecie pozbywał się niepożądanego doktrynalnie elementu ze swojego otoczenia. Był to Protestant swoich czasów.

Na podstawie: Philip Schaff, History of the Christian Church (źródło), oraz Wikipedia

Zobacz w temacie

Print Friendly, PDF & Email