Definicja
Partykuła – niesamodzielny (pozbawiony samodzielnego znaczenia) wyraz lub morfem (tzw. wyrazek), nadający wypowiedzeniom zabarwienie znaczeniowe lub uczuciowe.
μέν men (nawet, zaiste, zaprawdę, zatem, niektóre) to partykuła łączna pierwotna, wskazująca na afirmację lub przyzwolenie (w rzeczywistości); dzięki temu swojemu pierwotnemu znaczeniu nadaje pewną siłę terminom i frazom, z którymi jest związana, a tym samym przeciwstawia je lub odróżnia od innych.
Zwykle związana z następującym po niej δέ de lub przeciwstawnym spójnikiemi odróżniającym słowo lub klauzulę, z którą się różni od tego, co następuje. Jest generalnie nieprzetłumaczalna i nie jest tak częsta w Nowym Testamencie jak w grece klasycznej.
Podobnie jak δέ de, nigdy nie zajmuje pierwszego miejsca w zdaniu.
μέν solitarna
Czyli taka, z którą nie koresponduje żaden spójnik. Solitarne μὲν używane jest w następujących przypadkach
1) Gdy antyteza jasno wynika z kontekstu
Kol. 2:23 Mają one pozór [μὲν men – wprawdzie] mądrości w religijności według własnego upodobania, w poniżaniu siebie i nieoszczędzaniu ciała, [jednak] nie mają żadnej wartości, służą tylko do nasycenia ciała.
2) Koncepcja antytezy wprowadzona jest przez zmieniony obrót zdania
Dzieje 19:4 Paweł zaś powiedział: Jan chrzcił [μεν men – wprawdzie] chrztem pokuty, mówiąc ludziom, aby uwierzyli w tego, który przyjdzie po nim, to znaczy w Jezusa Chrystusa.
Tutaj po zwrocie Jan wprawdzie chrzcił chrztem pokuty oczekiwany drugi człon zdania to Ἰησοῦς δέ ἐστιν ὁ ἐρχόμενος Iesous de setin ho erchomenos – Jezus zaś jest tym przychodzącym, poprzez zmianę zdania zostało zawarte we frazie τουτ’ ἐστιν εἰς τόν Ἰησοῦν – to znaczy w Chrystusa
3) Autor używając μέν, prawdopodobnie miał na myśli drugi członzdania, który miał zostać wprowadzony przez δέ, ale został odciągnięty od pierwotnej intencji dodatkami wyjaśniającymi dotyczącymi pierwszego członu zdania
Dzieje 3:13…15 13. Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba, Bóg naszych ojców, uwielbił Jezusa, swego Syna, którego wy [μὲν men – wprawdzie] wydaliście [dodatkowe wyjasnienia] i wyparliście się przed Piłatem, gdy postanowił go uwolnić. ... 15. i [δὲ de] Dawcę życia zabiliście, którego Bóg wskrzesił z martwych, czego my jesteśmy świadkami
4) πρῶτον μέν proton men
czyli najpierw zaiste – kładzie nacisk na prawdziwość stwierdzenia, które po nim następuje
Rzym. 1:8 Najpierw [zaiste] (Πρῶτον μὲν proton men) dziękuję mojemu Bogu przez Jezusa Chrystusa za was wszystkich, że wasza wiara słynie na cały świat.
.
Rzym. 3: 2 Wielki pod każdym względem. Przede wszystkim [zaiste] (πρῶτον μὲν proton men) ten, że im zostały powierzone słowa Boże.
.
1 Kor. 11:18 Najpierw [zaiste] bowiem słyszę, że gdy się zbieracie jako kościół, są wśród was podziały, i po części temu wierzę.
5) μὲν οὖν men oun
Gdzie μέν jest potwierdzeniem omawianej sprawy, a οὖν oznacza wnioskowanie lub przejście. Występuje też łącznie jako μενοῦν menoun; w narracji, podsumowując to, co poprzedza (zaiste dlatego / więc) lub wprowadzając coś dalej (nie, raczej / zaiste wtedy):
Łuk. 11:28 On zaś odpowiedział: [nie], raczej (μενοῦν menoun) Błogosławieni są ci, którzy słuchają słowa Bożego i strzegą go.
.
Dzieje 1:6 Tak więc (μὲν οὖν men oun – zaiste więc) zebrani pytali go: Panie, czy w tym czasie przywrócisz królestwo Izraelowi?
.
Dzieje 9:31 A tak (μὲν οὖν men oun – zaiste wtedy) kościoły w całej Judei, Galilei i Samarii cieszyły się pokojem, budując się i żyjąc w bojaźni Pańskiej, i rozrastały się przez pociechę Ducha Świętego.
6) μὲν οὖν γε men oun ge
czyli dlatego też zaiste, pisane również łącznie μενοῦνγε
Filip. 3:8 Owszem wszystko uznaję za stratę (ἀλλὰ μενοῦνγε καὶ ἡγοῦμαι πάντα alla menounge kai hegoumai panta – ale dlatego też zaiste uznaję wszystko),dla znakomitości poznania Chrystusa Jezusa, mojego Pana, dla którego wszystko utraciłem i uznaję to za gnój, aby zyskać Chrystusa;
μέν występująca w parze
Czyli taka, z którą koresponduje jakiś spójnik:
1) Parę ὁ μέν ho men (z jednej strony) ὁ δέ ho de (z drugiej strony) należy rozpatrywać razem. Służą one do zaznaczenia w zdaniu dwóch elementów, które w jakiś sposób są ze sobą skontrastowane. Chociaż nie zawsze można użyć konkretnych słów do ich przetłumaczenia, są one niezwykle przydatne w podkreślaniu struktury większych zdań i nigdy nie należy ich ignorować. Ważnym podzbiorem jest sytuacja, w której używa się ich do wskazania dwóch różnych grup rzeczowników.
2) Alternatywnie, często można po prostu przetłumaczyć δέ jako „i” lub „ale”, kontrast wtedy wnioskowany jest niewprost (implikacja)
3) Znaczna liczba zdań μέν … δέ … przeciwstawia sobie dwie podgrupy ludzi lub rzeczy, gdy wcześniej wprowadzono lub zasugerowano większą grupę.
4) Biorąc pod uwagę, że zgodnie ze zwykłymi regułami greckiego porządku wyrazów, pierwsze słowo klauzuli jest elementem, na którym autor chce się skupić, i że w zdaniach μέν… δέ… znajdują się dwa kontrastujące ze sobą elementy, partykuła zwykle podąża za skontrastowanym słowem.
5) Jednak μέν i δέ nie zawsze są poprzedzone kontrastującym elementem. Innym typowym wzorcem jest znalezienie elementu, który jest wspólny dla każdej poprzedzającej je klauzuli.
/
Siła przyzwalająca
μέν ma siłę przyzwalającą, a δέ (lub ἀλλά) wprowadza ograniczenie, korektę lub wzmocnienie tego, co zostało powiedziane w poprzednim członku, wprawdzie … ale jednak z drugiej strony. Osoby lub rzeczy, lub przewidywania na ich temat są zatem skorelowane:
μέν δέ
Mat. 3:11 Ja [wprawdzie / z jednej strony] (Ἐγὼ μὲν ego men) was chrzczę wodą ku pokucie; ten zaś (ὁ δέ ho de – ten zaś / z drugiej strony), który idzie za mną, jest mocniejszy ode mnie; nie jestem godny nosić mu obuwia. On będzie was chrzcił Duchem Świętym i ogniem
ὁ μέν ὁ δέ
Tutaj ὃ μὲν oznacza jedne zaiste zaś ὃ δὲ inne znowóż.
Mat. 13:8 Inne zaś padły na dobrą ziemię i wydały plon, jedne (ὃ μὲν ho men – jedne zaiste) stokrotny, inne(ὃ δὲ ho de – inne znowóż) sześćdziesięciokrotny, a jeszcze inne (ὃ δὲ ho de – inne znowóż) trzydziestokrotny.
Takie użycie partykuł μέν … δέ służy do rozdzielenia zdania na klauzule: zarówno … jak i; nie tylko … ale także; jak również
τοῦτο μὲν τοῦτο δὲ
τοῦτο μὲν oznacza czy to gdy, τοῦτο δὲ oznacza czy też gdy
Hebr. 10:33 Czy to gdy (τοῦτο μὲν touto men) byliście publicznie wystawieni na pośmiewisko i prześladowania, czy też gdy (τοῦτο δὲ touto de) staliście się uczestnikami w cierpieniach tych, z którymi się tak obchodzono.
Rozróżnienie
μέν traci swoją przyzwalającą siłę i służy tylko do rozróżnienia, ale δέ zachowuje swoją siłę przeciwstawną:
Łuk. 11:48 Doprawdy świadczycie, że pochwalacie uczynki waszych ojców. Oni bowiem (μὲν men) ich pozabijali, a [δὲ de – zaś] wy budujecie ich grobowce.
Dzieje się tak głównie wtedy, gdy to, co zostało już zawarte w słowach bezpośrednio poprzedzających jest podzielone na części, tak że partykuła przeciwstawna δὲ de kontrastuje z tym, co autor szczególnie pragnie przeciwstawić.
Rzym. 2:6-8 6. Który odda każdemu według jego uczynków: 7. Tym [μὲν men – bowiem], którzy przez wytrwanie w dobrym uczynku szukają chwały, czci i nieśmiertelności, odda życie wieczne; 8. Natomiast (δὲ de) swarliwym i nieposłusznym prawdzie, lecz posłusznym niesprawiedliwości, odda zapalczywość i gniew.
Tekst Rzymian rozróżnia dwie grupy, pierwsza zdefiniowana jest przez frazę tym bowiem….którzy…szukają, czemu zostaje przeciwstaiona druga rozpoczęta przez frazę natomiast swarliwym. Obie grupy ludzi spotka różny, przeciwstawny koniec (pierwsi osiągną życie wieczne, drudzy poddani będą zapalczywości i gniewowi Bożemu)
ὃς μὲν ὃς δέ
W takiej konstrukcji ὃς μὲν traktowane jest jak zaimek ten jeden zaś ὃς δέ oznacza jeszcze jeden inny
Mat. 21:35 Lecz rolnicy schwytali jego sługi, jednego (ὃν μὲν hon men – tego jednego) pobili, innego (ὃν δὲ hon de – jeszcze jednego innego) zabili, a jeszcze innego (ὃν δὲ hon de – jeszcze jednego innego) ukamienowali.
Praktyczne wykorzystanie w interpretacji
W 1 Kor. 11:1-15 znajdujemy apostolską argumentację o zachowywaniu kulturowych przejawów skromności i posłuszeństwa męskiemu autorytetowi przez kobiety (w Koryncie powszechnym w społeczeństwie zwyczajem było nakrywanie głów przez kobiety). Wers 16 bywa używany jako argument wynoszący nakaz nakrywania głów poza lokalny wymiar określony kulturą danego regionu, czytamy:
15. Ale jeśli kobieta nosi długie włosy, przynosi jej to chwałę, gdyż włosy zostały jej dane za okrycie.
16. A jeśli [Εἰ δέ ei de] ktoś wydaje się być kłótliwy, my takiego zwyczaju nie mamy, ani kościoły Boże.
Logiczny argument oparty o takie połączenie wersów jest następujący: kobiety powinny nosić długie włosy oraz nakrywać głowy, żaden kościół Boży na całym świecie nie kłóci się z tą regułą. Tutaj z pomocą przychodzi partykuła δέ. Otóż wcześniej w tekście nie odnajdziemy powiązanej z nią pierwszej partykuły μὲν, przez co frazę Εἰ δέ ei de należy rozumieć jako rozpoczęcie nowego argumentu, odnoszącego się do zwyczaju kłótliwości omawianego w wersach 16-19. Εἰ δέ ei de należy przetłumaczyć jako znowóż jeśli… Potwierdzają to interpretacje Chryzostoma, Ambrozjastera, Bezy i Kalwina.
1 Kor. 11:16-19 Znowóż jeśli ktoś wydaje się być kłótliwy, my takiego zwyczaju nie mamy, ani kościoły Boże. Mówiąc to [iż zwyczaju kłócenia się nie ma w kościołach Bożych], nie chwalę was, że się zbieracie nie ku lepszemu, ale ku gorszemu. Najpierw bowiem słyszę, że gdy się zbieracie jako kościół, są wśród was podziały [rezultat kłótliwości], i po części temu wierzę. Bo muszą być między wami herezje [αἱρέσεις haireseis – dosł. wybrana przez siebie opinia, sekta religijna lub filozoficzna, niezgoda lub spór, tutaj: rozłamy wynikające z kłótni doktrynalnej], aby się okazało, którzy są wypróbowani wśród was.
Wnioski: Zwyczaj okazywania poddania męskiemu autorytetowi przez nakrycie głów ma charakter lokalny, wynikający z ogólnie przyjętej tradycji w społeczności Koryntu i nie był praktykowany w całym Kościele. Istotnym bowiem jest poddanie autorytetowi jako normatywny nakaz Boży, a nie jego formalny przejaw, uzależniony od lokalnej kultury.
Gramatyka ma znaczenie
Zobacz w temacie
